Մարի Լանգ

Մարի Լանգ գերմ.՝ Marie Lang
Ծնվել է	մարտի 8, 1858(1858-03-08)[1][2]
Ծննդավայր	Վիեննա, Ավստրիական կայսրություն[3]
Մահացել է	հոկտեմբերի 14, 1934(1934-10-14)[1][2] (76 տարեկան)
Մահվան վայր	Altmünster, Գմունդեն, Վերին Ավստրիա, Ավստրիա[3]
Քաղաքացիություն	Ավստրիա
Մասնագիտություն	գրական սալոնի տեր, գրող, կանանց իրավունքների պաշտպան և խմբագիր
Ամուսին	Էդմունդ Լանգ
Կուսակցություն	Ավստրիայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն
Երեխաներ	Հայնց Լանգ, Էրվին Լանգ և Լիլիթ Լանգ
Marie Lang Վիքիպահեստում

Մարի Լանգ (անգլ.՝ Marie Lang, մարտի 8, 1858(1858-03-08)^[1][2], Վիեննա, Ավստրիական կայսրություն^[3] - հոկտեմբերի 14, 1934(1934-10-14)^[1][2], Altmünster, Գմունդեն, Վերին Ավստրիա, Ավստրիա^[3]), ավստրիացի ֆեմինիստ, թեոսոֆիստ և հրատարակիչ։ 1858 թվականին Վիեննայում ծնված Լանգը դաստիարակվել է ազատական, միջինից բարձր դասի ընտանիքում։ Առաջին ամուսնուց ամուսնալուծվելուց հետո 1884 թվականին նա ամուսնացել է Էդմունդ Լանգի հետ և միասին ազդեցիկ սալոն են ունեցել, որտեղ հյուրընկալել են քաղաքական գործիչների և մտավորականների։ 1880-ականների վերջերին միանալով կանանց շարժմանը՝ Լանգը դարձել է կանանց իրավունքների ազդեցիկ պաշտպան։ 1893 թվականին Օգյուստ Ֆիկերտի և Ռոզա Մայրեդերի հետ միասին հիմնել են Allgemeiner Österreichischer Frauenverein (Ավստրիայի կանանց ընդհանուր ասոցիացիա)։ Չնայած ասոցիացիաները կարգավորող օրենքի 30-րդ բաժնի դրույթների, ըստ որի արգելում էր կանանց ներգրավումը քաղաքականության մեջ, երեք ընկերուհիներն օգտագործել են իրենց ազդեցիկ քաղաքական և մտավորական կապերը` կանանց և երեխաների քաղաքացիական իրավունքները կարգավորող օրենքներում օրենսդրական փոփոխություններ կատարելու և կանանց ընտրական իրավունքի օգտին։ 1898 թվականին Լանգը հիմնադրել է կանանց «Dokumente der Frauen» (Կանանց փաստաթղթեր) հանդեսը և որպես գլխավոր խմբագիր աշխատել մինչև 1902 թվականը։

1902 թվականին Լանգը Լոնդոնում մասնակցել է Աբոլիցիոնիստների միջազգային ֆեդերացիայի համաժողովին և այցելել է Պասմոր Էդվարդսի բնակավայր՝ դառնալով սոցիալական բարեկեցության ծրագրերի ջատագով։ Վերադառնալով Ավստրիա՝ նա դասախոսություններ է կարդացել Frauenverein-ի կարգավորման շարժման վերաբերյալ և կազմակերպել է Վիեննայի բնակավայրերի միությունը և մինչև 1909 թվականը ընդգրկվել նրա խորհրդի կազմում։ 1901 թվականին նա հիմնադրել է Ottakring Settlement House-ը, որը կանանց սոցիալական ծառայություններ է մատուցել։ 1905 թվականին միանալով կանանց ընտրական իրավունքի հանձնաժողովին՝ նա ակտիվորեն ներգրավվել է 30-րդ բաժինը փոխելու և կանանց ձայնի իրավունք ստանալու համար։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին Լանգն աշխատել է ռազմական հիվանդանոցում՝ կատարելով շվեդական մերսման թերապիա։ Նրա ամուսինը մահացել է 1918 թվականին, և երկու տարի անց նա հեռացել է Settlement Society-ից` ընտանիքին ժամանակ հատկացնելու համար։ Մարի Լանգին հիշում են որպես Ավստրիայում կանանց շարժման դարաշրջանի առաջատար դեմքերից մեկին։ Լանգի հիմնադրած «Բնակավայրերի միություն» (Settlement Society) ընկերությունը գործել է մինչև 2003 թվականը և օրինակ է ծառայել ավստրիական բազմաթիվ սոցիալական ծառայությունների, ինչպիսիք են մեծահասակների կրթությունը, երեխաների և մայրության խնամքը, ամառային ճամբարի ծրագրերը և տուբերկուլյոզի բուժումը։

Վաղ կյանք

Մարի և Թեոդոր Կյոչերտները, մոտ 1880-1884 թթ․

Մարի Կատարինա Օգյուստ Ֆրեդերիկ Վիսգրիլը ծնվել է 1858 թվականի մարտի 8-ին Ավստրիական կայսրության մայրաքաղաք Վիեննայում՝ Էմիլի (ծնդյան անունը՝ Շոլց) և Կառլ Վիսգրիլի ընտանիքում (հայտնի է նաև որպես Կառլ Մաթիաս Վիսգրիլ)^[4][5]։ Նրա ընտանիքը սերել է վիեննական ազատական բարձր-միջին դասի խավից^[6]։ Մայրը եղել է դերասանուհի և կատակերգու դերասան Վենցել Շոլցի զարմուհին։ Հայրը եղել է վարպետ հյուսն^[5], քաղաքացիական ազատության ջատագով, աջակցել է 1848 թվականի հեղափոխություններին^[7]։ Վիսգրիլը կրթություն ստացել է տանը՝ տեղի գիմնազիայի ուսուցչի մոտ^[8]։

1880 կամ 1881 թվականին Վիսգրիլն ամուսնացել է պալատի ոսկերիչ Թեոդոր Կյոչերտի հետ։ Մինչև 1884 թվականին ամուսնալուծվելը նրանք ունեցել են մեկ որդի՝ Էրիխը^[4][8]։ Ինչպես պահանջվում էին ժամանակի իրավական կոնվենցիաները, ամուսանալուծությունից հետո նա կորցրել է իր որդու խնամակալությունը, բայց մայրն ու որդին մտերիմ են եղել^[9]։ Հենրիխ Կյոչերի և Մելանի Լանգի^[10] ամուսանության ժամանակ հանդիպել է հրեա փաստաբան^[6] Էդմունդ Լանգին^[9]։ 1885 թվականին Վիսգրիլն ու Էդմունդը որդի են ունեցել՝ Հայնցին, որից հետո զույգն ամուսնացել է։ Ամուսնանալուց հետո Էդմունդն ընդունել է բողոքականություն^[6]։ 1886 թվականին Լանգն ունեցել է երկրորդ որդուն՝ Էրվինին^[9], որը հետագայում դարձել է նկարիչ և ամուսնացել պարուհի Գրետա Վիզենտալի հետ^[11]։

Գործունեություն

Լանգ ընտանիքը ներգրավված էր Վիեննայի սալոնային մշակույթում և գրեթե ամեն երեկո նրանց տանը կազմակերպում էին նկարիչների և քաղաքական գործիչների հավաքույթներ^[12]։ Նրանք ամառներն անց էին կացնում Գրինցինգի Schloß Belle Vue-ում^[6] : Այս տեղը հայտնի է որպես մի վայր, որտեղ Զիգմունդ Ֆրոյդը իրականացրել է իր երազը՝ Իրմայի ներարկումը^[13]։ Ֆրեդերիկ Էքշտեյնի և Ֆրանց Հարթմանի հետ զույգը նաև ստեղծել է թեոսոֆիական ուսումնասիրության խումբ։ 1888 թվականին նրանք հանդիպել են փիլիսոփա Ռուդոլֆ Շտայներին և նրան ծանոթացրել թեոսոֆիական գրականության, ինչպես նաև Լանգի ընկերոջ՝ Ռոզա Մայրեդերի հետ^[14]։ Կանայք իրենց ազդեցիկ դերն են ունեցել Շտայների զարգացման գործում, և Լանգն ու Մայրերդերը շարունակել են նամակագրությունը երկար տարիներ^[15]։ Շտայները խոստովանել է, որ Լանգը կառույցի հոգին էր, և որ իր անհատականությունն ու հետաքրքրությունն աստոսոֆիայի նկատմամբ խթանել են տարբեր տեսակետներ ունեցող խմբի անդամների մասնակցությանը^[16]։ Նրա հյուրընկալությունը տարածվել է կոմպոզիտոր Հուգո Վոլֆի վրա, ում մասին երկար շաբաթներ նա հոգ է տարել հիվանդության ընթացքում^[17]։

Ծանոթագրություններ

1. FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
2. [Marie Lang Frauen in Bewegung 1848–1938] (գերմ.) — Österreichische Nationalbibliothek, 2006.
3. WeChangEd
4. Broussard, 2006, էջ 33
5. Santifaller, Obermayer-Marnach, էջ 443
6. Beller, 1989, էջ 31
7. Salzer, Karner, էջեր 98–99
8. Degener, 1909, էջ 793
9. Federal Monuments Office, 2008
10. Janik, Veigl, էջ 159
11. Janik, Veigl, էջ 160
12. Sparholz, 1987, էջ 271
13. Kandel, 2012, էջ 68
14. Steiner, 1996, էջ ix
15. Hemleben, 2013, էջեր 44, 46–47
16. Steiner, 2005, էջեր 191–192
17. Santifaller, Obermayer-Marnach, էջ 444

Մատենագիտություն

• Beller, Steven (1989). Vienna and the Jews, 1867–1938: A Cultural History. Cambridge, Cambridgeshire: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-40727-4.
• Bischof, Gunter; Pelinka, Anton; Thurner, Erika, eds. (2017). Women in Austria. Contemporary Austrian Studies. Vol. 6. Abingdon-on-Thames, Oxfordshire: Taylor & Francis. ISBN 978-1-351-29906-0.
• Bittermann-Wille, Christa; Hofmann-Weinberger, Helga (2009). «Frauen in Bewegung (1848–1918) – aus der Praxis eines themenzentrierten Dokumentationsprojekts zur österreichischen historischen Frauenbewegung [Women in Motion (1848-1918) – From the Study of a Topic-Centered Documentation Project on the Austrian Historical Women's Movement]» (PDF). In Gehmacher, Johanna; Vittorelli, Natascha (eds.). Wie Frauenbewegung geschrieben wird: Historiographie, Dokumentation, Stellungnahmen, Bibliographien [How the Women's Movement Is Written: Historiography, Documentation, Statements, Bibliographies]. Vienna, Austria: Löcker Verlag. էջեր 183–196. ISBN 978-3-85409-521-7.
• Broussard, Sarah Kemeny (2006 թ․ մարտ). An Introduction to the Leaders and Journals of the Allgemeine Österreichische Frauenverein (AÖFV), or General Austrian Women's Organization: 1893–1910 (Undergraduate Honors Thesis). Provo, Utah: Brigham Young University. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 17-ին.
• Degener, Herrmann August Ludwig (1909). «Lang, Marie, Schriftst [Lang, Marie: Writer]». Wer ist's?: Zeitgenossenlexikon [Who Is It?: Contemporary Lexicon] (German) (IV ed.). Leipzig, Germany: Verlag von H. A. Ludwig Degener. էջեր 793–794.
• de Haan, Francisca; Daskalova, Krasimira; Loutfi, Anna, eds. (2006). Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th Centuries. Budapest, Hungary: Central European University Press. ISBN 978-963-7326-39-4.
• Hemleben, Johannes (2013). Rudolf Steiner: An Illustrated Biography. Forest Row, East Sussex: Rudolf Steiner Press. ISBN 978-1-85584-285-4.
• Janik, Allan S.; Veigl, Hans (1998). Wittgenstein in Vienna: A Biographical Excursion Through the City and its History. Vienna: Springer Verlag. էջ 159. ISBN 978-3-211-83077-2.
• Kandel, Eric (2012). The Age of Insight: The Quest to Understand the Unconscious in Art, Mind, and Brain, from Vienna 1900 to the Present. New York City, New York: Random House Publishing Group. ISBN 978-1-58836-930-7.
• Kayser, Thomas (2012 թ․ ապրիլի 24). Bebauungsplan "Pfaffenhau V", Ortsteil Ehrenstein, Entwurfsbeschluss [Development Plan "Pfaffenhau V", Ehrenstein District, Draft Decision] (Report) (German). Blaustein, Germany: Blaustein Gemeinderat.
• Korotin, Ilse (2016a). «Lang Marie, geb. Wisgrill; Schriftstellerin, Sozialarbeiterin und Frauenrechtsaktivistin». BiographiA: Lexikon österreichischer Frauen [Biography: Lexicon of Austrian women; Federn, Else: Women's Rights Activist and Social Worker] (PDF) (German). Vol. 1: A–H. Vienna, Austria: Böhlau Verlag. էջեր 782–783. ISBN 978-3-205-79590-2. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
• Korotin, Ilse (2016b). «Federn, Else: Frauenrechtsaktivistin und Fürsorgerin». BiographiA: Lexikon österreichischer Frauen [Biography: Lexicon of Austrian women; Lang Marie, b. Wisgrill; Writer, Social Sorker and Women's Rights Activist] (PDF) (German). Vol. 2: I – O. Vienna, Austria: Böhlau Verlag. էջ 488. ISBN 978-3-205-79590-2. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ հուլիսի 27-ին.
• Natter, Tobias G. (2016). Klimt and the Women of Vienna's Golden Age 1900–1918 (PDF). Munich: Prestel Verlag. ISBN 978-3-7913-5582-5.
• Lang, Marie (1913 թ․ հունիսի 2). «Letter to 'Werthe Frau!' (Rosika Schwimmer)». Alexander Street Press (German). Budapest, Hungary: National Archives of Hungary. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին. – via ASP: Women and Social Movements (subscription required)
• Rumplmayr, Julia (2018 թ․ նոյեմբեր). «Das Frauenwahlrecht, ein Meilenstein» [Women's Suffrage, A Milestone]. Welt der Frauen (German). Linz, Austria: Welt Der Frau Verlags GMBH. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
• Salzer, Monika; Karner, Peter (2009). «Marie Lang – Die Wiener Frauenbewegung [Marie Lang – The Viennese Women's Movement]». Vom Christbaum zur Ringstraße: evangelisches Wien [From the Christmas Tree to the Ring Road: Evangelical Vienna] (German) (2nd revised ed.). Vienna: Picus Verlag. էջեր 98–99. ISBN 978-3-854-52636-0. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 5-ին – via Evangelisches Museum Österreich.
• Santifaller, Leo; Obermayer-Marnach, Eva (1993). «Lang, Marie (pt. 1)». Österreichisches Biographisches Lexikon, 1815–1950 (PDF) (German). Vol. 4: Knolz-Lange, Wilhelm (2 ed.). Vienna: Verlag der Österreichische Akademie der Wissenschaften. էջ 443. ISBN 978-3-7001-3213-4. and Santifaller, Leo; Obermayer-Marnach, Eva (1993). «Lang, Marie (pt. 2)». Österreichisches Biographisches Lexikon, 1815–1950 (PDF) (German). Vol. 4: Knolz-Lange, Wilhelm (2 ed.). Vienna: Verlag der Österreichische Akademie der Wissenschaften. էջ 444. ISBN 978-3-7001-3213-4.
• Sewell, May Wright, ed. (1909). The International Council of Women: From 1899 to 1904 (Report). Boston, Massachusetts: International Council of Women.
• Sparholz, Irmgard (1987). «Marie Lang und die Settlement-Bewagung in Österreich» [Marie Lang and the Settlement Movement in Austria]. Zeitgeschichte (German). Innsbruck, Austria: Studien-Verlag (15): 271–281. ISSN 0256-5250. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
• Steiner, Rudolf (2005). Autobiography: Chapters in the Course of my Life, 1861–1907. Great Barrington, Massachusetts: SteinerBooks. ISBN 978-0-88010-901-7.
• Steiner, Rudolf (1996). The Education of the Child and Early Lectures on Education. Great Barrington, Massachusetts: Anthroposophic Press. ISBN 978-0-88010-414-2.
• «Marie-Lang-Weg» [Marie Lang Way]. Wien Geschichte Wiki (German). Vienna, Austria: Vienna City and State Archives, Vienna City Library. 2016 թ․ մայիսի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
• «Neue Straßen- und Platzbenennungen in Floridsdorf: Rathaus&WienKultur erweisen sich als blamabel uninformiert» [New Street and Place Names in Floridsdorf: Rathaus & WienKultur Are Proving To Be Embarrassingly Uninformed]. WIFF21 (German). Vienna, Austria: Wir für Floridsdorf. 2016 թ․ մայիսի 11. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
• Report of the Fourth Conference of the International Woman Suffrage Alliance, 15–20 June 1908 (Report). Amsterdam, North Holland: F. Van Rossen. 1908. – via ASP: Women and Social Movements (subscription required)
• «'Suchen Sie sich einen einfach reichen Mann' Oskar Kokoschka und das Mädchen Li» ['Simply Find Yourself a Rich Man' Oskar Kokoschka and the Girl Li]. Bundesdenkmalamt (German). Vienna, Austria: Federal Monuments Office. 2008 թ․ օգոստոսի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
• «Verein Wiener Settlement» [Vienna Settlement Society]. Frauen in Bewegung (German). Vienna, Austria: Austrian National Library. 2016. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 9-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարի Լանգ» հոդվածին։