Иван Бунин

Иван Алексеевич Бунин

Иван Алексеевич Бунин (22 октомври 1870, Воронеж, Русија - 8 ноември 1953, Париз, Франција) — руски поет и прозаист, добитник на Нобеловата награда за литература во 1933 година за уметноста со која ја продолжува класичната руска традиција во прозата.^[1]

Животопис

Бунин потекнувал од сиромашно благородничко семејство. Детството и дел до младоста ги поминал на татковиот имот Бутирка, во Орловската губернија, но кога имал 13 години, татко му го продал имотот. Поради материјалните тешкотии, на возраст од 14 години, Бунин морал да го прекине школувањето и завршил само гимназија. Воспитан во љубов кон науката, поезијата и музиката, Бунин читал многу и се самообразовал, така што самостојно добро го научил англискиот јазик. Ги обиколил Русија и Украина, работејќи како коректор, библиотекар, театарски критичар, рецезент и публицист. Исто така, често патувал низ Европа, Азија и Африка. Во 1909 година бил избран за почесен член на Петербушката академија на науките, а во 1920 година преку Истанбул и Белград емигрирал во Париз, каде што останал до крајот на животот.^[2][3] За време на нацистичката окупација на Париз, во својто стан Бунин ги криел луѓето кои ги барале Гестапо и Петеновата полиција.^[4] Од страна на пријателите, Бунин бил опишуван како воздржан, сталожен и дистанцирано ироничен човек со студено, академско однесување, кој не бил наклонет да ја открива својата внатрешност дури ни во пријателските разговори за кои, всушност, немал многу дарба.^[3]

Иван Бунин (долен ред, втор од десно), со колеги членови на московската книжевна група Среда; Од горе лево: Скиталец, Феодор Шаљапин and Чириков Евгениј; од долу лево: Максим Горки, Леонид Андреев, Ivan Bunin, and Николај Телешков. 1902

Портрет на Иван Бунин од Леонард Туржански, 1905

Иван Бунин од 1937 година

Споменик на Иван Бунин во Грас, Франција

Творештво

Бунин најчесто пишувал поезија и кратки раскази, но тој е автор и на автобиографскиот роман „Животот на Арсењев“ (1930), како и на бројни публицистички и мемоарско-памфлетски текстови. Покрај тоа, преведувал дела од англиски и од полски јазик. Во 1891 година во Орел, Русија, тој ја објавил првата збирка поезија, а во 1897 година - првата книга раскази. Иако во тој период соработувал со Максим Горки, тоа не резултирало во никакви социјални тенденции во неговото творештво. Бунин останал надвор од модерните текови, продолжувајќи ја руската класична реалистичка традиција на Александар Тургенев, Иван Гончаров и Лав Толстој. Неговите дела се одликуваат со оригинален стил и со изразита творечка идивидуалност. Исто така, неговото дружење со композиторот Рахмањинов се препознава во неговите дела како суптилен романтичарски музички израз.^[5] Во 1933 година, тој ја добил Нобеловата награда за книжевност, како прв руски писател кому му било доделено ова признание.

Подеднакво пластична и изворна, како во пејзажот, така и во дијалогот и во развојот на општата атмосфера на делата, Буниновата уметност си поставувала самата на себе строги барања. Така, во подоцнежната фаза од животот, Бунин неуморно ги поправал своите претходно објавени дела, правел нови верзии и отфрлал некои делови од нив, тежнеејќи кон постојано усовршување на творечките способности.^[6]

Раскази

Како прозаист, Бунин дебитирал во 1982 година, со расказ објавен во едно списание во Петроград. Некои писатели, како Горки, уште тогаш ја истакнувале книжевната дарба на Бунин, но некои критичари го сметале за второстепен писател.^[3] Така, почетокот на XX век, во една прилика, Горки рекол: „Не сфаќам зошто Бунин не сака да го наостри својот талент, којшто е убав како матирано сребро, да го претвори во нож, па да забоде каде што треба...“.^[7] Дури и подоцна, по емигрирањео на Бунин, Горки постојано нагласувал дека Бунин е ненадмашен стилист, иако Бунин напишал серија текстови во кои го критикувал Горки.^[8]

Во своите раскази, Бунин дал силна и потресна слика на руското село од почетокот на XX век, осветлувајќи низа судбини што копнеат за поинаква, поубава и правична реалност. Притоа, во неговата проза се прикажани и односите што често го носат печатот на бесмисленоста, тагата и изневерената надеж. Исто така, во повеќе негови раскази, тој со иронија го споменува своето благородничко потекло. На пример, во расказот „Суводол“ (1911), со голема пластичност, тој дава еден вид уметничко „опело“ на благородничката класа која незапирливо исчезнувала од историската сцена. Истата тема, Бунин ја обработува и во неколку други кратки раскази: „Село“ (1910), „Последниот состанок“ (1912)^[9] и „Последниот ден“ (1913),^[10] во кои е насликана суровата, горка атмосфера на безнадежноста и на конечната разделба со нешто што било славно во минатото. Но, покрај благородниците, во расказите на Бунин и селаните се лишени од каква и да било иднина, осудени на вечна беда и заостанатост. Неговите селски ликови најчесто се мрачни и тажни, а зад нив се случуваат бројни потресни драми. На пример, во „Данок“ (1913), селанецот Аверкиј умира по триесетгодишна работа по туѓите имоти, жртвувајќи го заедничкито живот со сопругата и со ќерката.^[11] Притоа, случајните и споредни излети во натурализмот не го намалуваат високото ниво на прозата на Бунин.^[12]

Понатаму, природата (особено пејзажите од централниот дел на Русија) се јавува како честа тема во творештвото на Бунин при што тој се истакнува со својата способност да го разбере говорот на природата. Во неговите дела, природата и човекот често имаат да си кажат многу нешта, иако природата е претставена како посреќна и поведра од човекот.^[13]

Многу од расказите на Бунин се во знакот на преокупацијата со темата на љубовта, која најчесто е оптоварена со сомневање, грубо изневерена или погребана од нечија грубост и самоволие. Во неговите раскази, љубовта најчесто носи тага, зашто во нив на оние кои љубат среќата им е непристапна. На пример, загриженоста и чувството на загрозеност постојано ја растргнуваат селската девојка Парашка во расказот „Крај друмот“ (1913),^[14] а во „Гавран“ (1944) — застапен мотивот на соперништво меѓу таткото и синот.^[15] На темата на несреќната љубов се надоврзува и темата на непотребниот човек кој страда од осаменост дури и тогаш кога е вљубен. Меѓусебното вкрстување на овие две теми на најдобар начин е присутно во еден од најпознатите негови дела, расказот „Љубовта на Митја“ (1925), првобитно објавен во Париз, а набргу препечатен и во Ленинград.^[16]

Бунин обработувал и современи, неруски теми. Во обемната монографија „Бунин“, советскиот книжевен критичар Лав Никулин истакнува дека честите патувања на Бунин во голема мера го прошириле тематското подрачје на неговите дела. На пример, тој петпати го посетил островот Капри каде се случува дејството во расказот „Господинот од Сан Франциско“ (1915).^[17] Исто така, тогашната состојба во Цејлон е целосно насликана во расказот „Браќа“ (1914).^[18] „Господинот од Сан Франциско“ е еден од најважните дела на Бунин, чија особена убавина се состои во тоа што писателот применува привиден објективизам во раскажувањето. Тој се крие зад настаните и само понекогаш зборува „во свое име“, но во секоја секвенца од расказот се среќава остра осуда на духовната беда на богатите и на нивната суета. Расказот „Браќа“ зазема посебно место во творештвото на Бунин, зашто во него тој отстапува од својата вообичаена раскажувачка постапка којашто се одликува со надворешна воздржаност. Во расказот, со самата фабула и со забележливата гневна интонација, авторот посредно ја искажува болката од трагичното жртвување на „обоените“ луѓе во колонијалниот свет.^[19]

Поезија

На почетокот, Бунин пишувал поезија: својата прва песна ја објавил во 1887 година, а четири години подоцна се појавила и неговата прва поетска збирка. Бунин создавал изразито живописна лирика во која се истакнува лирската поема „Листопад“ (1901) во која со голема поетска вештина ја користи изразноста и убавината на рускиот јазик. За оваа поема, Бунин ја добил Пушкиновата награда што ја доделувала Руската академија на науките.^[3]

Наводи

1. Преводи на книжевни дела на добитници на Нобелова награда, НИД „Микена“, Битола, 2009.
2. Riba, patka, vodozemac: Priče o životinjama (Priredila Ljubica Arsić). Beograd: Laguna, 2014, стр. 35.
3. Lav Zaharov, „Proza Ivana Bunjina“, во: Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 133.
4. Lav Zaharov, „Proza Ivana Bunjina“, во: Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 139.
5. Riba, patka, vodozemac: Priče o životinjama (Priredila Ljubica Arsić). Beograd: Laguna, 2014, стр. 36.
6. Lav Zaharov, „Proza Ivana Bunjina“, во: Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 137.
7. Lav Zaharov, „Proza Ivana Bunjina“, во: Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 134.
8. Lav Zaharov, „Proza Ivana Bunjina“, во: Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 136.
9. Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 27-34.
10. Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 65-72.
11. Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 73-95.
12. Lav Zaharov, „Proza Ivana Bunjina“, во: Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 134-135.
13. Lav Zaharov, „Proza Ivana Bunjina“, во: Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 138.
14. Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 35-63.
15. Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 125-131.
16. Lav Zaharov, „Proza Ivana Bunjina“, во: Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 138-139.
17. Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 3-26.
18. Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 97-124.
19. Lav Zaharov, „Proza Ivana Bunjina“, во: Ivan Bunjin, Gospodin iz San Franciska i druge pripovetke. Beograd: Rad, 1964, стр. 137-138.