Էվերեստ

Էվերեստ
(տիբեթերեն՝ jo-mo-rlung-ma), Էվերեստ (անգլ.՝ Mount Everest), Սագարմաթա (նեպալ.՝ सगरमाथा
Տեսակ	լեռ և տեսարժան վայր
Երկիր	Նեպալ[1] և  Չինաստան[2]
Վարչատարածքային միավոր	Սոլուկհումբու և Տիբեթի ինքնավար շրջան
Վայր	Հիմալայներ[2]
Աշխարհագրական տեղադրություն	Հիմալայներ[2] և China–Nepal border?
Լեռնաշղթա	Մահալանգուր Հիմալ
Լեռնային համակարգ	Հիմալայներ
Մասն է	Հիմալայներ[2], Յոթ գագաթներ, Ութհազարականներ և ultra-prominent peak?
Բարձրությունը ծովի մակարդակից	8848,86 մետր[3][4]
Հարաբերական բարձրություն	8848,86 մետր
Պահպանման տարածք	Սագարմաթհայի ազգային պարկ
Նյութ	ապար և սառույց
Առաջին վերելք	1953 թվական
Անվանված է	Ջորջ Էվերեստ[5]
Էվերեստ (Նեպալ)

Էվերեստը (տիբեթերեն՝ ཇོ་མོ་གླང་མ Ջոմոլունգմա, նեպալերեն՝ सगरमाथा Սագարմաթխա) ծովի մակարդակից (բայց ոչ երկրագնդի կենտրոնից) հաշված բարձրությամբ աշխարհի ամենաբարձր լեռն է՝ 8848 մ։ Հանդիսանում է Հիմալայան Լեռնաշղթայի մասը Բարձր Ասիայում, տեղակայված է Նեպալի և Տիբեթի (ՉԺՀ) միջև։

2006 թվականի դրությամբ գրանցված է 3,050 լեռնաբարձրացում 2,062 անձանց կողմից և 203 մահ՝ լեռան վրա։ Պայմանները լեռան վրա այնքան դժվար են փրկարարների համար, որ մահացածների դիակների մեծ մասը մնում է այնտեղ, որտեղ մարմինն ընկել է, դրանց մի մասը տեսանելի է բարձրանալու ստանդարտ արահետներից։

Կլիմա

Էվերեստի գագաթին լինում են քամու ուժգնացումներ՝ մինչև 55 մ/վ։ Հունվարին օդի միջին ամսական ջերմաստիճանը -36 °C (որոշ գիշերների կարող է իջնել մինչև -50... -60°C ), հուլիսին հասնում է զրո °C:

Բարձրության չափագրողներ

3D անիմացիա,Էվերեստը և շրջակայքը

Առաջինը հնդիկ մաթեմատիկոս և չափագրող Սիկդար Ռադհանաթ 1852 թվականին որոշեց Էվերեստի (Ջոմոլունգմայի)՝ աշխարհի բարձր գագաթ լինելու փաստը։ Նա չափագրումները կատարեց Հնդկաստանից՝ Էվերեստից 240 կմ հեռավորությունից։ 1856 թվականին Հնդկաստանում գեոդեզիայի բրիտանական ծառայությունը կատարեց գագաթի բարձրության չափումները՝ 29000 ֆունտ (8839 մ), սակայն հայտարարվեց 29002 ֆունտ (8840 մ)։ Այս կամայական հայտարարությունը հիմնավորվում էր չափագրման ամբողջական արդյունքով։ 1950-ական թվականներին հնդիկ տեղագրողները չափեցին Էվերեստի բարձրությունը ծովի մակերևույթից 29028 ֆունտ (8848մ)։ 1975 թվականին չինական արշավախումբը ճշգրտեց գագաթի բարձրությունը՝ 8848,13 մ։ 1998 թվականին ամերիկյան արշավախումբը ԳԴՀ-ի օգնությամբ որոշեց բարձրությունը՝ 8850 մ, 11 մետրով ավելի բարձր, քան որոշել էին 19-րդ դարի կեսերին Մեծ Բրիտանիայի չափագրողները և քարտեզագիրները։ Գրեթե նույն ժամանակ իտալացի երկրաբան Ադրիտո Դեզիոն ժամանակակից ռադիոապարատուրայով անց կացրեց սեփական չափումները ՝ բարձրությունը ներկայացնելով 8872,5 մ։ 25 մետրով ավելի բարձր, քան ընդունված է այժմ^[6]։ Սակայն վերջին արդյունքները պաշտոնապես չեն ընդունվել։ 2010 թվականի ապրիլի 8-ից Ջոմոլունգմայի բարձրությունը ծովի մակերևույթից հաստատվում է 8848 մ, իսկ բնական բարձրությունը՝ 8844 մ^[7]։. 2015 թվականի Նեպալի երկրաշարժից հետո գեոֆիզիկական կոնսորցումի հետազոտողների ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ Ջոմոլունգմայի բարձրությունը պակասել է մոտավոր 2,54 սմ-ով^[8]։

Հետաքրքիր փաստ

Էվերեստի բարձունքներին կա մոտ 200 դիակ, որոնք լեռնագնացներին ծառայում են որպես ուղեցույցներ^[փա՞ստ]։

Ծանոթագրություններ

1. Mount Everest // Peakware — 1998.
2. Mount Everest // Peakware — 1998.
3. Mount Everest ist jetzt 86 Zentimeter höher — Der Spiegel, 2020.
4. Khadka N. S. Mt Everest grows by nearly a metre to new height — BBC, 2020.
5. Bryson B. The Road to Little Dribbling: More Notes From a Small Island — Doubleday, 2015.
6. Рекорды в мире природы
7. Китай согласился «приподнять» Эверест на 4 метра — Китай и Непал разрешили затянувшийся спор о пике Эверест, сайт bbc, 8 апреля 2010 г.
8. Nepal’s Earthquake Made Mount Everest A Little Bit Shorter, Scientists Say

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էվերեստ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 84)։