მიუმხრობლობის მოძრაობა

Non-Aligned Movement მიუმხრობლობის მოძრაობა
მსოფლიოს რუკა, რომელიც მიუთითებს ორგანიზაციის წევრ და დამკვირვებელ ქვეყნებს   წევრი სახელმწიფოები   დამკვირვებელი ქვეყნები
შტაბ-ბინა		ნიუ-იორკი
ტიპი		ფორუმი
წევრობა		120 წევრი სახელმწიფო 17 დამკვირვებელი სახელმწიფო 10 საერთაშორისო ორგანიზაცია
ლიდერები
-	მთავარი გადაწყვეტილების მიმღები ორგანო	წევრი ქვეყნების მეთაურების სამიტი
-	თავმჯდომარეობა	აზერბაიჯანი
-	თავმჯდომარე	ილჰამ ალიევი[1]
დაარსება
-	ბრიონის დეკლარაციის ხელმოწერა	1956 წლის 19 ივლისი
-	წევრი ქვეყნების სახელმწიფო მეთაურებისა და მთავრობების პირველი კონფერენცია	1961 წელს  იუგოსლავია ბელგრადში
საიტი mnoal.org

მიუმხრობლობის მოძრაობა (ინგლ. Non-Aligned Movement) — საერთაშორისო მოძრაობა, აერთიანებს მსოფლიოს 120 ქვეყანას, რომელთა მიზანია არ მიიღონ მონაწილეობა სამხედრო ბლოკებში. მოძრაობა ოფიციალურად დააარსა ოცდახუთმა სახელმწიფომ ბელგრადის პირველ კონფერენციაზე 1961 წლის სექტემბერში. მოძრაობის შექმნას წინ უძღოდა ბანდუნგის კონფერენცია 1955 წელს და იოსიპ ბროზ ტიტოს, გამალ აბდელ ნასერისა და ჯავაჰარლალ ნერუს სამხრივი მოლაპარაკებები 1956 წელს.

შემადგენლობა

2009 წლის მონაცემებით მის შემადგენლობაში შედის 119 ქვეყანა, მათ შორის 1 ევროპული (ბელარუსი), 38 აზიური (მათ შორის პალესტინა, თურქმენეთი, უზბეკეთი), 53 აფრიკული, 26 სამხრეთამერიკული და კარიბის ქვეყანა.

დამკვირვებლის სტატუსი აქვს 15 ქვეყანას: სომხეთი, აზერბაიჯანი, ბოსნია და ჰერცეგოვინა, ბრაზილია, ყაზახეთი, ყირგიზეთი, ჩინეთი, კოსტა-რიკა, მექსიკა, პარაგვაი, სალვადორი, სერბეთი, მონტენეგრო, უკრაინა, ურუგვაი, ხორვატია. იმავე სტატუსს ატარებს 5 საერთაშორისო და 2 ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ორგანიზაცია: გაერო, აფრიკის კავშირი, არაბული ქვეყნების ლიგა, ისლამური თანამშრომლობის ორგანიზაცია, კანაკის სახალხო-განმათავისუფლებელი სოციალისტური ფრონტი (ახალი კალედონია) და ახალი მოძრაობა პუერტო-რიკოს დამოუკიდებლობისათვის.

მე-14 ჰავანის კონფერენციაზე მოძრაობის წევრებად მიიღეს ჰაიტი და სენტ-კიტსი და ნევისი, წევრთა რიცხვი გაიზარდა 119-მდე.

2011 წელს ინდონეზიაში გაიმართა მიუმხრობელი ქვეყნების მორიგი კონფერენცია, რომელიც ორგანიზაციის 50 წლისთავს ეძღვნება და რომელზედაც წევრებად მიიღეს აზერბაიჯანი და ფიჯი.^[2]

ისტორია

მიუმხრობლობის მოძრაობა წარმოადგენს ფორუმს, რომელშიც მონაწილეობას იღებს 120 განვითარებადი ქვეყანა. ფორუმის მონაწილე ქვეყნები ფორმალურად არ მიეკუთვნებიან და არ ეწინააღმდეგებიან მსოფლიოს რომელიმე გავლენიან სამხედრო-პოლიტიკურ ან ეკონომიკურ ბლოკს. „მიუმხრობლობის მოძრაობა“ არის სახელმწიფოების ყველაზე დიდი გაერთიანება გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის შემდეგ. პირველად ტერმინი მიუმხრობლობის მოძრაობა 1976 წელს გამოჩნდა, სადაც მონაწილეები მოხსენიებულნი არიან, როგორც „მოძრაობის წევრები“.

ორგანიზაციის მიზანი ფიდელ კასტრომ 1979 წლის დეკლარაციაში დააფიქსირა: „ეროვნული დამოუკიდებლობა, სუვერენიტეტი, ტერიტორიული მთლიანობა და წევრი ქვეყნების უსაფრთხოება მათ ბრძოლაში იმპერიალიზმის, კოლონიალიზმის, ნეო-კოლონიალიზმის, რასიზმის, ყველა ფორმის აგრესიის, ოკუპაციის, ბატონობის, ჩარევის, ჰეგემონიისა და ძლიერი ბლოკების წინააღმდეგ.“ მიუმხრობლობის მოძრაობის წევრი სახელმწიფოები წარმოადგენენ გაეროს ქვეყნების 2/3-ს, რაც ჯამში მსოფლიო მოსახლეობის 55%-ია. წევრები ძირითადად განვითარებადი ან მესამე სამყაროს ქვეყნებია, თუმცა მიუმხრობლობის მოძრაობაში რამდენიმე განვითარებული სახელმწიფოცაა.

მიუხედავად იმისა, რომ მიუმხრობლობის მოძრაობის წევრები საკმაოდ მჭიდრო კავშირში იყვნენ რომელიმე ზესახელმწიფოსთან და მიუხედავად წევრებს შორის რამდენიმე კონფლიქტისა, მოძრაობამ მაინც შეინარჩუნა ერთობა ცივი ომის პერიოდში. ცივი ომის დასრულების შემდეგ, მოძრაობა ძირითადად კონცენტრირდა განვითარებადი ქვეყნების ურთიერთობების გაძლიერებაზე, განსაკუთრებით გლობალური სამხრეთის შიგნით. მისი წევრების უმრავლესობა დემოკრატიის მაღალი ინდექსით არ გამოირჩევა.

წარმოშობა და ცივი ომი

შენობა, სადაც ბანდუნგის კონფერენცია მიმდინარეობდა

მიუმხრობლობის მოძრაობა, როგორც ორგანიზაცია იუგოსლავიაში, ბრიონის კუნძულზე, 1956 წელს დაარსდა, ფორმალურად კი გაფორმდა 1956 წლის 19 ივლისს, ბრიონის დეკლარაციის ხელმოწერით. დეკლარაცია გააფორმეს იუგოსლავიის პრეზიდენტმა იოსიპ ბროზ ტიტომ, ინდოეთის პირველმა პრემიერ-მინისტრმა ჯავაჰარლალ ნერუმ და ეგვიპტის მეორე პრეზიდენტმა გამალ აბდერ ნასერმა. დეკლარაციის ერთ-ერთი ციტატაა: „მშვიდობა ვერ მიიღწევა განცალკევებით, მშვიდობა იქმნება კოლექტიური უსაფრთხოებისკენ სწრაფვითა და თავისუფლების გავრცელებით, ასევე ერთი ქვეყნის მეორეზე ბატონობის შეწყვეტით“.

ცივი ომის დროს მოძრაობა დასავლეთ და აღმოსავლეთ ბლოკებს შორის განვითარების შუალედურ კურსს უჭერდა მხარს. ეს პრინციპი პირველად გამოყენებულ იქნა გაეროში 1953 წელს ინდოელი დიპლომატის კრიშნა მენონის დოქტრინის წარმოსადგენად.^[3]

მაგრამ მალევე ეს სახელი გახდა აღმნიშვნელი იმ ქვეყნებისა, რომლებიც კონფერენციაში იღებდნენ მონაწილეობას. ტერმინი „მიუმხრობლობა“ 1953 წელს გაეროში დაფუძნდა. ნერუმ გამოიყენა ეს ფრაზა თავის გამოსვლისას შრი-ლანკაში 1954 წელს. მის სიტყვაში აღწერილი იყო 5 სვეტი, რომლებიც წარმოადგენდა სახელმძღვანელოს ჩინურ-ინდური ურთიერთობებისა; ამ პრინციპებს შემდგომ დაეფუძნა მიუმხრობლობის მოძრაობა. ეს პრინციპებია:
• სახელმწიფოთა ურთიერთპატივისცემა ტერიტორიული მთლიანობისა და სუვერენიტეტისადმი
• თავდაუსხმელობა
• შიდა საქმეებში ჩაურევლობა
• თანასწორობა და ურთიერთსარგებლობა
• მშვიდობიანი თანაცხოვრება

მიუმხრობლობის მოძრაობის განვითარებაში მნიშვნელოვანი ეტაპი იყო 1955 წლის ბანდუნგის კონფერენცია, რომლის მასპინძელმა, ინდონეზიის პრეზიდენტმა სუკარნომ, დიდი წვლილი შეიტანა მოძრაობის განვითარებაში. კონფერენციამ მიიღო „დეკლარაცია მსოფლიო მშვიდობისა და თანამშრომლობის განვითარების შესახებ“ სადაც შედიოდა ზემოაღნიშნული 5 პრინციპი და კოლექტიური დაპირება „ცივ ომში“ ნეიტრალიტეტის შესახებ. ბანდუნგიდან 6 წლის შემდეგ, იუგოსლავიის პრეზიდენტის ტიტოს მეთაურობით, 1961 წელს, ბელგრადში, გაიმართა პირველი კონფერენცია წევრი ქვეყნების მეთაურებისა და მთავრობებისთვის.^[4] თავად ტერმინი „მიუმხრობლობის მოძრაობა“ კი პირველად მეხუთე კონფერენციაზე, 1976 წელს გამოჩნდა.^[5]

1961 წლის ბელგრადის კონცეფერნციაზე წევრი სახელმწიფოების წარმომადგენლები

1970 წლის სექტემბერში, ლუსაკის კონფერენციაზე, წევრმა სახელმწიფოებმა მოძრაობის მიზნებს დაამატეს დავების მშვიდობიანი მოგვარება და დიდი სამხედრო ალიანსებში გაწევრიანებისგან თავის არიდება. კიდევ ერთი ასეთი მიზანი იყო წინააღმდეგობა სხვა ქვეყნებში სამხედრო ბაზების განთავსებაზე.

კუბის როლი

1970-იან წლებში კუბას ჰქონდა მცდელობა წარმოჩენილიყო, როგორც მიუმხრობლობის მოძრაობის ლიდერი სახელმწიფო, რომელიც ჯამში 90-ზე მეტ სახელმწიფოს აერთიანებდა. ანგოლაში კუბის საბრძოლო ჯარებმა დიდი შთაბეჭდილება მოახდინეს მოძრაობის სხვა წევრ ქვეყნებზე.

კუბამ ასევე ჩამოაყალიბა სამხედრო საკონსულტაციო მისიები და ეკონომიკური და სოციალური რეფორმების პროგრამები. 1972 წლის მიუმხრობლობის მოძრაობის კონფერენცია მიესალმა კუბის ინტერნაციონალიზმს, რომელმაც „მხარი დაუჭირა ანგოლელ ხალხს სამხრეთ აფრიკის რასისტული და ექსპანსიონისტური პოლიტიკის წინააღმდეგ“. შემდეგი კონფერენცია დაიგეგმა 1979 წლისთვის, ჰავანაში, რომელიც კუბას ფაქტობრივად ხდიდა მოძრაობის დე-ფაქტო ლიდერად. 1979 წლის სექტემბერში გამართული კონფერენცია შეფასდა, როგორც კუბის პრესტიჟის ზენიტი. დამსწრეთა უმრავლესობას სჯეროდა, რომ კუბა არ იყო საბჭოთა კავშირის პარტნიორი ცივი ომის პერიოდში.^[6] თუმცა, 1979 წლის დეკემბერში, სსრკ ავღანეთის სამოქალაქო ომში ჩაერია. იმ დროს კი ავღანეთი მიუმხრობლობის მოძრაობის აქტიური წევრი იყო. გაეროს სხდომაზე კი მოძრაობის 56 წევრმა ხმა მისცა სსრკ-ს დასჯას, 9 წინააღმდეგი იყო, ხოლო 26-მა კი თავი შეიკავა. კუბამ, რომელიც იმდროს ვალში იყო მოსკოვთან, როგორც ფინანსურად ასევე პოლიტიკურად, რეზოლუციას მხარი არ დაუჭირა, რამაც რეპუტაცია შეულახა მას. კასტრო, რომელსაც შეეძლო გამხდარიყო მოძრაობის მაღალი დონის წარმომადგენელი, მშვიდად და უმოქმედოდ დარჩა, შედეგად 1983 წელს კუბა ინდოეთმა ჩაანაცვლა, რომელმაც თავის დროზე რეზოლუციის კენჭისყრის დროს თავი შეიკავა. კუბამ დაკარგა შესაძლებლობა გამხდარიყო გაეროს უშიშროების საბჭოს წევრი და მისი გლობალური მიზნებიც ჩამოიშალა.^[7] უფრო მეტიც, მოძრაობის პოზიციები ავღანეთის ომთან დაკავშირებით გაიყო. მიუხედავად იმისა, რომ მოსკოვის მოკავშირეებმა მხარი დაუჭირეს საბჭოთა ინტერვენციას, მოძრაობის სხვა წევრებმა აღნიშნული ქმედება დაგმეს.^[8]

ცივი ომის შემდგომი პერიოდი

მიუმხრობლობის მოძრაობა ცივი ომის მიმდინარეობისას ჩამოყალიბდა,^[9] შესაბამისად, მისი დასრულების შემდეგ კავშირის მიზნები და ფუნქცია კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგა. მას შემდეგ რაც იუგოსლავია დაიშალა, 1992 წელს მოძრაობის მინისტერიალზე მას წევრის სტატუსი შეუწყდა.^[10] იუგოსლავიის სოციალისტური ფედერალური რესპუბლიკის მემკვიდრე წევრ სახელმწიფოებს არ გამოუხატავთ ინტერესი წევრობისთვის, თუმცა სერბეთსა და ბოსნია-ჰერცეგოვინას აქვთ დამკვირვებლის სტატუსი. 2004 წელს მალტამ და კვიპროსმა დატოვეს მოძრაობა და ევროკავშირში გაწევრიანდნენ. ყველაზე ბოლოს ორგანიზაციას აზერბაიჯანი და ფიჯი შეუერთდნენ, 2011 წელს. ბოსნიისა და კოსტა-რიკის განცხადებები კი უარყოფილ იქნა 1995 და 1998 წლებში.^[11]

ცივი ომის დასრულების შემდეგ, მიუმხრობლობის მოძრაობა იძულებული გახდა ხელახლა განესაზღვრა საკუთარი როლი და მიზანი საერთაშორისო სისტემაში. მთავარი კითხვა კი მდგომარეობდა შემდეგში, შეძლებდა თუ არა მისი იდეოლოგია, რომელიც დაფუძნებული იყო ეროვნულ დამოუკიდებლობაზე, ტერიტორიულ მთლიანობაზე, კოლონიალიზმისა და იმპერიალიზმის წინააღმდეგ ბრძოლაზე, მორგებას თანამედროვე თემებზე. იმისათვის, რომ გამხდარიყო ხმა გლობალური სამხრეთისა, მოძრაობამ ხაზი გაუსვა მულტილატერალიზმს, თანასწორობას და ურთიერთთავდაუსხმელობის პრინციპებს. გარდა ამისა მიზანი იყო განვითარებულ სახელმწიფოებთან მოლაპარაკებისას, გაზრდილიყო წვერი ქვეყნების პოლიტიკური ბერკეტები და მათი პრობლემები უკეთ წარმოჩინებულიყო საერთაშორისო დონეზე. სამხრეთ ინტერესების წინსვლის მცდელობებში მოძრაობამ ხაზი გაუსვა წევრ სახელმწიფოებს შორის თანამშრომლობისა და ერთიანობის მნიშვნელობას,^[12] მაგრამ, როგორც წარსულში, გაერთიანებისთვის კვლავ პრობლემად რჩება - ორგანიზაციის ზომა, დღის წესრიგების ბუნდოვანება და მსოფლიო ალიანსებს შორის ნაკლებად მკაფიო საზღვრების წარმოქმნა.^[13]

მოძრაობის აზრით, მსოფლიოს უღარიბესი ქვეყნები კვლავ ექსპლუატაციაში არიან და მარგინალიზებულ გარემოში რჩებიან, ბიპოლარული სისტემა მულტიპოლარულით შეიცვალა,^[14] მაგრამ კვლავ საჭიროა ჰეგემონიისა და ნეოკოლონიალიზმის წინააღმდეგ გაერთიანება. მოძრაობა ეწინააღმდეგება ოკუპაციასა და ჩარევას შიდა საქმეებში, მაგრამ ის ასევე აქცენტს სვამს წვერი სახელმწიფოების წინაშე მდგარ სოციალურ-ეკონომიკურ გამოწვევებზე, რომლებიც განპირობებულნი არიან გლობალიზაციითა და ნეოლიბერალური პოლიტიკით. მიუმხრობლობის მოძრაობა ეკონომიკურ ჩამორჩენას, სიღარიბესა და სოციალურ უსამართლობას განიხილავს მშვიდობისა და უსაფრთხოების მზარდ საფრთხედ.^[15]

ორგანიზაციული სტრუქტურა და წევრობა

მოძრაობის მთავარი პრინციპია რომელიმე გეოპოლიტიკურ ან სამხედრო ორგანიზაციასთან კოალიციაში გაერთიანებაზე უარის თქმა. კავშირს არ გააჩნია ძალიან მკაცრი ორგანიზაციული სტრუქტურა.^[16] ორგანიზაციული წესდების საფუძვლები განისაზღვრა 1996 წლის კარტაგენას კონფერენციაზე,^[17] რომლის მიხედვითაც მიუმხრობლობის მოძრაობის წევრი ქვეყნების მეთაურების სამიტი არის მთავარი გადაწყვეტილების მიმღები ორგანო. მოძრაობის თავმჯდომარეობა იცვლება ყველა სამიტზე, იმისდა მიხედვით თუ რომელი ქვეყანა და მთავრობაა ორგანიზატორი.

მიუმხრობლობის მოძრაობის წევრობის მოთხოვნები ემთხვევა გაეროს მთავარ შეხედულებებს. ამჟამინდელი მოთხოვნებია, რომ კანდიდატი ქვეყანა ეთანხმებოდეს 1955 წლის ბანდუნგის პრინციპებს:

• ადამიანის ფუნდამენტური უფლებებისა, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წესდების მიზნებისა და პრინციპების პატივისცემა.
• ყველა ერის სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის პატივისცემა.
• ეროვნული დამოუკიდებლობის აღიარება
• ყველა რასისა და ყველა ქვეყნის თანასწორუფლებიანობის აღიარება
• სხვა ქვეყნის საქმეებში ჩარევისგან თავის შეკავება
• თითოეული ერის უფლების პატივისცემა ცალკეულ და კოლექტიურად, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წესდების შესაბამისად.
• თავის შეკავება აგრესიისგან ან რომელიმე სახელმწიფოს წინააღმდეგ ძალის გამოყენებისგან
• ყველა საერთაშორისო დავის მშვიდობიანი გზით მოგვარება, გაეროს წესდების შესაბამისად.
• ერთმანეთის ინტერესების და თანამშრომლობის ხელშეწყობა.
• სამართლიანობისა და საერთაშორისო ვალდებულებების პატივისცემა.

პოლიტიკა და იდეოლოგია

მიუმხრობლობის მოძრაობის თავმჯდომარეები^[18] იყვნენ ისეთი განსხვავებული ფიგურები როგორებიცაა, ანტი-კომუნისტი, მილიტარისტი ზუჰარტო^[19] და სოციალ-დემოკრატი, აპარტეიდის წინააღმდეგ მებრძოლი ნელსონ მანდელა. მიუხედავად იმისა, რომ მოძრაობა საკმაოდ ჭრელია იდეოლოგიურად, მთავარი გამაერთიანებელი ფაქტორი მსოფლიო მშვიდობა და უსაფრთხოებაა. 1983 წლის მარტში გამართულ სამიტზე, ის შეფასებულ იქნა, როგორც ისტორიაში ყველაზე დიდი სამშვიდობო მოძრაობა.^[20] მოძრაობა ხაზს უსვამს განიარაღების აუცილებლობას. ბრიონში გამართულ მინისტერიალზე, 1956 წელს, იუგოსლავიის, ინდოეთისა და ეგვიპტის ლიდერებმა, დაადგინეს, რომ არსებობს კავშირი მშვიდობისთვის ბრძოლასა და განიარაღებისკენ სწრაფვას შორის.

1975 წელს ჩამოყალიბდა მიუმხრობლობის მოძრაობის ახალი ამბების სააგენტო, რომელიც 2005 წელს გადაკეთდა მიუმხრობლობის მოძრაობის ახალი ამბების კავშირად.

მიუმხრობლობის მოძრაობა მხარს უჭერს ისეთ თანამშრომლობის პოლიტიკას, რომელიც მრავალმხრივია და სარგებლის მომტანია ყველასთვის. მოძრაობის წევრთა უმეტესობა ამავდროს გაეროს წევრიცაა. ორივე ორგანიზაციას აქვს მშვიდობიანი თანამშრომლობის გამოხატული პოლიტიკა, მაგრამ მიუმხრობლობის მოძრაობის წარმატებები უგულვებელყოფილია გაეროს მიერ, რომელიც დასავლური დომინაციის ქვეშაა.^[21] აფრიკული ქვეყნების წუხილი აპართეიდის საქმეზე ასევე გამოიხატა იქნა არაბული სამყაროს შეშფოთებაში პალესტინის კონფლიქტთან დაკავშირებით, მრავალმხრივმა თანამშრომლობამ კი ამ რეგიონებში ზომიერი წარმატება მოიტანა. არსებობის მანძილზე მიუმხრობლობის მოძრაობას მნიშვნელოვანი როლი უთამაშია სხვადასხვა იდეოლოგიურ კონფლიქტებში.

ბოლოდროინდელი მდგომარეობა

აშშ-ის პოლიტიკის კრიტიკა

ბოლო წლებში ორგანიზაციამ გააკრიტიკა აშშ-ს საგარეო პოლიტიკის გარკვეული ასპექტები. მოძრაობის ნაწილმა დაგმო აშშ-ს ინტერვნეცია ერაყში, ბრძოლა ტერორიზმის წინააღმდეგ, ირანისა და ჩრდილოეთ კორეის ბირთვულ პროგრამების საქმიანობაში ჩარევა. ზემოაღნიშნული აღქმულ იქნა, როგორც მცირე ერების სუვერენიტეტის მიმართ უხეში მოპყრობის მცდელობა.^[22]

პუერტო-რიკოს თვითგამორკვევის უფლება

1961 წლიდან ორგანიზაცია მხარს უჭერდა გაეროშ პუერტო-რიკოს საქმეს თვითგამორკვევის უფლების გამოყენებასთან დაკავშირებით. XV სამიტზე ამ თემასთან დაკავშირებით ჰოსტოსიანის ეროვნულმა დამოუკიდებელმა მოძრაობამ წარადგინა რეზოლუცია.^[23]

დასავლეთ საჰარას თვითგამორკვევის უფლება

1973 წლიდან მოძრაობა მხარს უჭერდა დასავლეთ საჰარას თვითგამორკვევის უფლების საქმეს, რომელიც გაეროში იქნა წარდგენილი. მოძრაობამ ხელახლა დაადასტურა (2009 წელს შეხვედრაზე), რომ მხარს უჭერდა საჰრაის ხალხთა თვითგამორკვევას და მხარეებს შორის პირდაპირი დიალოგის გამართვას. ასევე ხაზი გაუსვა გაეროს პასუხისმგებლობას საჰრავის ხალხთა პრობლემაზე.^[24]

მდგრადი განვითარება

მოძრაობა აქტიურად საქმიანობს მდგრადი განვითარებისა და ათასწლეულის განვითარების მიზნების მისაღწევად, მაგრამ თვლის, რომ საერთაშორისო საზოგადოებამ არ შექმნა განვითარებისათვის ხელსაყრელი პირობები და დაარღვია თითოეული წევრი ქვეყნის სუვერენული განვითარების უფლება. ისეთი საკითხები, როგორიცაა გლობალიზაცია, საგარეო ვალები, უთანასწორო სავაჭრო პირობები, საგარეო დახმარების შემცირება და საერთაშორისო ფინანსური გადაწყვეტილების მიღებაში დემოკრატიის არარსებობა, მიიჩნევა განვითარების შემაფერხებელ ფაქტორებად.^[25]

გაეროს რეფორმები

მოძრაობა აკრიტიკებს გაეროს სტრუქტურას და ძალაუფლების დინამიკას და აღნიშნავს, რომ საერთაშორისო ინსტიტუციებს ძლიერი სახელმწიფოები იყენებენ. მიუმხრობლობის მოძრაობამ წარმოადგინა რამდენიმე რეკომენდაცია, რომლის მიხედვითაც, წევრი ქვეყნების წარმომადგენლობა და უფლებამოსილება გაიზრდება. შემოთავაზებული რეფორმები ასევე მიზნად ისახავს გაეროს გადაწყვეტილების მიღების გამჭვირვალობისა და დემოკრატიის გაუმჯობესებას. გაეროს უშიშროების საბჭო ის ელემენტია, რომელსაც მოძრაობა ყველაზე მეტად დამახინჯებულ, არადემოკრატიულ და რეფორმირების გადაუდებელი საჭიროების მქონედ მიიჩნევს.^[26]

კულტურული მრავალფეროვნება და ადამიანის უფლებები

მოძრაობა ემხრობა ადამიანის უფლებებისა და სოციალური სამართლიანობის უნივერსალურობას, მაგრამ სასტიკად ეწინააღმდეგება კულტურულ ჰომოგენიზაციას. სუვერენიტეტის შესახებ თავისი შეხედულების შესაბამისად, მოძრაობას მიაჩნია, რომ კულტურული მრავალფეროვნება, რელიგიის თავისუფლება, სოციო-კულტურული და ისტორიული სპეციფიკა დაცული უნდა იქნეს, რაც განსაზღვრავს ადამიანის უფლებებს კონკრეტულ რეგიონებში.

სამიტები

პირველი სამიტი, ბელგრადი

მიუმხრობლობის მოძრაობის მეთექვსმეტე სამიტი, თეირანი

მიუმხრომლობის მოძრაობის წევრი ქვეყნების მეთაურების კონფერენცია, ხშირად მოხსენიებული როგორც სამიტი, არის ორგანიზაციის მთავარი შეხვედრა რომელიც ყოველ რამდენიმე წელიწადში ერთხელ ტარდება:^[27]

	თარიღი	მასპინძელი სახელმწიფო	მასპინძელი ქალაქი	სლოგანი
პირველი	1–6 სექტემბერი 1961	იუგოსლავია	ბელგრადი
მეორე	5–10 ოქტომბერი 1964	გაერთიანებული არაბული რესპუბლიკა	კაირო
მესამე	8–10 სექტემბერი 1970	ზამბია	ლუსაკა
მეოთხე	5–9 სექტემბერი 1973	ალჟირი	ალჟირი
მეხუთე	16–19 აგვისტო 1976	შრი-ლანკა	კოლომბო
მეექვსე	3–9 სექტემბერი 1979	კუბა	ჰავანა
მეშვიდე	7–12 მარტი 1983	ინდოეთი	ნიუ-დელი
მერვე	1–6 სექტემბერი 1986	ზიმბაბვე	ჰარარე
მეცხრე	4–7 სექტემბერი1989	იუგოსლავია	ბელგრადი
მეათე	1–6 სექტემბერი 1992	ინდონეზია	ჯაკარტა
მეთერთმეტე	18–20 ოქტომბერი 1995	კოლუმბია	კარტახენა
მეთორმეტე	2–3 სექტემბერი 1998	სამხრეთი აფრიკა	დურბანი
მეცამეტე	20–25 თემებერვალი 2003	მალაიზია	კუალა-ლუმპური
მეთოთხმეტე	15–16 სექტემბერი 2006	კუბა	ჰავანა
მეთხუთმეტე	11–16 ივლისი 2009	ეგვიპტე	შარმ-ელ-შეიხი	საერთაშორისო სოლიდარობა მშვიდობისთვის და განვითარებისთვის
მეთექვსმეტე	26–31 აგვისტო 2012	ირანი	თეირანი	ანგრძლივი მშვიდობა ერთობრილი გლობალური მმართველობის გზით
მეჩვიდმეტე	13–18 სექტემბერი 2016	ვენესუელა	პორლამარი	მშვიდობა, სუვერენიტეტი და სოლიდარობა განვითარებისთვის
მეთვრამეტე	25–26 ოქტომბერი 2019[28]	აზერბაიჯანი	ბაქო	ბანდუნგის პრინციპების გადახედვა თანამედროვე მსოფლიოს გამოწვევებზე ადეკვატური და შეთანხმებული რეაგირების მიზნებისთის

ლიტერატურა

• Jürgen Dinkel, The Non-Aligned Movement. Genesis, Organization and Politics (1927-1992), New Perspectives on the Cold War 5, Brill: Leiden/Boston 2019. ISBN 978-90-04-33613-1.
• Hans Köchler (ed.), The Principles of Non-Alignment. The Non-aligned Countries in the Eighties—Results and Perspectives. London: Third World Centre, 1982. ISBN 0-86199-015-3

რესურსები ინტერნეტში

• მე-14-ე კონფერენციის ოფიციალური საიტი (კუბა, 2006) დაარქივებული 2006-08-29 საიტზე Wayback Machine.
• მიუმხრომლობის მოძრაობის ისტორია მე-12 კონფერენციის საიტზე (სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა, 1998)
• Non-Aligned Movement – სამხრეთ აფრიკის მიუმხრობლობის მოძრაობის საიტი
• International Institute for Non-Aligned Studies დაარქივებული 2019-10-08 საიტზე Wayback Machine.  – საერთაშორისო ორგანიზაცია მიუმხრობლობის ორგანიზაციისთვის
• The Cold War International History Project's Document Collection on the NAM

სქოლიო

1. 18th Summit of Heads of State and Government of Non-Aligned Movement gets underway in Baku. ციტირების თარიღი: 2019-12-26
2. ინდონეზია მიუმხრობელთა მოძრაობის კონფერენციას მასპინძლობს
3. Ma'aroof, Mohammad Khalid (1987). Afghanistan in World Politics: (a Study of Afghan-U.S. Relations). Gyan Publishing House, გვ. 75–. ISBN 978-81-212-0097-4. 
4. Belgrade declaration of non-aligned countries. Egyptian presidency website (6 September 1961). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 8 October 2011. ციტირების თარიღი: 23 April 2011.
5. Fifth conference of heads of state or Government of non-aligned nations. Egyptian presidency website (6 September 1961). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 8 October 2011. ციტირების თარიღი: 23 April 2011.
6. Robert E. Quirk, Fidel Castro, (1993) pp 718-21, 782-83
7. Pérez, Cuba: Between Reform and Revolution (5th ed. 2015) p 301.
8. H. V. Hodson, ed. The annual register : a record of world events 1979 (1980) pp 372-75.
9. Suvedi, Sūryaprasāda (1996). Land and Maritime Zones of Peace in International Law. Oxford: Clarendon Press; New York: Oxford University Press, გვ. 169–170. ISBN 978-0-198-26096-7. 
10. "The Non-Aligned Movement: Member States" დაარქივებული 9 December 2010 საიტზე Wayback Machine. . XII Summit, Durban, South Africa, 2–3 September 1998. Retrieved 24 August 2012.
11. Najam, Adil (2003). „Chapter 9: The Collective South in Multinational Environmental Politics“, Policymaking and prosperity: a multinational anthology. Lanham, MD: Lexington Books, გვ. 197–240 [233]. ISBN 0-7391-0460-8. „Turkmenistan, Belarus and Dominican Republic are the most recent entrants. The application of Bosnia and Herzegovina and Costa Rica were rejected in 1995 and 1998.“ 
12. Putting Differences Aside დაარქივებული 12 April 2012 საიტზე Wayback Machine. , Daria Acosta, 18 September 2006.
13. Staff (7 August 2009). "Profile: Non-Aligned Movement". BBC News. Retrieved 24 August 2012.
14. XII Summit, Durban, South Africa, 2–3 September 1998: Final Document დაარქივებული 19 December 2015 საიტზე Wayback Machine. , no. 10-11.
15. XII Summit, Durban, South Africa, 2–3 September 1998: NAM XII Summit: Basic Documents – Final Document: 1 Global Issues დაარქივებული 19 December 2015 საიტზე Wayback Machine. . Nam.gov.za. Retrieved 3 August 2013.
16. The Non-Aligned Movement: Background Information. Government of Zaire (21 September 2001). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 9 February 2016. ციტირების თარიღი: 23 April 2011.
17. Meeting of the Ministerial Committee on Methodology of the Movement of the Non-Aligned Countries, Caratagena de Indias, May 14–16, 1996. Head of State and Government of the Non-Aligned Countries. Government of Zaire (14–16 May 1996). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 აპრილი 2011. ციტირების თარიღი: 24 April 2011.
18. NAM Summits. Non-Aligned Movement. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 31 მარტი 2019. ციტატა: „Nicolás Maduro Moros, President of the Bolivarian Republic of Venezuela, who was elected by acclamation as Chair of the Non-Aligned Movement (NAM)“ ციტირების თარიღი: 6 April 2019.
19. „Suharto tops corruption rankings“. BBC News. 25 March 2004. ციტირების თარიღი: 4 February 2006.
20. Ohlson, Thomas (1988). Arms Transfer Limitations and Third World Security. Oxford: Oxford University Press, გვ. 198. ISBN 978-0-198-29124-4. 
21. Morphet, Sally. "Multilateralism and the Non-Aligned Movement: What Is the Global South Doing and Where Is It Going?". Global Governance: A Review of Multilateralism and International Organizations. 10 (2004), pp. 517–537.
22. Staff (16 September 2006). [htps://www.cbc.ca/news/world/non-aligned-nations-slam-u-s-1.599827 "Non-Aligned Nations Slam U.S."] CBC News. Retrieved 23 August 2012.
23. „No Alineados preparan apoyo a la libre determinación de Puerto Rico“ [The Non-Aligned prepare support for Puerto Rico's self-determination] (Spanish). Radio Cooperativa. 14 July 2009. ციტირების თარიღი: 23 August 2012.
24. XV Summit of heads of state and government of the Non Aligned Movement – Final Document. Sharm El Sheikh, Egypt.16-04-2009. დაარქივებული 17 August 2012 საიტზე Wayback Machine. See points 237, 238 & 239.
25. Statement on the implementation of the Right to Development დაარქივებული 9 March 2012 საიტზე Wayback Machine. , 7 January 2008.
26. XII Summit, Durban, South Africa, 2–3 September 1998: Final Document დაარქივებული 19 December 2015 საიტზე Wayback Machine. , no. 55.
27. XV Summit of the Non-Aligned Movement, Sharm El Sheikh, 11–16 July 2009: Previous Summits დაარქივებული 8 October 2011 საიტზე Wayback Machine.
28. 18th Summit of Non-Aligned Movement gets underway in Baku en. ციტირების თარიღი: 2019-11-30