გაერთიანებული ერების ოპერაცია სომალიში II

გაერთიანებული ერების ოპერაცია სომალიში II
სომალის სამოქალაქო ომის ნაწილი
ნეპალელი სამხედროები UNOSOM II-ის შემადგენლობაში
თარიღი	მარტი, 1993 – 28 მარტი, 1995
მდებარეობა	სომალი
მხარეები
გაერო  ალჟირი  ავსტრალია[1]  ავსტრია[2]  ბანგლადეში[3]  ბელგია[4]  ბოტსვანა  კანადა  დანია  ეგვიპტე  ფიჯი  ფინეთი  საფრანგეთი[5]  გერმანია[6]  საბერძნეთი  ინდოეთი  ინდონეზია  ირლანდია  იტალია  იორდანია  ქუვეითი  მალაიზია  მაროკო  ნეპალი  ახალი ზელანდია  ნიგერია  ნორვეგია  პაკისტანი  ფილიპინები  რუმინეთი  საუდის არაბეთი  სამხრეთი კორეა  ესპანეთი  შვედეთი  შვეიცარია  ტუნისი  თურქეთი  UAE  გაერთიანებული სამეფო  აშშ  ზიმბაბვე სომალის ეროვნული ალიანსი
მეთაურები
ბუტროს ბუტროს ღალი ჩევიკ ბირი ტომას მონტგომერი აბუ სამაჰ აბუ ბაკარი ჯონათან ჰოუვი უილიამ ფ. გერისონი მოჰამედ ფარაჰ აიდიდი მოჰამედ საიდ ჰერსი მორგანი
ძალები
30 000 პერსონალი, მათ შორის 22 000 სამხედრო და 8000 ლოჯისტიკისა და სამოქალაქო პერსონალი უცნობი
დანაკარგები
24 მოკლული 22 მოკლული 12 მოკლული[7] 1 მოკლული 5 მოკლული 1 მოკლული 1000-ზე მეტი მოკლული, 3000-ზე მეტი დაჭრილი, 22 დატყვევებული
გაერთიანებული ერების ოპერაცია სომალიში II ვიკისაწყობში

გაერთიანებული ერების ოპერაცია სომალიში II (UNOSOM II) — გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ინტერვენციის მეორე ეტაპი სომალიში, ჩატარდა 1993 წლის მარტიდან 1995 წლის მარტამდე, 1991 წელს სომალის სამოქალაქო ომის დაწყების შემდეგ.

UNOSOM II განხორციელდა ამერიკის შეერთებული შტატების მიერ კონტროლირებადი (გაეროს სანქცირებული) ერთიანი სამუშაო ჯგუფის მიერ (UNITAF). იგი აქტიური იყო გარდამავალი პერიოდის განმავლობაში, როდესაც გაეროს ოპერაცია სომალიში I (UNOSOM I) მისია არაეფექტური აღმოჩნდა. სამივე ეს ინტერვენცია მიზნად ისახავდა ჰუმანიტარული ოპერაციების განსახორციელებისათვის საკმარისად უსაფრთხო გარემოს შექმნას.

მანდატის დასრულებიდან ოთხი თვის შემდეგ, UNOSOM II გადაიზარდა სამხედრო კამპანიაში, რადგან ის კონფლიქტში ჩაება, ძირითადად სომალის ეროვნული ალიანსის წინააღმდეგ, რომელსაც ხელმძღვანელობს გენერალი მუჰამედ ფარაჰ აიდიდი. მოგადიშოს ბრძოლა გაიმართება UNOSOM II-ის დროს, რაც ნიშნავს აიდიდზე ნადირობისა და სომალიში მთავარი ოპერაციების დასრულებას. გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია სომალიდან ერთი წლის შემდეგ გავიდა, რაც UNOSOM II-ის დასასრულს აღნიშნავს.

ფონი

გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიერ UNOSOM-ის სახელით შექმნილი სადამკვირვებლო მისიის წარუმატებლობის შემდეგ, ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა შესთავაზა გაეროს მნიშვნელოვანი ინტერვენციული ძალის ხელმძღვანელობა, რომელიც ძირითადად ამერიკელი პერსონალისგან იქნებოდა დაკომპლექტებული. ეს მიღებული იქნა გაეროს მიერ და მისი განხორციელება შესაძლებელი გახდა გაეროს უშიშროების საბჭოს 794-ე რეზოლუციით, რომელიც აძლევდა უფლებას გამოიყენოს „ყველა საჭირო საშუალება სომალიში ჰუმანიტარული დახმარების ოპერაციებისთვის რაც შეიძლება მალე უსაფრთხო გარემოს შესაქმნელად“.^[8] უშიშროების საბჭომ მოუწოდა გენერალურ მდივანს და წევრ ქვეყნებს, მიეღოთ ზომები სამხედრო ძალების „ერთიანი მეთაურობისა და კონტროლისთვის“.^[9]

1992 წლის 4 დეკემბრის საღამოს, აშშ-ის პრეზიდენტმა ჯორჯ ბუშმა სიტყვით მიმართა ერს და აცნობა მათ, რომ ამერიკელი ჯარები გაიგზავნებოდნენ სომალიში. აშშ-ის წვლილი ცნობილი იქნებოდა, როგორც ოპერაცია „იმედის აღდგენა“, რომელიც შეუერთდა მულტინაციონალურ ძალებს და ცნობილი გახდა, როგორც გაერთიანებული სამუშაო ჯგუფი (UNITAF).^[10] UNOSOM I-ის ოპერაციები შეჩერდა. UNITAF უფლებამოსილი იყო გაეროს წესდების VII თავის მიხედვით.

ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა განიზრახა UNITAF და აშშ-ის კონტროლი, როგორც გარდამავალი ქმედება. მისია ოთხი ეტაპისგან შედგებოდა. პირველი ეტაპი იყო ჯარების თავდაპირველი განლაგება მოგადიშოში უსაფრთხო ნავსადგურისა და აეროპორტის უზრუნველსაყოფად, საიდანაც მთელი ოპერაცია წარიმართებოდა. მეორე იყო უსაფრთხოების ზონის გაფართოება სამხრეთ სომალის მიმდებარე რეგიონებში. მოსალოდნელზე უფრო ლმობიერი გარემოსა და არასამთავრობო ორგანიზაციების (არასამთავრობო ორგანიზაციების) წახალისების გამო, UNITAF-ის ძალებმა დაასრულეს მეორე ეტაპი ვადაზე რამდენიმე კვირით ადრე. მესამე, ძალები გააფართოვებს უსაფრთხოების ზონას კისმაიოში და ბარდერაში და შეინარჩუნებენ უსაფრთხო სახმელეთო მარშრუტებს ჰუმანიტარული ოპერაციებისთვის უსაფრთხოების ზონაში. მეოთხე და ბოლო ეტაპი შედგებოდა შეერთებული შტატების მიერ ოპერაციების გაეროსთვის გადაცემისგან და UNITAF-ის ძალების უმეტესობის გაყვანისგან.^[10]

მანდატის გაფართოება

1993 წლის 3 მარტს გენერალურმა მდივანმა უშიშროების საბჭოს წარუდგინა თავისი რეკომენდაციები UNITAF-დან UNOSOM II-ზე გადასვლასთან დაკავშირებით. მან აღნიშნა, რომ UNITAF-ის მისიის სიდიდის მიუხედავად, უსაფრთხო გარემო ჯერ კიდევ არ იყო ჩამოყალიბებული. ჯერ კიდევ არ არსებობდა ეფექტური მოქმედი მთავრობა ან ადგილობრივი უსაფრთხოება/პოლიცია.^[11] გენერალურმა მდივანმა დაასკვნა, რომ თუ უშიშროების საბჭომ დაადგინა, რომ დადგა დრო UNITAF-დან UNOSOM II-ზე გადასვლისთვის, ამ უკანასკნელს უნდა მიეღო აღმასრულებელი უფლებამოსილება გაერთიანებული ერების წესდების VII თავის მიხედვით, რათა შეიქმნას უსაფრთხო გარემო სომალის მასშტაბით.^[11] ამიტომ UNOSOM II შეეცდება დაასრულოს UNITAF-ის მიერ დაწყებული დავალება. ახალი მანდატი ასევე აძლევს UNOSOM II-ს უფლებას, დაეხმაროს მათ ეკონომიკური, პოლიტიკური და სოციალური ცხოვრების აღდგენაში, რათა ხელახლა შექმნან სომალის სახელმწიფო. რაც მთავარია, ის ასევე დაავალდებულებს სომალელი მილიციის განიარაღებას.^[12]

გაეროს მიერ კონტროლირებადი ახალი მისია, რომელსაც ეწოდა UNOSOM II, შეიქმნა უშიშროების საბჭოს მიერ 1993 წლის 26 მარტს გაეროს უშიშროების საბჭოს 814-ე რეზოლუციით. მან ოფიციალურად არ აიღო ოპერაციები სომალიში, სანამ UNITAF არ დაიშალა 1993 წლის 4 მაისს.

ოპერაცია

ამერიკელი ჯარისკაცი მოგადიშoს პორტის მთავარ შესასვლელთან მიუთითებს სნაიპერის შესაძლო სროლის პოზიციის დასადგენად (1994 წლის იანვარი).

M1A1 Abrams ტანკებისა და M2 Bradley ქვეითთა საბრძოლო მანქანების ბრონირებული კოლონა ქალაქ მოგადიშოს გარეთ, სომალი. (1994 წლის იანვარი).

საუდის არაბეთის მაღალი მობილურობის მრავალფუნქციური ბორბლიანი სატრანსორტო საშუალება (HMMWV) ელოდება საკვების გადმოტვირთვას მოგადიშოს საზღვაო პორტში. საკვები სომალელებს მიეწოდებათ.

სომალის სხვადასხვა შეიარაღებული ფრაქციის ლიდერებმა შეთანხმდნენ ფედერალისტური მთავრობის შექმნაზე 18 ავტონომიურ რეგიონზე. UNOSOM II-ის მიზანი იყო ამ ახალი სისტემის მხარდაჭერა და სომალის აღდეგნის დაწყება. ეს მოიცავდა სხვადასხვა ფრაქციის განიარაღებას, კანონისა და წესრიგის აღდგენას, ხალხის დახმარებას წარმომადგენლობითი მთავრობის ჩამოყალიბებაში და ინფრასტრუქტურის აღდგენას.

UNOSOM II-ს ჰყავდა 28 000 პერსონალი, მათ შორის 22 000 ჯარისკაცი და 8000 ლოჯისტიკისა და სამოქალაქო პერსონალი ალჟირიდან, ავსტრალიიდან, ავსტრიიდან, ბანგლადეშიდან, ბელგიიდან, ბოტსვანადან, კანადადან, დანიიდან, ეგვიპტედან, ფიჯიდან, ფინეთიდან, საფრანგეთიდან, გერმანიიდან, ინდოეთიდან, საბერძნეთიდან ინდონეზიიდან, ირლანდია, იტალია, ქუვეიტიდან, იორდანიიდან, მალაიზიიდან, მაროკოდან, ნეპალიდან, ახალი ზელანდიიდან, ნიგერიიდან, ნორვეგიიდან, პაკისტანიდან, ფილიპინებიდან, ესპანეთიდან, სამხრეთ კორეიდან, რუმინეთიდან, საუდის არაბეთიდან, შვედეთიდან, შვეიცარიიდან, ტუნისიდან, თურქეთიდან, არაბთა გაერთიანებული საამიროებიდან, გაერთიანებული სამეფოდან, ამერიკის შეერთებული შტატებიდან და ზიმბაბვედან.^[10] შეერთებულმა შტატებმა უზრუნველყო 1 167 ჯარისკაცი სწრაფი რეაგირების ძალებისთვის, რომელიც დარჩებოდა აშშ-ის ოპერატიული კონტროლის ქვეშ და განლაგებული იქნებოდა აშშ-ის საზღვაო ძალების გემებზე სომალის სანაპიროზე. ეს ძალა უპასუხებს UNOSOM II-ის გადაუდებელ საფრთხეებს, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ექნება აშშ-ის ცენტრალური სარდლობის თანხმობა.^[13]

მზარდი საომარი მოქმედებები UNOSOM-სა და SNA-ს შორის

ძირითადი უთანხმოება გაეროსა და სომალის ეროვნულ ალიანსს შორის UNOSOM II-ის დაარსებიდან მალევე დაიწყო, რაც ორიენტირებულია ოპერაციების პოლიტიკური მანდატის რეალურ ბუნებაზე. 1993 წლის მაისში ურთიერთობები SNA-სა და UNOSOM-ს შორის სწრაფად გაუარესდა ორი მნიშვნელოვანი მოვლენის შემდეგ.^[12]

კისმაიოს ინციდენტი

სანამ ადის-აბებაში კონფერენცია მიმდინარეობდა მარტში, საიდ ბარეს ძალები კატეგორიულად ეწინააღმდეგებოდნენ აიდიდს, დაიწყეს იარაღის შეტანა სომალის საპორტო ქალაქ კისმაიოში, რომელიც იმ დროს UNITAF-ის ძალების კონტროლის ქვეშ იყო. გენერალ ჰერსი მორგანმა, ბარის ძალების მეთაურმა, განდევნა სომალის ეროვნული ალიანსის ძალები, რომლებსაც პოლკოვნიკი ომარ ჯესი მეთაურობთა.^[12]

7 მაისს, სამი დღის შემდეგ, რაც UNOSOM II-მა UNITAF-ისგან კისმაიოს კონტროლი გადაიბარა, SNA-მ სცადა ქალაქი დაებრუნებინა. თავდასხმის დროს ქალაქში დისლოცირებული ბელგიელი სამშვიდობოები ჩაერივნენ და მოიგერიეს SNA ძალები. კისმაიოს აღებამ, გენერალ მორგანის მიერ, აღაშფოთა სომალის ეროვნული ალიანსი. SNA-სთვის ინციდენტი განიხილებოდა, როგორც გაეროს აშკარა მიკერძოებულობა, რადგან UNITAF-მა ვერ შეაჩერა მორგანი ქალაქის ხელში ჩაგდებაში და შემდეგ UNOSOM-ი ებრძოდა SNA-ს ძალებს, რომლებიც ცდილობდნენ მის დაბრუნებას.^[12]

გალკაიოს კონფერენცია

მაისში გენერალი აიდიდი და პოლკოვნიკი აბდულაი იუსუფი სომალის ხსნის დემოკრატიული ფრონტიდან დათანხმდება სამშვიდობო კონფერენციის ჩატარებას სომალის ცენტრალურ რეგიონში. აიდიდმა წამოიწყო კონსულტაციები იუსუფთან და, შესაბამისად, საკუთარ თავს თვლიდა კონფერენციის მომწვევად და თავმჯდომარედ, რომელიც პასუხისმგებელი იქნებოდა დღისწესრიგის დადგენაზე. ის მოიწვევდა გაეროს გენერალური მდივნის სპეციალურ წარმომადგენელს სომალიში, ადმირალ ჯონათან ჰოუ კონფერენციას გახსახსნელად.^[12]

აიდიდი ცდილობდა კონფერენციის ფოკუსირებას მხოლოდ სომალის ცენტრალურ რეგიონებზე მოექცია და მალევე შეეჯახა UNOSOM-თან კონფლიქტს. გაერო ცდილობდა კონფერენციაში მონაწილეობის გაფართოებას სომალის სხვა რეგიონებში და აიდიდის მიმართ, ცდილობდა შეეცვალა მისი თავმჯდომარეობა კონფერენციაზე სომალის ყოფილი პრეზიდენტით აბდულა ოსმანით, რომელსაც სძულდა აიდიდი და საჯაროდ მოითხოვა მისი დაპატიმრება.^[12]

აიდიდსა და გაერო-ს შორის უთანხმოება დიდი აღმოჩნდა და კონფერენცია გაეროს მონაწილეობის გარეშე მიმდინარეობდა. დაპირისპირება სომალის ეროვნულ ალიანსსა და UNOSOM-ს შორის იმ მომენტიდან მოყოლებული გამოვლინება დაიწყპ ანტიUNOSOM-ის პროპაგანდაში, რომელიც გადაიცემოდა SNA კონტროლირებად რადიო მოგადიშოდან.^[12]

1993 წლის 5 ივნისს თავდასხმა პაკისტანელებზე და აიდიდზე ნადირობა

რადიო მოგადიშო

რადიო მოგადიშო იყო ძალიან პოპულარული სამაუწყებლო სადგური ქალაქის მაცხოვრებლებთან და წარმოადგენდა SNA ინფრასტრუქტურის სასიცოცხლო ნაწილს, რომელიც დაიკავეს ალი მაჰდის ძალებთან სასტიკი ბრძოლის შემდეგ. კისმაიოსა და გალკაიოში მომხდარი ინციდენტების შემდეგ, სადგურმა დაიწყო UNOSOM-ის საწინააღმდეგო პროპაგანდის გაშვება, რამაც გააღიზიანა გაეროს მაღალი რანგის პერსონალი. შიშობდნენ, რომ გადაცემები შეცვლიდა სომალის საზოგადოების დამოკიდებულებას გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ოპერაციების მიმართ, რის გამოც UNOSOM-ის წარმომადგენლებმა გადაწყვიტეს სადგურის დახურვა. მაისის შუა რიცხვებში პაკისტანის კონტინგენტს სთხოვეს სადგურის დახურვის გეგმის შემუშავება. პაკისტანელებს არ გააჩნდათ ასეთი ოპერაციისთვის საჭირო ექსპერტები და მოითხოვეს აშშ-ს მიეწოდებინა მათთვის ეს ექსპერტები.^[12][14]

მნიშვნელოვანია, რომ რადიო მოგადიშო ასევე იყო იარაღის ავტორიზებული საწყობი დაწესებულება (AWSS), რომელიც ექვემდებარება UNOSOM-ის შემოწმებას. გადაწყდა, რომ ამერიკელი სპეცრაზმის ტექნიკოსები თან პაკისტანელ იარაღის ინსპექტირებთან ერთად მივიდოდნენ ადგილზე, რათა დაედგინათ, როგორ გამორთოთ სადგური. აიდიდმა და სომალის ეროვნული ალიანსის ზედა ეშელონებმა იცოდნენ დისკუსიების შესახებ სადგურის ხელში ჩაგდების ან განადგურების შესახებ.^[12]

1993 წლის 5 ივნისის შემოწმება

გაეროს 1994 წლის გამოკითხვის მიხედვით:

მოსაზრებები განსხვავებულია, თუნდაც UNOSOM-ის ოფიციალურ პირებს შორის, იმის შესახებ, თუ იყო 1993 წლის 5 ივნისის იარაღის ინსპექტირება ნამდვილი თუ მხოლოდ რადიო მოგადიშოს დაზვერვისა და შემდგომი დაკავებისათვის საფარი.^[15]

5 ივნისს, პაკისტანის ძალები გაიგზავნა იარაღის საწყობის გამოსაძიებლად, რომელიც ეკუთვნოდა სომალელ მხედართმთავარს, რომელიც იბრძოდა პრეზიდენტობისთვის, მოჰამედ ფარაჰ აიდიდისთვის. როდესაც პაკისტანის ძალები მივიდნენ ადგილზე, მათ შეხვდნენ გაბრაზებულ სომალელი დემონსტრანტები. ოცდაოთხი პაკისტანელი ჯარისკაცი, რომლებიც იარაღს ამოწმებდნენ გაეროს გაფართოებული მანდატის ფარგლებში, მოკლეს, როდესაც „ძალებმა, რომლებიც, სავარაუდოდ, აიდიდთან ასოცირდებიან, სავარაუდოდ, სამშვიდობო ძალებზე საბედისწერო თავდასხმა დაიწყეს“.^[16]

UNOSOM-ის ნადირობის დაწყება აიდიდზე

გაერომ მეორე დღეს გაეროს უშიშროების საბჭოს გამოსცა რეზოლუცია 837 და კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ გენერალური მდივანი უფლებამოსილი იყო „მიეღო ყველა საჭირო ზომა შეიარაღებულ თავდასხმებზე პასუხისმგებელი პირების წინააღმდეგ და დაამყაროს UNOSOM II-ის ეფექტური უფლებამოსილება სომალიში“.^[17] ეს არსებითად ექვივალენტური იყო აიდიდისთვის ომის გამოცხადებისა, რომელიც გამოიწვევდა მრავალრიცხოვან დაპირისპირებას UNOSOM II-ის პერსონალსა და აიდიდის მილიციას შორის. მართალია UNOSOM II-ს ჰქონდა გაცილებით ნაკლები საბრძოლო რესურსები, ვიდრე UNITAF-ს, მაგრამ ის ბევრად უფრო ამბიციური და აგრესიული იყო. 1993 წლის 12 ივნისს აშშ-ის ჯარებმა დაიწყეს სამხედრო შეტევა მოგადიშოს გარშემო. 17 ივნისს ადმირალ ჯონათან ჰოუიმ 25 000 აშშ დოლარიანი ჯილდო დააწესა აიდიდის დასაკავებლად საჭირო ინფორმაციისთვის, მაგრამ ის ვერასდროს დაიჭირეს.^[13]

აიდიდზე ნადირობა მოიცავდა UNOSOM II-ის ინტერვენციის დიდ ნაწილს. მოგადიშოში განხორციელებული სამხედრო ოპერაციების მზარდმა ტემპმა გამოიწვია მშვიდობიანი მოსახლეობის მსხვერპლი და გავლენა მოახდინა გაეროს ჯარებსა და სომალელებს შორის ურთიერთობაზე. გაეროს ჯარები წარმოაჩინეს, როგორც უცხოელი დამპყრობლები, განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც მშვიდობიანი მოქალაქეების მსხვერპლი იყო გამოწვეული სამშვიდობოების მიერ ბრბოში განურჩეველი სროლით.^[18][19]

აბდის სახლზე რეიდი და გადასვლა საბრძოლო მოქმედებებზე

12 ივლისს, სახლს, სადაც იმართებოდა კლანის უხუცესთა შეხვედრა, თავს დაესხნენ აშშ-ის AH-1 Cobra ვერტმფრენები, რაც სომალელისთვის ცნობილი გახდა, როგორც სისხლიანი ორშაბათი.^[13]

როდესაც ამერიკელები გახდნენ უფრო იზორილებული, მეომარებმა დაიწყეს კონტროლის აღდგენა მოგადიშოს ბევრ ოლქზე. აიდიდის დაჭერის ყოველი წარუმატებლობის შემდეგ, მილიციელები უფრო გაბედულები ხდებოდნენ. ასევე დაიწყო სერიოზული განხეთქილება ქვეყნებს შორის, რომლებიც მონაწილეობდნენ UNOSOM II-ში, განსაკუთრებით იტალია იყო ამერიკული მეთოდების მთავარი კრიტიკოსი.^[20]

დავალებათა ძალა რეინჯერი

სომალელმა სამხედროებმა დაიწყეს სამშვიდობოებზე თავდასხმა, რამაც გამოიწვია დამატებითი მსხვერპლი. 8 აგვისტოს აიდიდის მილიციამ ააფეთქა დისტანციური მართვის ბომბი აშშ-ის სამხედრო მანქანაზე, ჯერ მოკლეს ოთხი ამერიკელი ჯარისკაცი, შემდეგ კი, ორი კვირის შემდეგ, დაშავდა კიდევ შვიდი.^[21] საპასუხოდ, პრეზიდენტმა ბილ კლინტონმა დაამტკიცა წინადადება სპეციალური დანიშნულების რაზმის განლაგების შესახებ, რომელიც შედგება 400 აშშ-ის არმიის რეინჯერისა და დელტა ძალების კომანდოსგან.^[13]

ეს დანაყოფი, სახელწოდებით დავალებათა ძალა რეინჯერი, შედგებოდა 160 ელიტარული ამერიკელი ჯარისკაცისაგან. ისინი გაფრინდნენ მოგადიშოში და დაიწყეს აიდიდზე ნადირობა, რომელიც ცნობილი გახდა, როგორც ოპერაცია გოთიკური გველეშაპი. 1993 წლის 3 ოქტომბერს დავალებათა ძალა რეინჯერმა დაარბია მოგადიშოს სასტუმრო, რომელშიც ითვლებოდა, რომ აიდიდი იმალებოდა, რასაც მოჰყვა ყველაზე ხანგრძლივი, ყველაზე სისხლიანი და ყველაზე სასიკვდილო ბრძოლა სომალიში აშშ-ის ჯარებისთვის. მოგვიანებით ცნობილი როგორც მოგადიშოს ბრძოლა, თვრამეტი ამერიკელი ჯარისკაცი დაიღუპა. მათი გვამების ქუჩებში გამოთრევის სურათები გავრცელდა ტელევიზიებით მთელ მსოფლიოში, რამაც შეაშინა და გააბრაზა ამერიკული საზოგადოება.

მოგადიშოს ბრძოლის შედეგი და UNOSOM II-ის დასასრული

1993 წლის 7 ოქტომბერს, ქვეყნის მასშტაბით სატელევიზიო მიმართვაში, ამერიკის პრეზიდენტმა კლინტონმა „ეფექტურად დაასრულა აშშ-ის პროაქტიული პოლიტიკა სომალიში“ და „მოიწოდა აშშ-ის ყველა ძალის გაყვანა არაუგვიანეს 1994 წლის 31 მარტისა“. 4 თებერვალს მიიღეს გაეროს უშიშროების საბჭოს რეზოლუცია 897, მიუხედავად ამისა, გააგრძელა UNOSOM-ის მანდატი ერთი წლით, რომელიც უნდა დასრულდეს 1995 წლის მარტში.^[22]

ამერიკელი ჯარისკაცები მთლიანად გაიყვანეს 1994 წლის 3 მარტს, მოსალოდნელზე 28 დღით ადრე.^[13] სხვა დასავლურმა ქვეყნებმა, მათ შორის იტალიამ, ბელგიამ, საფრანგეთმა და შვედეთმა, ასევე გადაწყვიტეს ამ გასვლა. 1994 წლის 4 ნოემბერს, UNOSOM II-ის დარჩენილი 1900 ჯარისკაცის მიერ სამშვიდობო ძალისხმევის ჩაშლის შემდეგ, გაეროს უშიშროების საბჭომ (UNSC) ერთხმად დაუჭირა მხარი ყველა ძალების გაყვანას 954-ე რეზოლუციით . შემდგომში, 16 ნოემბერს, გაეროს უშიშროების საბჭომ დაამტკიცა 955-ე რეზოლუცია, რომელიც ახალ აქცენტს აკეთებს მშვიდობის დამყარებასა და რეკონსტრუქციაზე და დაუბრუნდა ნაკლებად რეაქტიულ როლს. გაეროს დარჩენილი სამხედრო და პოლიციის ჯარების გაყვანა სომალიდან დასრულდა 1995 წლის 28 მარტს, რითაც დასრულდა UNOSOM II-ის მანდატი.

მომდევნო რამდენიმე თვის განმავლობაში გაიმართა სხვადასხვა შერიგების მოლაპარაკებები, რომლებიც ითვალისწინებდა ცეცხლის შეწყვეტას, მილიციის განიარაღებას და კონფერენციას ახალი მთავრობის დასანიშნად. თუმცა, კონფერენციისთვის მზადება არაერთხელ გადაიდო და ფრაქციის ბევრმა ლიდერმა სურვილისამებრ უბრალოდ უგულებელყო შეთანხმებები.^[23]

სომალი მონაწილეობდა მოლაპარაკებებში 1997 წლის დეკემბერში, რომელიც გაიმართა კაიროში, სადაც აიდიდმა და მაჰდიმ, სომალის კიდევ ერთმა მხედართმთავარმა, ხელი მოაწერეს „პრინციპების დეკლარაციას“. დეკლარაცია გვპირდებოდა 1998 წლის თებერვალში შერიგების კონფერენციების დაწყებას და გარდამავალი მთავრობის ქარტიის მომზადებას.^[13]

უოლტერ კლარკი, რომელიც იყო სომალიში აშშ-ის საელჩოს მისიის უფროსის მოადგილე ოპერაცია იმედის აღდგენის დროს, და ჯეფრი ჰერბსტი, ასოცირებული პროფესორი ვუდრო ვილსონის სკოლის პრინსტონის უნივერსიტეტში, ასკვნიან, რომ „სომალიში ჩარევა არ იყო საშინელი წარუმატებლობა; დაახლოებით 100 000 სიცოცხლე გადაარჩინეს, მაგრამ მისი არასწორი მენეჯმენტი უნდა იყოს გაკვეთილი სამშვიდობოებისთვის... სხვა ასეთ მისიებზე.“^[24]

გაეროს 1994 წლის გამოძიების შედეგები

მოგადიშოს ბრძოლიდან ერთი თვის შემდეგ, შეერთებულმა შტატებმა მოუწოდა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის შექმნას კომისია, რათა დაედგინა ვინ იყო პასუხისმგებელი UNOSOM II-ის სამშვიდობო ძალებსა და აიდიდის SNA ძალებს შორის შეტაკებებზე. გაეროს სამკაციანი საგამოძიებო კომისია მეთიუ ნგლუბეს, ზამბიის ყოფილი მთავარი მოსამართლე, განელი გენერალ ემანუელ ერსკინისა და ფინელი გენერალ გუსტავ ჰაგგუნდის ხელმძღვანელობით შეიქმნა უშიშროების საბჭოს მიერ. 1993 წლის 30 ნოემბერს კომისია ჩავიდა მოგადიშოში.^[25][12]

ანგარიშით ბრალი წაუყენეს აიდიდის, 1993 წლის 5 ივნისს, თავდასხმას დატყებისათვის, რომელმაც დაიწყო კონფლიქტი SNA-სა და UNOSOM-ს შორის. აღსანიშნავია, რომ მან ასევე მკაცრად გააკრიტიკა გაეროს სამშვიდობო ჩინოვნიკები სომალის ფრაქციების ძალისმიერი განიარაღების კამპანიის წამოწყებისთვის, რამაც გააღიზიანა აიდიდის ძალები და გაამძაფრა დაძაბულობა. კომისიამ ეჭვქვეშ დააყენა UNOSOM-ის აგრესიული სამშვიდობო სტრატეგიის დამსახურება და ამტკიცებდა, რომ გაერო არ უნდა დაეტოვებინა ნეიტრალური როლი სომალიში. ^[25]

გამოძიებამ გააკრიტიკა ამერიკის შეერთებული შტატები ცალკე სამხედრო სარდლობის ქვეშ მოქმედებისთვის და აიდიდის წინააღმდეგ რეიდების ხელმძღვანელობისთვის, რომლებიც არ იყო კოორდინირებული UNOSOM-ის ოფიცრებთან. კომისიამ დაგმო ამერიკული საბრძოლო ვერტმფრენების გამოყენება მოგადიშოს დასახლებულ უბნებზე და გააკრიტიკა ტაქტიკა, როგორც „შეუთავსებელი სამშვიდობო დაცვის ძირითად პრინციპებთან“. ანგარიშში რეკომენდებულია ფინანსური რეპარაციების გადახდა სომალელი მშვიდობიანი მოსახლეობისთვის, რომლებიც ბრძოლების მსხვერპლნი გახდნენ.^[25][12]

იხილეთ აგრეთვე

• მოჰამედ ფარაჰ აიდიდი
• მოგადიშოს ბრძოლა (1993)

ლიტერატურა

• Allard, Kenneth (1995). Somalia Operations : Lessons Learned. Washington, DC: National Defense University Press. ISBN 978-0160455773. OCLC 32155661. 
• Brune, Lester H., The United States and Post-Cold War Interventions: Bush and Clinton in Somalia, Haiti, and Bosnia, 1992-1998, Claremont, CA: Regina Books, 1999, ISBN 978-0-941690-90-4.
• DiPrizio, Robert C., Armed Humanitarians: U.S. Interventions from Northern Iraq to Kosovo, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2002, ISBN 9780801870675.
• Mayall, James, The New Interventionism, 1991-1994: United Nations Experience in Cambodia, Former Yugoslavia, and Somalia, New York: Cambridge University Press, 1996, ISBN 9780521551977.
• Stratford, Trish (1996) Blood Money: The Incredible True Story of David Morris and the Tragedy of Somalia. Penguin Books. ISBN 9780140263237. OCLC 1282389556.  The story of David Morris, the driving force behind Morris Catering, who helped provide food for UNOSOM II while setting up fishing factories and maintaining close links with both major warlords: Mohamed Farrah Aideed and Mohammed Ali Mahdi.

რესურსები ინტერნეტში

• გაეროს ოპერაცია სომალიში II (UNOSOM II) (2003-2005) გაეროს არქივში არქივი
• UNOSOM I-ის გაეროს გვერდი არქივირებულია
• გაეროს UNOSOM II-ის გვერდი დაარქივებულია
• სომალიში აშშ-ს ინტერვენციის მიმოხილვა
• არქივირებულია

სქოლიო

1. Peacekeeping Contributor Profile: Australia. ციტირების თარიღი: 14 December 2017
2. Peacekeeping Contributor Profile: Austria. ციტირების თარიღი: 14 December 2017
3. Peacekeeping Contributor Profile: Bangladesh. ციტირების თარიღი: 14 December 2017
4. Peacekeeping Contributor Profile: Belgium. ციტირების თარიღი: 14 December 2017
5. Peacekeeping Contributor Profile: France. ციტირების თარიღი: 14 December 2017
6. Peacekeeping Contributor Profile: Germany (3 April 2014). ციტირების თარიღი: 13 December 2017
7. India - Somalia Relations (February 2016). ციტირების თარიღი: 3 April 2017
8. (2001) The Responsibility to Protect : Research, Bibliography, Background : Supplementary Volume to the Report of the International Commission on Intervention and State Sovereignty. International Development Research Centre. 
9. United Nations Security Council Resolution 794, United Nations Security Council, 3 December 1992
10. ↑ DiPrizio 2002. sfn error: no target: CITEREFDiPrizio2002 (help)
11. ↑ Somalia - UNOSOM I. ციტირების თარიღი: 8 August 2022
12. ↑ Report of the Commission of Inquiry Established Pursuant to Security Council Resolution 885 (1994) to Investigate Armed Attacks on UNOSOM II Personnel Which Led to Casualties Among Them.
13. ↑ Brune 1999. sfn error: no target: CITEREFBrune1999 (help)
14. (1994) Whatever happened to Somalia?. 
15. „UN Commission of Inquiry Established under Security Council Resolution 885 (1994) to Investigate Armed Attacks on UNOSOM II“ (ინგლისური). 1994-06-01: 22.
16. McCoy, Dorcas (2000). „American Post-Cold War Images and Foreign Policy Preferences Toward 'Dependent' States: A Case Study of Somalia“. World Affairs. 163 (1): 43.
17. Mayall 1996. sfn error: no target: CITEREFMayall1996 (help)
18. „Somalian targets hit by new air strikes Warlord accuses UN of genocide, refuses to negotiate until attacks end“. The Globe and Mail. Reuters. 15 June 1993.
19. Lorch, Donatella (14 June 1993). „20 Somalis Die When Peacekeepers Fire at Crowd“. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 26 May 2015.
20. Cowell, Alan (16 July 1993). „ITALY, IN U.N. RIFT, THREATENS RECALL OF SOMALIA TROOPS“. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 26 May 2015.
21. Bowden, Mark (1999). Black Hawk Down: A Story of Modern War. New York: Signet, გვ. 114. ISBN 978-0-87113-738-8. 
22. Security Council Resolution 897 - UNSCR. ციტირების თარიღი: 2021-12-07
23. Somalia - UNOSOM II. ციტირების თარიღი: 8 August 2022
24. Clarke, Walter; Herbst, Jeffrey. (March 1996) Somalia and the Future of Humanitarian Intervention.
25. ↑ Preston, Julia; Williams, Daniel (31 March 1994). „REPORT ON SOMALI CLASH FAULTS U.S., U.N., AIDEED“. The Washington Post (ინგლისური). ISSN 0190-8286. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 15 June 2022. ციტირების თარიღი: 2022-06-15.