Уллу Британия (ингил.Great Britain; толу аты — Уллу Британия бла Шимал Ирландияны Бирлешген Короллугъу, ингил.United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, ингилизча кёбюсюне «United Kingdom» — «Бирлешген Королевство» деб къысхартылынады) — Кюнбатыш Европада орналгъан айрымканкъралды, кърал оноу формасы — парламент монархияды. Ара Шахары — Лондонду. Аты ингилизчаGreat Britain («Уллу Британия») деген сёзледен келеди, «Британия» уа — бритт тайпаны атындан.
Британ айрымканла бла Ирландия айрымканны шимал-кюнбатыш кесегинде орналгъанды. Дагъыда кёб тюрлю ууакъ айрымканла бла архипелаглада киредиле, Атлантика океан бла, аны тенгилзери джууады. Бютеулей территориясы — 244 820 км², джери — 240 590 км², ич суулары — 3 230 км². Эм мийик джери — Бен-Невис тау (ингил.Ben Nevisгаел.Beinn Neibhis(1343 м) — Шотландияны шималындады (Грампиан таула), эм тёбен джери — Фенланд (−4 м).
Шимал бла кюнбатышда асламысы бла тау рельефди — Шимал-Шотланд таула (1343 метрге дери), Пеннин таула бла Кембрий таула; къыбылада эмда къыбыла-кюнчыгъышда — дуппурлу тюзледиле. Климаты орта океанлыкъды, мылыды. Январны орта температуралары 3-ден 7-ге дери чыгъадыла, июлну 11—17 °C; джауум — кюнбатышда джылгъа 3000 мм, къыбыла-кюнчыгъышда 600—750 мм. Баш суулары: Темза — 334 км, Северн — 310 км, Трент — 298 км, Мерси — 109 км, Клайд — 170 км. Эм уллу кёллери: Лох-Несс (56 км²), Лох-Ней (396 км²). Чегетлери (чынар, эмен, къайын) джерини 9 % алады.
Административ бёлюнюу
Уллу Британия 4 административ-политика бёлюмден (тарих провинцияладан) къуралады:
Закончыгъарыучу органы — эки палаталы парламентди (Общинле палатасы эмда Лордла палатасы). Парламент бютеу территоряда баш власт органды. Правительствогъа башчылыкъ премьер-министр этеди.
Эм сейири Уллу Британияда баш закон джокъду, не конституция джазылмагъанды. Халкъ бла правительствону арасындагъы илишкилени бирем бирем чыгъарылгъан законла тюзетедиле.
Гражданлыкъ
2005 джылны 1 ноябрндан башлаб британ гражданлыкъ алыргъа излегенле тестни берирге кередиле «Life in the UK» ала тарихни, маданиятны, адетлени билгенлерин сынар ючюн бериледи. Андан сора ингилиз тилни сынауун бередиле, сора Уллу Британя урунуу усталыкъларында осмакълайды иммигрантланы.
Экономика
Уллу Британия — Европада сатыу-алыуну алчысыды, эмда уллу финанс аралыкъгъа саналады. Эки онджыллыкъны ичинде, правительство энчи секторну азайтыб, социал программаланы кенгертгенди. Эл мюлк мийик интенсивлиди. 60 % азыкъны, 2 % иш кючню хайырландырыб чыгъарады. Промышленностну алгъа баргъан санагъатлары — нефть, табигъат газ чыгъарыу, мешинаишлеу, химия эмда нефтхимия, къара металлургия, нефтьджараштырыу.
Уллу Британия — мийик айныгъан индустриал къралды, хазыр промышленность продкцияны дуния саудагъа экспортчусуду.
Маданият
Бирлешген Королевствону маданияты байды. Дуния масштабда уллу ауурлугъу барды. Уллу Британия эски колониялары бла байламлыды, артыкъсызда ингилиз тил кърал тил болгъан колониялада.