Luzon

Luzon

Ti nagruna a daga ti Luzon ket nalabbaga; ti mainaig nga is-isla ket maroon
Luzon Lokasion idiay Filipinas
Heograpia
Lokasion	Abagatan a daya nga Asia
Nagsasabtan	16°00′N 121°00′ENagsasabtan: 16°00′N 121°00′E
Purpuro	Filipinas
Kangrunaan nga is-isla	Luzon ken Mindoro
Kalawa	109,965 km^2 (42,458 sq mi)
Ranggo ti kalawa	Maika-15
Kangatuan nga elebasion	2,928 m (9606 ft)
Kangatuan a punto	Pulag
Administrasion
Filipinas
Dagiti rehion	Nailian a kKapitolio a Rehion, Bicol, Tanap ti Cagayan, CALABARZON, Tengnga a Luzon, Kordiliera, Ilocos
Kadakkelan a pagtaengan	Siudad ti Quezon (pop. 2,761,720[1])
Demograpia
Populasion	48,520,774[1][2] (2010)
Densidad ti populasion	441/km^2 (1142/sq mi)
Grupgrupo ti etniko	Aeta, Bicolano, Ibanag, Igorot, Ilokano, Pampanggenio, Pangasinan, Tagalog

Ti Luzon ket isu ti kadakkelan nga isla idiay Filipinas. Mabirukan daytoy idiay akin-amianan unay a rehion iti purpuro, ken daytoy ket nagan pay ti maysa kadagiti kangrunaaan a grupo ti is-isla iti pagilian a naisentro iti isla (dagiti dua a sabali ket ti Visayas ken Mindanao). Ti Luzon a kas ti isla ket mairaman ti maitutop a Luzon, ti Batanes ken Babuyan a grupo dagiti isla iti amianan, ken dagiti isla iti Catanduanes, Marinduque, Masbate, Romblon, ken Mindoro.^[3] Ti Luzon ket isu ti ekonomia ken politikal a sentro iti Filipinas, daytoy ket ayan ti kapitolio a siudad iti daytoy a pagilian, ti Manila.

Administratibo a pannakabingbingay

Ti isla iti Luzon ket buklenna ti 8 kadagiti 17 nga administratibo a rehion iti Filipinas. Dagitoy a rehion ket saan a politikal a bagbagi, ngem dagitoy ket agserbi a kas administratibo a pannakaigrupo laeng dagiti probinsia. Dagitoy ket ti:

• Rehion ti Ilocos (Rehion I),
• Tanap ti Cagayan (Rehion II)
• Tengnga a Luzon (Rehion III)
• CALABARZON (Rehion IV-A)
• MIMAROPA (Rehion IV-B)
• Rehion ti Bicol (Rehion V)
• Rehion Administratibo ti Kordiliera (CAR)
• Nailian a Kapitolio a Rehion (NCR)

Ti Rehion ti Ilocos (Rehion I) ket adda idiay amianan a daya a baktrang iti isla ken sanguenna ti Baybay Abagatan Tsína. Daytoy a rehion ket naamammuan para kadagiti puraw a kadaratan nga aplayana ken nabaknang a pakasaritaan. Dagiti probinsi aket to Ilocos Norte, Ilocos Sur, La Union, ken Pangasinan. Ti administratibo a a sentrona ket ti Siudad ti San Fernanado.

Ti Tanap ti Cagayan (Rehion II) ket mabirukan idiay amianan a daya a paset iti kangrunaan nga isla ken sakupenna ti Batanes ken Is-isla ti Babuyan iti amianan. Daytoy a tanap ket napalikmutan babaen ti Tengnga a Kordiliera ken ti kabanbantayan ti Sierra Madre. Ti agananod iti tengnga ket kaatiddogan a karayan iti daytoy a pagilian, ti Karayan Cagayan. Dagiti probinsia ket ti Batanes, Cagayan, Isabela, Nueva Vizcaya, ken Quirino. Ti administratibo a sentro iti daytoy a rehion ket ti Siudad ti Tuguegarao.

Ti Tengnga a Luzon (Rehion III) ket buklenna ti kadakkelan a tanap iti pagilian ken agpatpataud ti kaaduan a paay iti bagas ti pagilian. Dagiti probinsia ket ti Aurora, Bataan, Bulacan, Nueva Ecija, Pampanga, Tarlac, ken Zambales. Ti administratyibo a sentro iti daytoy a rehion ket ti Siudad San Fernando, Pampanga. Ti kuartel ti Marina ti Estados Unidos idi a Subic Bay ket mabirukan idiay Subic, Zambales a ti sigud nga Aero Puersa ti Estados Unidos ket adda idiay Clark Field, Pampanga. Dagitoy dua tattan ket dagiti agrangrang-ay a naipangpangruna a sona ti ekonomia iti pagilian. Dagiti kangrunaan a pagsasao ket ti Kapampangan ken Tagalog.

Ti CALABARZON (Rehion IV-A), ket maysa kadagiti kabaroan a rehion ti pagilian, daytoy idi ket paset iti Akin-abagatan a Tagalog (Rehion IV). Maysa daytoy kadagiti kaaduan ti populasion a luglugar iti pagilian. Ti nagan ti rehion ket akronimo a naipakatakderan para kadagiti probinsiana, a dagiti Cavite, Laguna, Batangas, Rizal, ken Quezon. Dagiti Tagalog ket isu ti kaaduan nga etniko a grupo iti daytoy a rehion, a ti Tagalog ketisu ti kangrunaan a maisasao. Ti mabigbigan nga administratibo a sentrona ket ti Manila, nga adda daytoy idiay Metro Manila, nupay kasta, adu kadagiti opisial ti gobierno nga agusig a ti Siudad ti Quezon, nga adda met iti Metro Manila a kas ti administratibo a sento, ken ti pay, Siudad ti Lucena. Ti administratibo a sentro iti daytoy a rehion ket ti Siudad ti Calamba.

Ti MIMAROPA (Rehion IV-B), a mairaman ti CALABARZON daytoy ket maysa pay kadagiti kabaroana rehion ti pagilian, ket daytoy ket sigud a paset idi ti Akin-abagatan a Tagalog (Rehion IV). Bukklen daytoy ti kaaduang kadagiti isla iti grupo ti Luzon. Ti nagan daytoy a rehion ket akronimo a naipatakderan dagiti probinsiana, a dagitoy ket ti Marinduque, Occidental Mindoro, Oriental Mindoro, Palawan ken Romblon. Ti administratibo a sentro iti daytoy a rehion ket ti Siudad ti Calapan.

Ti Rehion ti Bicol (Rehion V) ket sakupenna ti Peninsula ti Bicol idiay abagatan a daya a gibus iti isla ti Luzon, ken dagiti is-isla a mairaman ti isla a probinsia iti Catanduanes ken Masbate. Dagiti nabati a kangrunaan a daga a probinsia ket ti Albay, Camarines Norte, Camarines Sur, ken Sorsogon. Ti administratibo a sentro iti daytoy a rehion ket ti Siudad ti Legazpi. Dagiti agtaeng a kaputotan ti Bicolano ket agsasao da ti Bikol a kas ti kangrunaan a pagsasao.

Ti Rehion Administratibo ti Kordiliera (KAR) ket gangani a sakupenna ti Tengnga a Kordiliera a kabanbantayan iti Akin-amianan a Luzon. Ti KAR, ket naipartuat idi 1989 a kas maysa a naipangpangruna nga administratibo a rehion para kadagiti patneng a tribu iti kabanbantayan. Dagiti probinsiana ket ti Abra, Apayao, Benguet, Ifugao, Kalinga, ken Mountain Province. Ti rehional a sentrona ket ti Siudad ti Baguio.

Ti Nailian a Kapitolio a Rehion (NKR) ket maysa a naipangpangruna nga administratibo a rehion a mangbukel ti kapitolio iti pagilian, ti Manila; ti kaaduan ti populasion a siuda ti pagilian, ti Siudad ti Quezon; ken dagiti mainayon pay a 15 a siudad ken munisipalidad. Daytoy a rehion ket nalatlatak nga ammo kas ti Metro Manila. Daytoy laeng ti rehion iti pagilian nga awanan iti probinsia, ken isu ti kapusekan ti populasion ken addaan iti sumurok a 10 a riwriw nga agtataeng a tatatao iti lugar ti 636 km².

Ti Luzon ket sagpaminsan pay a mabingbingay kadagiti tallo a luglugar: ti Akin-amianan a Luzon, Akin-abagatan a Luzon ken Metro Manila. Ti Akin-amianan a Luzon ket dagiti rehion iti amianan iti Metro Manila (Rehion I, II, III ken KAR), a ti Akin-abagatan a Luzon ket dagiti rehion iti abagatana ken daya iti (Rehion IV-A, IV-B ken V). Adda dagiti estadistika a mangiraman iti Metro Manila iti Akin-abagatan a Luzon.

Gallery

• 
  Norte Luzon
• 
  Quirino
• 
  Legazpi
• 
  Quirino

Kitaen pay

• Dagiti rehion ti Filipinas
• Dagiti probinsia ti Filipinas
• Gubat ti Luzon

Dagiti nagibasaran

1. "Population and Annual Growth Rates for The Philippines and Its Regions, Provinces, and Highly Urbanized Cities" (PDF). 2010 Census and Housing Population. National Statistics Office. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2013-09-28. Naala idi 13 Pebrero 2013.
2. Ti pigura ket buklen dagiti 8 nga administratibo a rehion malaksid dagiti probinsia ti Batanes, Catanduanes, ken Masbate ken ti rehion ti MIMAROPA
3. Zaide, Sonia M. Ti Filipinas, maysa a Naisangayan a Pagilian. p. 50.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Luzon iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Luzon manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
Heograpiko a datos a mainaig iti Luzon iti OpenStreetMap