As Redes Transeuropeas de Transporte[1] (tamén en uso en singular; en acrónimo: RTE-T; en francés : Réseau transeuropéen de transport; en inglés: TEN-T, Trans-European Networks - Transport[2]) son un conxunto de infraestruturas sistemas de transporte integrados destinados a apoiar o mercado único, garantir a libre circulación de mercadorías e persoas e reforzar o crecemento, o emprego e a competitividade da Unión Europea.
No pasado, os sistemas de transporte europeos desenvolvéronse na súa maioría segundo criterios nacionais, coa conseguinte escaseza ou ausencia total de interconexións nas fronteiras ou nos corredores estratéxicos. A debilidade das interconexións de transporte dificulta o crecemento económico. Desde a década de 1990, a política RTE-T orientou os fondos europeos para apoiar a execución de proxectos de infraestruturas fundamentais para Europa[3].
Establecen a súa base legal no Tratado de Ámsterdam asinado o 2 de outubro de 1997. Non obstante, o seu desenvolvemento nunha fase avanzada débese ao Tratado de Maastricht. O Libro Branco dos Transportes, o desenvolvemento futuro da política común de transportes, publicado en decembro de 1992.
As redes transeuropeas de transporte defínense como unha das tres clases que constitúen as redes transeuropeas (TEN), previstas pola Unión Europea co artigo 129b título XII[4] do Tratado de Maastricht de 1992. O Tratado ten como obxectivo crear un mercado interior europeo e desenvolver a cohesión económica e social, e este mercado único, con libre circulación de mercadorías, persoas e servizos, precisa de infraestruturas eficientes e modernas. Polo tanto, tamén se definiron as redes TEN para este fin, así como para garantir a interconexión e interoperabilidade das redes nacionais. Ademais, a construción de redes transeuropeas tamén se considera un elemento importante do crecemento económico e do emprego.
Por iso, a Comisión Europea desenvolveu directrices relativas a obxectivos, prioridades, identificación de proxectos de interese común e directrices para os tres sectores implicados (transporte, enerxía e telecomunicacións). O Parlamento Europeo e o Consello da Unión Europea aprobaron estas directrices tras consultar co Comité Económico e Social e co Comité das Rexións.
O tratado definiu tres clases de infraestruturas:
A Rede viaria transeuropea é un proxecto complexo de rede viaria que consta tanto do conxunto de grandes rutas que atravesan senllos países europeos como dos proxectos de interconexión prioritarios; estes foron identificados e determinados coa Resolución núm. 629[6] do 29 de outubro de 1993. Renovada pola Resolución n.o 1692[7], do 23 de xullo de 1996, foi modificada pola Decisión nº 661[8] do 7 de xullo de 2010.
A rede viaria transeuropea, segundo o artigo 9 da Decisión 661/2010/UE, comprende as autoestradas ou estradas de alta calidade, existentes, novas ou por adaptar, que:
A Unión Europea promove, a través de financiamento e medidas lexislativas, un amplo conxunto de proxectos de desenvolvemento, interconexión, adaptación do existente e construción dende cero, xunto (ou para acceder) ás directrices estratéxicas identificadas, co fin de favorecer a comunicación e o intercambio comercial entre os países europeos nacións.
As infraestruturas creadas ou adecuadas até o momento son:
Ademais dos proxectos específicos prioritarios, tamén hai “proxectos de interese común”, que, non obstante, cumpren os criterios establecidos no artigo 7 da decisión 661/2010/UE, cuxa execución depende do grao de madurez e dispoñibilidade de recursos financeiros.
A rede ferroviaria transeuropea é un complexo proxecto de rede ferroviaria que consiste no conxunto de grandes rutas que atravesan nacións individuais; estes foron identificados e determinados por primeira vez coa adopción da Decisión 1962/96/CE do 23 de xullo de 1996, redefinida en 2004 e 2013[9].
Coa acta de 1996, partindo das individuais redes ferroviarias nacionais dos 15 países daquela membros, a Unión Europea trazou unhas especificidades destinadas a establecer unha gran rede de transporte supranacional, á que se lle deu o nome de TEN (Rede Transeuropea). Posteriormente, a Decisión 884/2004/CE ampliou a súa aplicación aos novos países adherentes. O obxectivo da RTE-T é proceder a garantir, mediante a racionalización e compatibilidade e interoperabilidade das infraestruturas, o reequilibrio do transporte de mercadorías entre os transportistas individuais por estrada e por ferrocarril co fin de contribuír a reducir a brecha económica entre as rexións do continente europeo e promover o seu desenvolvemento.
A UIC dedicouse entón ao desenvolvemento do proxecto EURAILINFRA ( European Infrastructure Market Capacity and Investment ) en sinerxía entre os distintos operadores ferroviarios europeos para estudar as intervencións axeitadas co fin de eliminar os chamados embotellamentos da rede TEN a partir de análises estruturais dos corredores internacionais individuais.
Isto débese á diferente xénese dos distintos ferrocarrís nacionais e á diferente evolución técnica que orixinan graves deshomoxeneidades técnicas e de capacidade, xerando en moitos casos embotellamentos que retardan o transporte de mercadorías e viaxeiros, degradan o estándar de calidade e, en definitiva, comprometen. a capacidade de atraer clientes doutros modos de transporte.
As inhomoxeneidades (ou pescozos de botella) identifícanse en principio polos seguintes motivos:
É evidente que a homoxeneización das características enumeradas require de enormes investimentos e un período de tempo considerable xa que, entre outras cousas, sobre todo no caso da península italiana, suporía intervencións masivas sobre o territorio pola difícil orografía. Un exemplo en Italia, a posible construción da ponte sobre o estreito de Messina ou a adaptación do ferrocarril do Adriático[10].
Tras a revisión do mapa Ten-T de 2011 e a aprobación do regulamento comunitario 1315/2013, do 17 de outubro de 2013, definíronse 9 proxectos e eixos de conexión:[11]
Este é un proxecto global que debería ser funcional para 2030[12]. A rede central divídese en liñas de alta velocidade, convencionais e mixtas que responden a parámetros de rendemento comúns (velocidade, capacidade de remolque, perfís) e de interoperabilidade técnica específica (pendentes, forma, raios de curvatura). No Val do Po o corredor mediterráneo cruza tres corredores norte-sur (n.os 1, 5, 6).[13]
O Consello Europeo de Essen de 1994 aprobou unha lista de 14 proxectos específicos de RTE-T elaborada por un grupo presidido polo entón vicepresidente da Comisión Europea Henning Christophersen.
Seguindo as recomendacións de 2003 do Grupo de Alto Nivel de Karel Van Miert sobre a RTE-T , a Comisión Europea elaborou en 2005 unha lista de 30 proxectos prioritarios que se poñerían en marcha antes de 2010.
A continuación enuméranse os 30 eixos e proxectos prioritarios:[14]
En 2004 a NLTL incorporouse ao Proxecto Prioritario Europeo núm. 6, inicialmente o eixo ferroviario da fronteira Lion-Ucraína chamado "corredor 5"[15]. Á súa vez, esta vía foi concibida como parte dun corredor máis amplo, que nas hipóteses formuladas nas conferencias de Creta (1994) e Helsinqui (1997) se estendeu até Kíiv. Posteriormente, a política comunitaria limitouse a definir os corredores "transeuropeos", enmarcados na Rede Transeuropea de Transporte (TEN-T).[15]