Prěnje historiske naspomnjenje Zdźěrje jako Dzyr bě w lěće 1400.[3] W lěće 1413 so k prěnjemu razej ryćerkubło w Zdźěri naspomni, kotrymž hač do 1595 ležownostne knjejstwo přisłuša. Po tym přeńdźe wjeska zhromadnje z Brěmjenjom do wobsydstwa Budyskeho tachantskeho kapitla, štož wujasni wobstaće katolskeje diaspory w Zdźěri hač do dźensnišeho. W lěće 1884 měješe wjeska po Mukowej statistice 244 wobydlerjow, mjez nimi 241 Serbow (99 %).[5]Arnošt Černik zwěsći 1956 w Zdźěrjanskej gmejnje serbski podźěl wobydlerstwa wot hišće 63,8 %.[6]
1834 załoži Budyske tachantstwo šulu w Zdźěri, do kotrejež chodźachu tež dźěći z Brěmjenja. Prěni wučer bě Jan Symank; pozdźišo wučachu tam tež Michał Nawka, Józef Hajna a Jan Meškank. Pod nacionalsocialistiskim knjejstwom bu šula 1937 zawrjena a Zdźěrjanske dźěći chodźachu do Klukšanskeje, Brěmjenjanske pak do Wulkodubrawskeje šule. Po wójnje bě šula znowa w Zdźěri.
Wot lěta 1906 měješe Zdźěr zastanišćo při železniskej čarje Lubij–Radwor, kotraž bě w Radworju z čaru Budyšin–Wojerecy zwjazana. W nazymje 1972 bu wosobowy wobchad zastajeny a 1973 so čara mjez Lubijom a Bartom zawrě. Wotrězk Bart–Radwor wužiwaše so hišće hač do 1994 za nakładowy wobchad.
Hač do lěta 1994 bě Zdźěr samostatna gmejna z wjesnym dźělom Čelchow.
Nabožina
Serbski narowny kamjeń na Zdźěrjanskim pohrjebnišću
Katolske bože słužby wotměwachu so w Zdźěrjanskej hrodowskej kapałce wot lěta 1721 a buchu wobstarane najprjedy z Budyšina a wot 1862 wot Radworskeho fararja. Wot 1923 do 2005 bě wjeska ze sydłom romsko-katolskeje wosady „Swjata Marija bjezhrěšneho podjeća“ (němsce Mariä Unbefleckte Empfängnis), kotraž wobjimowaše katolikow Zdźěrje, Brěmjenja a z přewažnje ewangelskich wsow na wuchodźe Budyskeho wokrjesa. Wot 2005 je w lětach 1965–68 natwarjena Zdźěrjanska cyrkej filiala Radworskeje wosady Swj. Marije, kralowny róžowca. Ewangelscy wobydlerjo přisłušeja Klukšanskej wosadźe.
Sdier/Zdźěr und Brehmen/Brěmjo. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 213–216.
M. Kral: Stawizniske powěsće z našich serbskich wsow [=Serbska ludowa knihownja, čo. 44]. Budyšin, 1937, str. 159–177.
Žórła
↑staw: 31. decembra 2022; grossdubrau.de; wotwołane 30. měrca 2023
↑ 3,03,1Zdźěr w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje(němsce)
↑Michał Rostok: Ležownostne mjena. W: ČMS 40 (1887), str. 3–50, tu str. 11 (digitalizat).
↑Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 55. → wšě wjeski
↑Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 246. [456 wobydlerjow, z nich 148 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 60 z pasiwnymi, 83 serbskich dźěći a młodostnych, 165 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
Wotkaz
Commons: Zdźěr – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
.svg){kind=small}
