Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելից

Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը անցկացվել է 2015 թվականի ապրիլի 24-ին։

Օրը

Տե՛ս նաև՝ Ցեղասպանության հիշատակի օր

Ամեն տարի ապրիլի 24-ին ողջ աշխարհի հայությունը ոգեկոչում է Հայկական ցեղասպանության զոհերին։ 1915 թվականի ապրիլի 24-ին Կոստանդնուպոլսի (այժմ՝ Ստամբուլ) հայ ազգաբնակչության քաղաքական, հոգևոր, մշակութային առաջնորդները տեղահանվեցին և սպանվեցին։ Այս ողբերգական իրադարձությանը նախորդել և հաջորդել են Հայկական լեռնաշխարհի և Օսմանյան կայսրության այլ վայրերից հայ ազգաբնակչության տեղահանումն ու ոչնչացումը։

Նախապատմություն

Հայաստանը

Պաշտոնական

2011 թվականի ապրիլի 23-ին Հայաստանի նախագահի հրամանագրով ստեղծվեց Հայկական ցեղասպանության 100-ամյակի միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողով^[1]։ Այն գլխավորում է Հայաստանի Նախագահը^[2], իսկ քարտուղարն է Հայոց Ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի տնօրեն Հայկ Դեմոյանը^[3]։

Հանձնաժողովի կազմում ընդգրկվեցին մշակույթի, կրթության, գիտության ոլորտների ականավոր մասնագետներ, ինչպես նաև ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացում հայ ժողովրդի ջանքերին սատարող գործիչներ։

Հանձնաժողովի անդամ	Պաշտոն
Սերժ Սարգսյան	Հայաստանի Նախագահ ^(հանձնաժողովի նախագահ)
Բակո Սահակյան	Արցախի նախագահ
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ	Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս ^(համաձայնությամբ)
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա	Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոս ^(համաձայնությամբ)
Ներսես Պետրոս ԺԹ	Հայ կաթողիկե եկեղեցու պատրիարք ^(համաձայնությամբ)
Մկրտիչ Մելքոնյան	Հայ ավետարանական եկեղեցիների համաշխարհային խորհրդի նախագահ ^(համաձայնությամբ)
Հովիկ Աբրահամյան	Հայաստանի Ազգային ժողովի նախագահ ^(համաձայնությամբ)
Տիգրան Սարգսյան	Հայաստանի վարչապետ
Գագիկ Հարությունյան	Հայաստանի սահմանադրական դատարանի նախագահ ^(համաձայնությամբ)
Էդվարդ Նալբանդյան	Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար
Հրայր Թովմասյան	Հայաստանի արդարադատության նախարար
Արմեն Աշոտյան	Հայաստանի կրթության և գիտության նախարար
Հասմիկ Պողոսյան	Հայաստանի մշակույթի նախարար
Հրանուշ Հակոբյան	Հայաստանի սփյուռքի նախարար
Վաչե Գաբրիելյան	Հայաստանի ֆինանսների նախարար
Վիգեն Սարգսյան	Հայաստանի Նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալ
Վազգեն Մանուկյան	Հանրային խորհրդի նախագահ ^(համաձայնությամբ)
Ռադիկ Մարտիրոսյան	Հայաստանի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահ
Կարեն Կարապետյան	Երևանի քաղաքապետ ^(համաձայնությամբ)
Ալեքսան Հարությունյան	Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի նախագահ ^(համաձայնությամբ)
Գագիկ Ծառուկյան	«Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության նախագահ ^(համաձայնությամբ)
Արթուր Բաղդասարյան	«Օրինաց երկիր» կուսակցության նախագահ ^(համաձայնությամբ)
Րաֆֆի Հովհաննիսյան	«Ժառանգություն» կուսակցության նախագահ ^(համաձայնությամբ)
Հրանտ Մարգարյան	Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության բյուրոյի ներկայացուցիչ ^(համաձայնությամբ)
Կիրո Մանոյան	Հայ Յեղափոխական Դաշնակցության Հայ դատի և քաղաքական հարցերի գրասենյակի ղեկավար ^(համաձայնությամբ)
Մայք Խարապյան	Ռամկավար ազատական կուսակցության կենտրոնական վարչության ատենապետ ^(համաձայնությամբ)
Հակոբ Ավետիքյան	Արմենական-Ռամկավար ազատական կուսակցության ատենապետ ^(համաձայնությամբ)
Սեդրակ Աճեմյան	Սոցիալ-դեմոկրատ Հնչակյան կուսակցության կենտրոնական վարչության ատենապետ ^(համաձայնությամբ)
Պերճ Սեդրակյան	Հայ բարեգործական ընդհանուր միության նախագահ ^(համաձայնությամբ)
Արա Աբրահամյան	Ռուսաստանի հայերի միության նախագահ ^(համաձայնությամբ)
Հրայր Հովնանյան	Ամերիկայի հայկական համագումարի ներկայացուցիչ ^(համաձայնությամբ)
Արամ Սիմոնյան	Երևանի պետական համալսարանի ռեկտոր
Արա Սաղաթելյան	«Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն
Հայկ Դեմոյան	Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի տնօրեն ^(հանձնաժողովի քարտուղար)[4]։

Հանձնաժողովի առաջին նիստը տեղի ունեցավ 2011 թվականի մայիսի 30-ին՝ նախագահ Սերժ Սարգսյանի նախագահությամբ^[5]։

2012 հունիսին ՀՀ փոխարտգործնախարար Շավարշ Քոչարյանը հայտարարեց

...արդեն իսկ կյանքի կոչված ջանքերը կարևոր են ոչ միայն մեր երկրի և Սփյուռքի համար, այլ նաև ողջ աշխարհի համար։ Մարդկության դեմ անպատիժ հանցագործությունները և դրանց ժխտումը պարարտ հող են ստեղծում նման դեպքերի կրկնվելու համար։ Ժխտելով Ցեղասպանությունը ներկայիս թուրքական իշխանությունները նմանվում է Օսմանյան կայսրության կառավարությանը, որն իրականացրեց Ցեղասպանությունը։

Հանձնաժողովն իր գոյության ընթացքում նիստեր է գումարել հինգ անգամ՝ առաջինը՝ 2011 թվականի մայիսի 30-ին, երկրորդը՝ 2012 թվականի սեպտեմբերի 20-ին^[6], երրորդը՝ 2013 թվականի մայիսի 30-ին^[7], չորրորդը՝ 2014 թվականի մայիսի 27-ին^[8], հինգերորդը՝ 2015 թվականի հունվարի 29-ին^[9], որտեղ հաստատվեցին Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի խորհրդանշանները և հրապարակվեց հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի համահայկական հռչակագիրը^[10][11]։ Վերջինս ընթերցել է ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանը և ի կատարումն 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողովի որոշման՝ ի պահ հանձնել Հայոց Ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտին։ Մեկ օրինակը ուղարկվել է ՄԱԿ-ի Գլխավոր քարտուղարին, իսկ մեկ օրինակը պահվում է ՀՀ ազգային արխիվում^[12]։

Հնարավոր տարածքային պահանջներ

2013 թվականի հուլիսի 5-ին^[13]` Երևանում Սփյուռքի նախարարության կազմակերպած հայ իրավաբանների՝ Ցեղասպանության տարելիցին նվիրված հավաքի ժամանակ, ՀՀ գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանը «սենսացիոն հայտարարություն արեց»^[14][15]։

Հայոց ցեղասպանության զոհերի ժառանգները պետք է նյութական փոխհատուցում ստանան, Հայ եկեղեցուն պետք է վերադարձվեն Թուրքիայի տարածքում հրաշքով կանգուն մնացած եկեղեցիները և եկեղեցապատկան հողերը, Հայաստանի Հանրապետությունը պետք է ստանա իր կորցրած տարածքները։ Բայց այդ բոլոր պահանջները պետք է ունենան անթերի իրավական հիմնավորումներ։

Ոչ պաշտոնական

Ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ, 2013 թվականի նախագահական ընտրություններում երկրորդ տեղը զբաղեցրած Րաֆֆի Հովհաննիսյանը հայտարարել է․

100-րդ տարելիցը պայքարի վերջը չէ։ Պայքարը շարունակվում է։

Եկեղեցական արարողություններ

Հայաստանյայց առաքելական եկեղեցի

Մեկուկես միլիոն զոհերի սրբադասում

Վատիկան

Այլուր

Սփյուռքահայ ձեռնարկներ

Միջազգային մասնակցություններ և հայտարարություններ

Թուրքիա

Ծանոթագրություններ

1. Հայաստանի Նախագահի հրամանագիրը Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողով ստեղծելու մասին:
2. «Սերժ Սարգսյանն ուղերձ է հղել «Հայոց ցեղասպանություն. Մարտահրավերներ 100-ամյակի նախաշեմին» գիտաժողովին». armenpress.am. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 16-ին.
3. «Plans for 100th Anniversary Appeal: Leader of commission says unity needed in quest for Genocide Recognition». ArmeniaNow. 2013 թ․ ապրիլի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 2-ին.
4. ՀՀ Նախագահի հրամանագիրը հաձնաժողովի կազմը հաստատելու մասին
5. «Armenian genocide centennial commemoration commission begins its work». ArmeniaNow. 2013 թ․ մայիսի 31. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 5-ին.
6. Տեղի է ունեցել Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողովի երկրորդ նիստը
7. Տեղի է ունեցել Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողովի նիստը
8. ԿԱՅԱՑԵԼ Է ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 100-ՐԴ ՏԱՐԵԼԻՑԻՆ ՆՎԻՐՎԱԾ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԸ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՂ ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ՉՈՐՐՈՐԴ ՆԻՍՏԸ
9. ՄԵԿՆԱՐԿԵԼ Է ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 100-ՐԴ ՏԱՐԵԼԻՑԻՆ ՆՎԻՐՎԱԾ ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐԸ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՂ ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ 5-ՐԴ ՆԻՍՏԸ
10. ԾԻԾԵՌՆԱԿԱԲԵՐԴԻ ՀՈՒՇԱՀԱՄԱԼԻՐՈՒՄ ՀՐԱՊԱՐԱԿՎԵԼ Է ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 100-ՐԴ ՏԱՐԵԼԻՑԻ ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀՌՉԱԿԱԳԻՐԸ
11. Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի համահայկական հռչակագիր
12. ԾԻԾԵՌՆԱԿԱԲԵՐԴԻ ՀՈՒՇԱՀԱՄԱԼԻՐՈՒՄ ՀՐԱՊԱՐԱԿՎԵԼ Է ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 100-ՐԴ ՏԱՐԵԼԻՑԻ ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀՌՉԱԿԱԳԻՐԸ
13. «Turkey Angry at Yerevan Over 'Land Claim' Remarks». Asbarez. 2013 թ․ հուլիսի 15. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 15-ին.
14. Hayrumyan, Naira (2013 թ․ հուլիսի 11). «Armenia and Year 2015: From Genocide recognition demand to demand for eliminating its consequences». ArmeniaNow. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 11-ին.
15. «Prosecutor General: Armenia Should Have Its Territories Back». Asbarez. 2013 թ․ հուլիսի 8. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 11-ին.

Արտաքին հղումներ

1. Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի միջոցառումների պաշտոնական կայք Արխիվացված 2015-04-24 Wayback Machine