Պլաստիկ աղտոտում

Պլաստիկ աղբ Հնդկաստանի ծովափերից մեկում

Պլաստիկ աղտոտում, պլաստմասե արտադրանքի կուտակման գործընթացը շրջակա միջավայրում, որը բացասաբար է ազդում վայրի բնության, վայրի կենդանիների և մարդկանց կենսամիջավայրի վրա[1][2][3][4]։ Ներկայում շրջակա միջավայր են ներթափանցում մեծ քանակությամբ պլաստիկ թափոններ, այսպես, հետազոտությունները թույլ են տվել ենթադրել, որ ծովային թռչունների 90 %-ի մարմինները պլաստիկ են պարունակում[5]։

Կան պլաստիկ աղտոտման տարբեր տեսակներ և ձևեր։ Պլաստիկ աղտոտումը բացասաբար է ազդում Երկրի մակերևույթի, ջրային ուղիների և օվկիանոսների վրա։ Պլաստիկ աղտոտվածության նվազեցման ուղղությամբ աշխատնքներ են տարվում տարբեր շրջաններում, որոնք ներառում են մեկանգամյա օգտագործման պլաստմասսաների օգտագործումը նվազեցնելու և դրանց վերամշակումը խրախուսելու փորձերը[6]։ 2020 թվականի դրությամբ արտադրվող պլաստիկի գլոբալ զանգվածը գերազանցում է ցամաքային և ծովային բոլոր կենդանիների կենսազանգվածը միասին վերցրած[7]։ Բազելի կոնվենցիայի վերաբերյալ 2019 թվականի մայիսին ընդունված ուղղումը կարգավորում է պլաստիկ թափոնների արտահանումը/ներմուծումը, որը հիմնականում նախատեսված է զարգացած երկրներից զարգացող երկրներ պլաստիկ թափոնների առաքումը կանխելու համար, և ներկայում գրեթե բոլոր երկրները միացել են այդ համաձայնագրին[8][9][10][11]։ 2022 թվականի մարտին Նայրոբիում 175 երկրներ պարտավորվել են իրավաբանորեն պարտադիր համաձայնագիր կնքել՝ մինչև 2024 թվականի վերջ պլաստիկի աղտոտմանը վերջ տալու նպատակով[12]։

Պլաստիկ աղտոտման տարածումը կապված է պլաստմասսայի ցածր գնի և ամրության հետ, ինչպես նաև ներկայում որոշ ոլորտնևոմ այդ նյութի անփոխարինելի լինելը, ինչը որոշում է մարդու կողմից դրա օգտագործման բարձր մակարդակը[13]։ 2018 թվականին ամբողջ աշխարհում տարեկան արտադրվում է մոտ 380 մլն տոննա պլաստիկ։ Ընդհանուր առմամբ, 1950 թվականից մինչև 2018 թվականը արտադրվել է մոտ 6,3 մլրդ տոննա պլաստիկ, որից վերամշակվել է մոտ 9 %, իսկ այրվել է՝ 12 %[14]։ Մոլորակի պլաստիկ աղտոտման համաշխարհային առաջատարներն են Coca-Cola, PepsiCo և Nestlé ընկերությունները[15]։ Արտադրվող պլաստիկ թափոնների քանակն ավելացել է COVID-19-ի ժամանակ՝ պաշտպանության միջոցների և փաթեթավորման նյութերի աճող պահանջարկի պատճառով[16]։ Ավելի մեծ քանակությամբ պլաստիկ է հայտնվել օվկիանոսում, հատկապես պլաստիկ բժշկական թափոնների և դիմակներ[17][18]։ Տվյալները ցույց են տալիս, որ պլաստիկ արդյունաբերությունը փորձում է օգտվել միանգամյա օգտագործման դիմակների և բժշկական այլ իրերի պահանջարկից, որպեսզի ավելացնի մեկանգամյա պլաստիկի արտադրությունը[19][20][21][22]։

Տիպեր

Պլաստիկ աղբ բույսերի վրա

Պլաստիկ աղտոտումը ներկայացված է բազմաթիվ ձևերով, այդ թվում՝ ջրամբարների խցանումները (թափոնների արտանետումը գետեր, լճեր, ծովեր, օվկիանոսներ), ջրի աղտոտումը պլաստիկ մասնիկներով, պլաստիկ ցանցերով և այլն։ Ամեն տարի արտադրվող պլաստմասե իրերի մեծ քանակությունը նախատեսված է մեկանգամյա օգտագործման համար, դրանք են մեկանգամյա փաթեթավորման համար նախատեսված իրերը կամ այն ապրանքները, որոնք սովորաբար դեն են նետում մեկ տարվա ընթացքում[23]։ Հաճախ սպառողները տարբեր տեսակի պլաստիկ ապրանքներն օգտագործում են մեկ անգամ, ապա դեն են նետում կամ փոխարինում։

Միկրոպլաստիկ փոշին հայտնվում է տոպրակների և շշերի քայքայման հետևանքով, լվացքի ժամանակ, երբ սինթետիկ հագուստի մանրաթելերը շերտազատում են և տարածվում են շուրջը կամ ընկնում են կոյուղու մեջ, ապա միկրոպլաստիկները հայտնվում են գյուղատնտեսական դաշտերում կամ ծովերում և այլն։ Միկրոմասնիկները կարող են մեկ շաբաթ սավառնել օդում և, հետևաբար, տարածվում են հսկայական հեռավորությունների վրա՝ անցնելով մայրցամաքներ և օվկիանոսներ։

Հետազոտությունը ցույց է տվել, որ օդով տեղափոխվող միկրոմասնիկների 84 տոկոսը բարձրանում են միջքաղաքային ավտոճանապարհներից և արագընթաց մայրուղիներից․ դա անվադողերի բնական մաշվածության արդյունքն է։ Եվս 11 %-ն օդ է բարձրանում օվկիանոսի մակերևույթից։ Այսպես, ԱՄՆ-ի արևմտյան հատվածի վրա օդում մշտապես սավառնում է 1100 տոննա միկրոպլաստիկ, որը նստում և թունավորում է նույնիսկ քաղաքակրթությունից հեռու տարածքները։

Պլաստիկ աղտոտումը երբեմն առաջացնում է պլաստիկ անձրև՝ թթվային անձրևի նոր տեսակ (նման թունավոր տեղումներ եղել են ոչ միայն ԱՄՆ-ում, այլև այլ երկրներում)[24]։

Ծավալներ

ԱՄՆ-ի շրջակա միջավայրի պահպանության գործակալության տվյալների համաձայն՝ 2011 թվականին պլաստմասսաները կազմել են կոշտ կենցաղային թափոնների ավելի քան 12 %-ը[25] (1960-ականներին պլաստմասսաները կազմում էին կոշտ կենցաղային թափոնների 1 %-ից պակաս)։

Պլաստիկ աղտոտումն ամբողջ աշխարհում առկա թափոնների նվազեցման մեծ խնդրի մի մասն է. վերլուծական հաշվետվությունների համաձայն՝ տարեկան աշխարհում արտանետվում է 2 մլրդ տոննա կոշտ կենցաղային թափոն, որից գրեթե կեսը՝ 44 %-ը, օրգանական և սննդի աղբ է, ևս 17 %-ը՝ թուղթ և ստվարաթուղթ, իսկ պլաստիկ թափոնները կազմում են շուրջ 12 %։ Շոտլանդական Zero Waste Scotland բնապահպանական կազմակերպության հաշվարկներով՝ արտադրվող սննդամթերքի թափոնների ածխածնային հետքը կարող է ավելի բարձր լինել, քան պլաստիկինը[26]։

Ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա

Հող

Տարբեր տեխնոլոգիաներով պատրաստված պլաստմասսայե արտադրանքների քայքայման միջին ժամանակը կազմում է 400-ից մինչև 700 տարի։ Պոլիէթիլենային տոպրակները, որոնք ամեն օր օգտագործում են մարդիկ, բնության մեջ քայքայվում են 100-ից մինչև 200 տարում։ Դա պլաստիկ արտադրանքի ամրության և դիմացկունության հակառակ կողմն է, ընդ որում՝ ապակե շիշը կարող է քայքայվել մինչև 1 մլն տարի[27]։

Հիմնական մտավախությունները կապված են այն բանի հետ, որ պլաստմասսաները, ընկնելով գետնին, քայքայվում են մանր մասնիկների և կարող են շրջակա միջավայր արտանետել քիմիական նյութեր, որոնք ավելացվել են դրանց արտադրության ժամանակ։ Դա կարող է լինել քլոր, տարբեր քիմիական նյութեր, ինչպիսիք են թունավոր կամ քաղցկեղածին հակաբորբոքային նյութերը։ Այդ քիմիկատները կարող են հայտնվել գրունտային ջրերի կամ այլ մոտակա աղբյուրների ջրերի մեջ[28], ինչը կարող է լուրջ վնաս հասցնել նրանց, ովքեր խմում են այդ ջուրը։

Բացի այդ, այսպես կոչված, կենսաքայքայվող պլաստիկը քայքայման ընթացքում կարող է անջատել մեթան, որը շատ ուժեղ ջերմոցային գազ է, և զգալիորեն նպաստում է գլոբալ տաքացմանը[29]։

Պոլիգոններում տեղավորված պլաստիկը ոչ մի վտանգ չի ներկայացնում, քանի որ պոլիգոնը հատուկ ինժեներական կառույց է, որը ստեղծվում է շրջակա միջավայրի և մարդու առողջության պաշտպանության համար ու խոչընդոտում է այդ թվում հողի և ստորգետնյա ջրերի աղտոտմանը[30]։

Վնասի մեծ մասը հասցնում է հենց այն պլաստիկը, որն ուղղակի թափվում է այդ նպատակով չնախատեսված վայրերում, կամ որը հայտնվում է տարերային աղբանոցներում։

Օվկիանոս

Վայրի բնության համաշխարհային հիմնադրամի (WWF) տվյալներով՝ տարեկան 5-ից 12 մլն տոննա պլաստիկ է հայտնվում Համաշխարհային օվկիանոսում[31]։ 2012 թվականին հաշվարկվել է, որ Համաշխարհային օվկիանոսում առկա է մոտ 165 մլն տոննա պլաստիկ աղբ։ 2014 թվականի գնահատումների համաձայն՝ օվկիանոսի մակերևույթին գտնվում է 268 940 տոննա պլաստիկ, իսկ պլաստիկ աղբի առանձին կտորների ընդհանուր քանակը կազմում է 5,25 տրլն[32]։

Ինչպես ցույց է տվել 2015 թվականին Ջորջիայի համալսարանից Ջեննա Ջեմբեկի անցկացրած հետազոտությունը, պլաստիկ աղբը գետերով հասնում է օվկիանոսներ կամ այնտեղ է հայտնվում ցամաքից՝ թափոնների ոչ ճիշտ թաղման պատճառով (հիմնականում Ասիայի երկրներում)՝ տարեկան միջինը 9-ական միլիոն տոննա[33]։

Ջեմբեի գնահատմամբ՝ 2010 թվականին օվկիանոսում հայտնված թափոնների կեսը բաժին է ընկնում ընդամենը հինգ ասիական երկրների՝ Չինաստանին, Ինդոնեզիային, Ֆիլիպիններին, Վիետնամին և Շրի Լանկայի[33]։

Օվկիանոս ընկնելով՝ պլաստիկն արևի, քամու, միմյանց հետ մշտական բախման հետևանքով տրոհվում է միլիոնավոր մանր մասնիկների։ Պլաստմասսայից արտադրատեսակները այս պայմաններում ենթակա չեն կենսաքայքայման, պլաստիկը միայն քայքայվում է ավելի փոքր մասնիկների՝ միաժամանակ պահպանելով պոլիմերային կառուցվածքը։ Դրա արդյունքում գոյանում են մի քանի միլիմետր չափսերով մանր մասնիկներ, որոնք հսկա տարածքներում լողում են օվկիանոսի մակերեսային շերտում։ Ծովային կենդանիները սնվում են այդ փշրանքով՝ այն ընդունելով պլանկտոնի տեղ, և պլաստիկը ներառվում է կենդանիների սննդային շղթայում։ Ներկայում օվկիանոսի աղբային կետերի գոտում պլաստիկ մարդածին աղբի զանգվածը 7 անգամ ավելի է, քան այնտեղ գտնվող զոոպլանկտոնի զանգվածը․ մասնագետները նման վայրերը անվանում են «պլաստիկ ապուր»[34]։ Այս անտեսանելի մանրացված աղբը ջրի տակ լողում է հազարավոր կիլոմետրեր հեռավորության վրա։ Այն տեսանելի չէ տիեզերքից․ այն կարելի է տեսնել միայն ջրի տակ կամ նավի տախտակամածից։ Խնդիրն այնքան գլոբալ է, որ դրա դեմ պայքարը շատ ծանր է. այսպես, The Ocean Cleanup նախագծի բոնային արգելափակոցները անարդյունավետ են եղել օվկիանոսում պլաստիկի դեմ պայքարելու գործում[35]։

2017 թվականին բժիշկ Ջենիֆեր Լավերսը պարզել է, որ Խաղաղ օվկիանոսի Հենդերսոն հեռավոր անմարդաբնակ կղզու լողափերը լցված են մեծ քանակությամբ պլաստիկ աղբով, աղտոտվածության ցուցանիշները հասնում են քառակուսի մետրում 671 օբյեկտի։ Սա աղբավայրերից դուրս աղբի ամենամեծ խտությունն է, որը երբևէ գրանցվել է պաշտոնապես։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ կղզին գտնվում է օվկիանոսային հոսանքների կենտրոնում, որը կոչվում է Հարավային խաղաղօվկիանոսյան շրջապտույտ, և արդյունքում դարձել է Հարավային Ամերիկայից լողացող կամ ձկնորսական նավերից թափվող աղբի կուտակման վայր[36]։

Պլաստիկի 90 %-ը համաշխարհային օվկիանոս է մտնում ընդամենը 10 գետերի միջոցով՝ ասիական Յանցզի, Ինդոս, Հուանհե, Ամուր, Մեկոնգ, Գանգես, Չժուցզյան և Հայխե, աֆրիկյան Նիգեր և Նեղոս[37]։

Ազդեցությունը կենդանիների վրա

Պլաստիկ աղտոտումը կարող է թունավորել կենդանիներին, ինչն իր հերթին կարող է բացասաբար ազդել մարդու սննդի մատակարարման վրա[38][39]։

Պլաստիկ աղտոտումն ունի շատ վնասակար հետևանքներ խոշոր ծովային կաթնասունների համար, և «Introduction to Marine Biology» գրքում այն նշվել է որպես «ամենալուրջ սպառնալիք» նրանց համար[40]։ Որոշ ծովային տեսակների ստամոքսներում, ինչպիսիք են ծովային կրիաները, հայտնաբերվել են պլաստմասսայի զգալի մասնաբաժիններ։ Երբ նման բան է տեղի ունենում, կենդանին սովորաբար սոված է լինում, քանի որ պլաստմասսան արգելափակում են ստամոքսաղիքային ուղին։ Ծովային կաթնասունները երբեմն կարող են խճճվել պլաստմասսայե իրերի մեջ, ինչպիսիք են ցանցերը, ինչի հետևանքով կարող են վնասվել կամ սատկել։

Ավելի քան 260 տեսակի կենդանիների, այդ թվում, անողնաշարավորներ, ինչպես հաղորդվում է, կամ պատահաբար կուլ են տալիս պլաստիկ, կամ խճճվում են պլաստիկե իրերի մեջ։ Երբ առանձնյակը խճճվում է, նրա շարժումները կտրուկ սահմանափակվում են, ինչը դժվարացնում է սննդի որոնումը։ Խճճվածությունը սովորաբար հանգեցնում է մահվան կամ ծանր վնասվածքների ու խոցերի[41]։ Հաշվարկվել է, որ ավելի քան 400 հազար ծովային կաթնասուններ տարեկան մահանում են օվկիանոսներում պլաստիկ աղտոտման հետևանքով։ 2004 թվականին հաշվարկվել է, որ Հյուսիսային ծովում ճայերն ունեցել են միջինը երեսուն կտոր պլաստիկա իրենց ստամոքսներում[42]։

Ազդեցությունը մարդու վրա

Պլաստմասսան պարունակում է տարբեր տեսակի բազմաթիվ քիմիական նյութեր՝ կախված պլաստիկի տեսակից։ Քիմիական նյութերի ավելացման շնորհիվ պլաստմասսաները բազմաբնույթ են, սակայն դա նաև խնդիրներ է ստեղծում։ Պլաստմասսաների արտադրության մեջ օգտագործվող որոշ քիմիական նյութեր կարող են մարդու կողմից կլանվել մաշկի միջոցով։ Ներկայում շատ բան հայտնի չէ, թե մարդիկ որքանով կարող են ֆիզիկապես տուժել այդ քիմիական նյութերի ազդեցությամբ։ Պլաստմասսաների արտադրության մեջ օգտագործվող որոշ քիմիական նյութեր կարող են առաջացնել դերմատիտ մարդու մաշկի հետ շփման ժամանակ[43]։ Շատ պլաստմասսաներում այդ թունավոր քիմիական նյութերը օգտագործվում են միայն փոքր քանակությամբ, բայց հաճախ անհրաժեշտ է զգալի քանակությամբ թեստեր, որպեսզի պարզեն իներտ նյութի կամ պոլիմերի պլաստիկում պարունակվող թունավոր տարրերի առկայությունը[43]։

ԱՀԿ-ն հայտարարել է[44], որ մարդու համար միկրոպլաստիկի վնասակարությունն ապացուցված չէ։ Ընդհանուր առմամբ ուսումնասիրվել է 52 հրապարակումներ՝ նվիրված միկրոմասնիկներին, և հայտնաբերվել է, որ միայն չորսն են համապատասխանում են որակի չափանիշներին[45]։ Փորձագետները նշել են, որ ներկայում խմելու ջրի մեջ միկրոպլաստիկի առկա մակարդակը վտանգավոր չէ մարդու համար, սակայն խոստովանել են, որ այդ հարցի վերաբերյալ գիտելիքները դեռևս սահմանափակ են։ Այսինքն, կազմակերպությունը կարծում է, որ ավելի ճշգրիտ գնահատման համար անհրաժեշտ են ավելի շատ որակյալ հետազոտություններ։

Պլաստիկ աղտոտումը կարող է ազդել նաև մարդկանց վրա գեղագիտական առումով՝ դառնալով, այսպես կոչված, «աչքի փուշ» և խանգարելով վայելել բնական միջավայրի գեղեցկությունը[46]։

Կլինիկական նշանակություն

Վերջին տարիներին ավելի ու ավելի շատ տվյալներ են հայտնվում այն մասին, որ որոշ պլաստմասսաներ որոշակի պայմաններում կարող են վնասել մարդկանց առողջությանը[47]։ Օրինակ, պոլիկարբոնատային պլաստիկները պարունակում են կենսաբանորեն ակտիվ բիսֆենոլ А (BPA) քիմիական նյութը, որը կարող է անջատվել 150 °C տաքանալու դեպքում։

ԱՄՆ-ում մեծահասակների 95 %-ի մեզի մեջ հայտնաբերվել է բիսֆենոլ А։ Պլաստիֆիկատորները փոխկապակցված են ծնելիության անկման, սեռական հասունության խախտումների, վերարտադրության և առողջության համար վնասակար այլ երևույթների հետ[48]։ Որոշ ֆթալաթթուներ նույնպես կարող են հանգեցնել նմանատիպ հետևանքների։

Այնուամենայնիվ, առողջության վրա պլաստիկ առարկաների համապարփակ ազդեցությունը չափելը խնդրահարույց է։

Շատ դեպքերում պլաստիկ ապրանքները կարող են համարվել անվտանգ, եթե ունեն հավաստագրեր արտադրողի կողմից։ Հատկապես խիստ պահանջներ են ներկայացվում բժշկական, մանկական ապրանքների և սննդամթերքի հետ շփվող պլաստիկների համար[49]։ Ուստի հարկ է հետևել, որ պլաստիկի մակնշումը համապատասխանի ապրանքի նշանակությանը[50]։ Եթե սերտիֆիկատներ չկան, ապա այդ ապրանքը կեղծված է, ինչը նշանակում է, որ դրա արտադրողները կարող են օգտագործել անորակ հումք։ «Ոչ ճիշտ» պլաստիկների բնորոշ հատկանիշներից մեկը սուր տհաճ հոտն է։ Նման ապրանքներ խորհուրդ չի տրվում օգտագործել։

Նվազեցմանն ուղղված գործողություններ

Պլաստիկից պատրաստված իրերի նմուշներ

Պլաստիկ աղտոտման (այդ թվում՝ օվկիանոսների) խնդրին վերջին ժամանակներում մեծ ուշադրություն է դարձվում և զգալի ջանքեր են գործադրվում դրա լուծման համար։

Որոշ երկրներ, օրինակ՝ Քենիան, արգելել են պոլիէթիլենային տոպրակները՝ սահմանելով տուգանքներ և խախտողների համար պատիժ՝ ընդհուպ մինչև  բանտային կալանք[51]։ Թաիլանդը Հարավարևելյան Ասիայի առաջին երկրներից է, որն արգելք է սահմանել մեկանգամյա օգտագործման պլաստիկե տոպրակների համար, և աշխարհում վեցերորդ երկիրն է թափոնների ծավալներով[52]։

Եվրոպայում, սկսած 2021 թվականից, սկսվել է աստիճանական հրաժարում միայն միանգամյա օգտագործման, այլ ոչ թե բոլոր պլաստմասսայից արտադրանքների դեմ, որտեղ պլաստիկին փոխարինում կա։ Մի շարք սեգմենտներում միանգամյա օգտագործման պլաստիկը չունի համատեղելի բնութագրերով այլընտրանք՝ խմելու ջրի շշեր, տակդիրներ[6]։

ԵՄ-ի տարածքում մինչև 2030 թվականը ամբողջ պոլիմերային փաթեթավորումը պետք է վերամշակվի և պիտանի լինի կրկնակի օգտագործման համար։ Կան նաև կազմակերպություններ և միավորումներ, որոնք խթանում են վերամշակումը։ Օրինակ, Pledging Campaign-ը Եվրոպական հանձնաժողովի քարոզարշավն է՝ արդյունաբերության մեջ օգտագործվող երկրորդական պոլիմերների ծավալը երեք անգամ ավելացնելու համար[6]։

Չնայած որոշ կազմակերպություններ և ձեռնարկություններ արգելել են որոշ հաճախ օգտագործվող պլաստմասե ապրանքներ, ինչպիսիք են պլաստիկ շշերը և փաթեթները[53], խոշոր ընկերությունների մեծ մասը գնացել է ցիկլային տնտեսության զարգացման ճանապարհով։ Այսպես, Coca-Cola ընկերությունը հայտարարել է, որ նպատակ ունի «մինչև 2030 թվականը հավաքել և վերամշակել իր փաթեթավորման 100 տոկոսը»։ PepsiCo-ն, Amcor-ը և Unilever-ը պարտավորվել են մինչև 2025 թվականը վերամշակել 100 % նոր, վերամշակման համար պիտանի և կոմպոստացվող փաթեթ։ Johnson & Johnson այժմ արտադրում է թղթի հիմքով բամբակյա ձողիկներ։

Կոսմետիկայում պիլինգի էֆեկտի համար միկրոպլաստիկի օգտագործման արգելքը ուժի մեջ է մտել ԱՄՆ-ում, Կանադայում, Մեծ Բրիտանիայում և ևս չորս երկրներում։ Բյութի-ընկերությունները ստիպված են միկրոպլաստիկի էկոլոգիական նմանակումներ փնտրել, ինչը կարող է տարեկան 12 մլրդ եվրոյի վնաս հասցնել[54]։

Կա նաև փորձագիտական կարծիք, որ կենսաքայքայվող փաթեթավորումը միֆ է։ Այն, ինչ ներկայացվում է արտադրողների կողմից որպես այդպիսին, շատ դեպքերում բիո-դեգրադացնող պոլիմերային նյութեր են, որոնք 1-2 տարվա ընթացքում չեն քայքայվում, ինչպես պնդում են սպառողները, այլ միայն քայքայվում են մանր ցրված մասնիկների, որոնք ունեն բարձր միգրացիոն ունակություն բնական միջավայրում։ Աղբավայրերից և կենցաղային թափոնների պոլիգոններից դրանք քշում է քամին կամ տանում են կեղտաջրերը։ Դրանք ընկնում են ուտիլիզացման վայրերից դուրս, ավելի մեծ վնաս են հասցնում բնությանը, քան սովորական պոլիմերները։ Կեղծ-կենսաքայքայվող փաթեթավորման անբարեխիղճ արտադրողները զանգվածաբար մոլորեցնում են սպառողներին, խաղում նրանց բնապահպանական պատասխանատվության զգացման հետ, «կենսա-» նախածանցի օգնությամբ սպառողներին խաբելն ունի մեծ ծավալներ[55]։

Սպառողների իրավունքների պաշտպանության ընկերությունը շահել է կեղծ կենսաքայքայվող փաթեթավորման գործով դատավարությունը։ Դատարանը խոստովանել է, որ «Գրինփակ»  ՍՊԸ-ն (Ecoway ապրանքանիշ) աղբարկղեր պատրաստող ընկերությունը նախապես կեղծ տեղեկատվություն է տարածել իր ապրանքի մասին։ «Բիո- փաթեթն օգտագործելուց հետո բնական պայմաններում քայքայվում է 3 տարվա ընթացքում, իսկ սովորական պոլիէթիլենային տոպրակը բնության մեջ քայքայվում է մինչև 200 տարի»[56]։

2017 թվականից ի վեր Չինաստանը[57], Թուրքիան[58], Մալայզիան[59], Կամբոջան[60] և Թայլանդը[61] արգելել են որոշակի թափոնների ներմուծումը։ Ենթադրվում էր, որ նման արգելքները կարող են ավելացնել ավտոմատացումը[62] և թափոնների վերամշակումը՝ նվազեցնելով շրջակա միջավայրի վրա բացասական ազդեցությունը[63]։

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ «Plastic pollution». Encyclopaedia Britannica. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 1-ին.
  2. ↑ Laura Parker (June 2018). «We Depend on Plastic. Now We're Drowning in It». NationalGeographic.com. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 25-ին.
  3. ↑ Hammer, J; Kraak, MH; Parsons, JR (2012). «Plastics in the marine environment: the dark side of a modern gift». Reviews of Environmental Contamination and Toxicology. 220: 1–44. doi:10.1007/978-1-4614-3414-6_1. ISBN 978-1-4614-3413-9. PMID 22610295. S2CID 5842747.
  4. ↑ Le Guern, Claire (March 2018). «When The Mermaids Cry: The Great Plastic Tide». Coastal Care. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  5. ↑ «Turning rubbish into money – environmental innovation leads the way | Global Nomadic». Global Nomadic (անգլերեն). 2016 թ․ փետրվարի 29. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 European Parliament legislative resolution of 27 March 2019 on the proposal for a directive of the European Parliament and of the Council on the reduction of the impact of certain plastic products on the environment
  7. ↑ Laville, Sandra (2020 թ․ դեկտեմբերի 9). «Human-made materials now outweigh Earth's entire biomass – study». The Guardian. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
  8. ↑ National Geographic, 30 Oct. 2020, "U.S. Generates More Plastic Trash than Any Other Nation, Report Finds: The Plastic Pollution Crisis Has Been Widely Blamed on a Handful of Asian Countries, But New Research Shows Just How Much the U.S. Contributes"
  9. ↑ UN Environment Programme, 12 May 2019 "Governments Agree Landmark Decisions to Protect People and Planet from Hazardous Chemicals and Waste, Including Plastic Waste"
  10. ↑ The Guardian, 10 May 2019, "Nearly All Countries Agree to Stem Flow of Plastic Waste into Poor Nations: US Reportedly Opposed Deal, which Follows Concerns that Villages in Indonesia, Thailand and Malaysia Had ‘Turned into Dumpsites’"
  11. ↑ Phys.org, 10 May 2019 "180 Nations Agree UN Deal to Regulate Export of Plastic Waste"
  12. ↑ «Historic day in the campaign to beat plastic pollution: Nations commit to develop a legally binding agreement». UN Environment Programme (UNEP). Վերցված է 2022 թ․ մարտի 11-ին.
  13. ↑ Hester, Ronald E.; Harrison, R. M. (editors) (2011). Marine Pollution and Human Health. Royal Society of Chemistry. pp. 84-85. ISBN 184973240X
  14. ↑ «The known unknowns of plastic pollution». The Economist (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.
  15. ↑ Названы компании-лидеры по загрязнению планеты // Лента. Ру, 8 декабря 2020
  16. ↑ Shams, Mehnaz; Alam, Iftaykhairul; Mahbub, Md Shahriar (October 2021). «Plastic pollution during COVID-19: Plastic waste directives and its long-term impact on the environment». Environmental Advances. 5: 100119. doi:10.1016/j.envadv.2021.100119. ISSN 2666-7657. PMC 8464355. PMID 34604829.
  17. ↑ Ana, Silva (2021). «Increased Plastic Pollution Due to Covid-19 Pandemic: Challenges and Recommendations». Chemical Engineering Journal. 405: 126683. doi:10.1016/j.cej.2020.126683. PMC 7430241. PMID 32834764.
  18. ↑ Limb, Lottie (2021 թ․ սեպտեմբերի 22). «The Great Bubble Barrier: How bubbles are keeping plastic out of the sea». euronews.com. Euronews.green. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  19. ↑ «Plastics industry adapts to business during COVID-19». Plastics News (անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 13. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
  20. ↑ «Plastic in the time of a pandemic: protector or polluter?». World Economic Forum (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
  21. ↑ Monella, Lillo Montalto (2020 թ․ մայիսի 12). «Will plastic pollution get worse after the COVID-19 pandemic?». euronews (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
  22. ↑ Westervelt, Amy (2020 թ․ հունվարի 14). «Big Oil Bets Big on Plastic». Drilled News (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
  23. ↑ Hopewell, 2009
  24. ↑ Почему с неба падает пластик и откуда он берется // BB.LV, 19 апреля, 2021
  25. ↑ «Plastics». Epa.gov. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  26. ↑ Why some plastic packaging is necessary to prevent food waste and protect the environment (Ինչու է պետք պլաստիկ փաթեթավորումը սննդի թափոնների կանխարգելման և շրջակա միջավայրի պաշտպանության համար)
  27. ↑ How Long Does It Take Garbage to Decompose?(թուրքերեն)
  28. ↑ Aggarwal,Poonam; (et al.) Interactive Environmental Education Book VIII. Pitambar Publishing. p. 86. ISBN 8120913736
  29. ↑ Biello, David (2011 թ․ հունիսի 5). «Are Biodegradeable Plastics Doing More Harm Than Good?». Scientific American. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 1-ին.
  30. ↑ Химическая жизнь мусора.
  31. ↑ В WWF заявили, что до 12 млн тонн пластика ежегодно оказывается в мировом океане
  32. ↑ Eriksen M. et al. Plastic Pollution in the World's Oceans: More than 5 Trillion Plastic Pieces Weighing over 250,000 Tons Afloat at Sea(անգլ.) // PloS one : журнал. — 2014. — Т. 9. — № 12. — С. e111913. — doi:10.1371/journal.pone.0111913
  33. ↑ 33,0 33,1 WE MADE PLASTIC. WE DEPEND ON IT. NOW WE’RE DROWNING IN IT.(թուրքերեն)
  34. ↑ Пластиковый суп. Как в океане возникли мусорные континенты
  35. ↑ Марина Попова. «Боновые заграждения проекта The Ocean Cleanup оказались неэффективны против пластика в океане». nplus1.ru. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 6-ին.
  36. ↑ 18 тонн мусора на самом отдаленном и необитаемом острове в мире
  37. ↑ Названы неожиданные источники загрязнения океана пластиком
  38. ↑ Daniel D. Chiras (2004). Environmental Science: Creating a Sustainable Future. Jones & Bartlett Learning. pp. 517—518. ISBN 0763735698
  39. ↑ Knight 2012, p. 5.
  40. ↑ Karleskint, George; (et al.) (2009).Introduction to Marine Biology. Cengage Learning. p. 536. ISBN 0495561975
  41. ↑ Derraik, 2002
  42. ↑ Hill, Marquita K. (1997). Understanding Environmental Pollution. Cambridge University Press. p. 257. ISBN 1139486403
  43. ↑ 43,0 43,1 Brydson, J. A. (1999). Plastics Materials. Butterworth-Heinemann. pp. 103—104. ISBN 0750641320
  44. ↑ ВОЗ признала микропластик неопасным для человека
  45. ↑ Микропластик: Как крошечные частицы вредят природе и человеку
  46. ↑ (1973). Polyvinyl Chloride Liquor Bottles: Environmental Impact Statement. United States. Department of the Treasury (contributor).
  47. ↑ The problem with all the plastic that’s leaching into your food(թուրքերեն)
  48. ↑ Emily J. North, Rolf U. Halden Plastics and Environmental Health: The Road Ahead // Reviews on environmental health. — 2013. — В. 1. — Т. 28. — С. 1—8. — ISSN 0048-7554. — doi:10.1515/reveh-2012-0030
  49. ↑ Насколько вреден пластик? Нужно ли от него отказаться? И куда его сдать?
  50. ↑ Что скрывается за маркировкой пластика
  51. ↑ Kenya Has the Strictest Plastic Bag Ban in the World: Has It Worked?
  52. ↑ ТАИЛАНД ОБЪЯВИЛ ВОЙНУ ПЛАСТИКУ(չաշխատող հղում)
  53. ↑ Malkin, Bonnie (2009 թ․ հուլիսի 8). «Australian town bans bottled water». The Daily Telegraph (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 1-ին.
  54. ↑ Почему запрет пластика в Европе стал трагедией для рынка косметики
  55. ↑ «Биоразлагаемая упаковка из пластика сегодня является мифом и вводит в заблуждение потребителей». OZPP.RU (ռուսերեն). МОО «Общество защиты прав потребителей „Общественный контроль“». 2014 թ․ սեպտեմբերի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 14-ին.
  56. ↑ «ОЗПП поймало на лжи производителя псевдо-биоразлагаемых пакетов». OZPP.RU (ռուսերեն). МОО «Общество защиты прав потребителей „Общественный контроль“». 2015 թ․ մարտի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 18-ին.
  57. ↑ Brooks, Amy L.; Wang, Shunli; Jambeck, Jenna R. (June 2018). «The Chinese import ban and its impact on global plastic waste trade». Science Advances (անգլերեն). doi:10.1126/sciadv.aat0131.
  58. ↑ «Turkey to ban plastic waste imports». The Guardian (անգլերեն). 2021 թ․ մայիսի 19. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 26-ին.
  59. ↑ Lee, Yen Nee (2019 թ․ հունվարի 25). «Malaysia, following in China's footsteps, bans imports of plastic waste». CNBC (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 26-ին.
  60. ↑ «Cambodia probes Chinese firm over illegal waste imports». Reuters (անգլերեն). 2019 թ․ հուլիսի 19. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 26-ին.
  61. ↑ «Thailand to ban imports of high-tech trash, plastic waste». Reuters (անգլերեն). 2018 թ․ օգոստոսի 16. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 26-ին.
  62. ↑ Green, Adam (2020 թ․ հուլիսի 1). «Recyclers turn to AI robots after waste import bans». Financial Times. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 26-ին.
  63. ↑ «'Waste colonialism': world grapples with west's unwanted plastic». The Guardian (անգլերեն). 2021 թ․ դեկտեմբերի 31. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 26-ին.

Գրականություն

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պլաստիկ աղտոտում» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
Microsoft: 2779892437

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!