Anastasio „Tachito“ Somoza Debayle (5. desember 1925 – 17. september 1980) var níkaragskureinræðisherra sem var forseti Níkaragva frá 1967 til 1972 og frá 1974 til 1979. Sem leiðtogi Þjóðvarðliðsins var hann í reynd stjórnandi landsins óslitið frá 1967 til 1979. Hann var þriðji og síðasti meðlimur Somoza-fjölskyldunnar sem varð forseti Níkaragva, en ættin hafði ráðið yfir landinu frá árinu 1936. Þjóðfrelsisfylking sandínista steypti Somoza af stóli í byltingu árið 1979 og kom á byltingarherstjórn í hans stað. Somoza flúði land til Paragvæ en var myrtur þar árið 1980.
Æviágrip
Anastastio Somoza Debayle var sonur Anastasio Somoza García, sem komst til valda í Níkaragva með hjálp Bandaríkjamanna árið 1936. Bandaríska hernámsliðið í Níkaragva hafði gert Somoza García að leiðtoga sérstaks Þjóðvarðliðs til að gæta bandarískra hagsmuna í landinu árið 1933. Somoza García varð forseti Níkaragva árið 1936 og beitti stöðu sinni til að auðga fjölskyldu sína, meðal annars með því að leggja hald á jarðeignir pólitískra andstæðinga og veita sjálfum sér einkaleyfi til sölu á vörum eins og tóbaki, bensíni og bíldekkjum.[1]
Somoza García var myrtur árið 1957 en stjórn Þjóðvarðliðsins gekk þá til sonar hans, Anastasio Somoza Debayle, og eldri sonur hans, Luis Somoza Debayle, tók við sem forseti landsins. Á forsetatíð Luis gerði Anastasio yngri Þjóðvarðliðið að stærsta og öflugasta her í Mið-Ameríku og lét þjálfa marga liðsforingja sína í Bandaríkjunum.[1]
Anastasio Somoza Debayle tók við embætti forseta Níkaragva eftir að Luis lést árið 1967. Árið 1972 skók mannskæður jarðskjálfti níkarögsku höfuðborgina Managva. Somoza og stjórn hans drógu sér verulegar fjárhæðir úr alþjóðlegu hjálparfé sem sent var til Níkaragva í kjölfar hamfaranna.[2] Sást þetta meðal annars á því að eftir jarðskjálftann hóf Níkaragva útflutning á lyfjum þrátt fyrir að í landinu væri engin sjálfstæð lyfjaframleiðsla.[3] Á seinni valdaárum sínum fór Somoza jafnframt að hagnast á útflutningi á mennsku blóði og blóðplasma landsmanna.[3] Frá 1973 til 1978 hurfu um 2.000 manns í Níkaragva eftir að hafa verið handteknir af Þjóðvarðliðinu.[1]
Í desember árið 1974 réðust sandínistar inn í Managva og tóku nokkra ráðherra og erindreka sem gísla. Somoza neyddist til að sleppa nokkrum pólitískum föngum og greiða sandínistunum andvirði um 2,5 millón dollara lausnargjald. Eftir að sandínistar réðust á herstöð í Masaya árið 1977 brást Somoza við af hörku og lét fjölda níkaragskra bændafjölskylda hverfa eða sendi þær til vistar í fangabúðum. Harðræði Somoza og auknir efnahagsörðugleikar urðu til þess að umsvif borgaralegrar stjórnarandstöðu jukust einnig í Níkaragva. Kaflaskil urðu hjá Somoza-stjórninni þegar Somoza lét myrða blaðaritstjórann Pedro Joaquín Chamorro Cardenal árið 1978 til að þagga niður í gagnrýni á ríkisstjórnina. Morðið á Chamorro vakti mikla reiði og leiddi meðal annars til þess að borgaralegu stjórnarandstöðuflokkarnir sameinuðust í svokallaða Breiðfylkingu andstöðunnar (sp. Frente Amplio Opositor eða FAO), sem stóð meðal annars fyrir mótmælum og verkföllum.[4]
Leiðtogar FAO reyndu án árangurs að semja við Somoza um lýðræðislegri stjórnarhætti og brotthvarf hans sjálfs af stjórnmálasviðinu.[4] Viðræður FAO við Somoza voru óvinsælar og leiddu til þess að verkalýðsfélögin sameinuðust í Alþýðufylkinguna svokölluðu og mörkuðu róttækari stefnu til þess að losna við Somoza. Þjóðlega föðurlandsfylkingin, hópur stjórnarandstöðuhópa undir stjórn Alþýðufylkingarinnar, náði fljótt undirtökunum og í lok maí hófu sandínistar vopnað lokaáhlaup gegn stjórn Somoza.[3]
Þann 19. júlí árið 1979 hertóku sveitir sandínista höfuðborgina Managva og Somoza flúði land til Miami í Bandaríkjunum. Jimmy Carter Bandaríkjaforseti neitaði Somoza um landvistarleyfi en Somoza fékk síðar hæli hjá ríkisstjórn Alfredo Stroessner í Paragvæ. Þegar Somoza flúði frá Níkaragva átti hann um þriðjung alls ræktarlands í landinu og öll helstu iðnfyrirtækin, m. a. einu vindlaverksmiðju landsins, þrjár helstu vefnaðarverksmiðjurnar, alla steypuframleiðslu landsins og mestalla framleiðslu byggingarefna.[1] Somoza hafði með sér mikinn hluta af ríkissjóði Níkaragva[5] og skildi landið eftir með ríkisskuldir upp á um 1,6 milljarða Bandaríkjadala, þær hæstu í Rómönsku Ameríku.[6] Eftir flótta Somoza lét nýja byltingarstjórnin þjóðnýta og skipta upp því sem eftir var af eignum hans í landinu.[7]
Somoza settist að í Asúnsjón, höfuðborg Paragvæ, og gerði sér vonir um að geta snúið aftur til Níkaragva.[1] Þann 17. september, um fjórtán mánuðum eftir flótta sinn frá Níkaragva, var Somoza hins vegar skotinn til bana á götum Asúnsjón af argentínskum marxistum með tengsl við sandínista.[8]
.jpg)
