Présaras, Vilasantar

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Présaras.

Présaras
Estrada de Présaras.
Concello	Vilasantar[1]
Provincia	A Coruña
Coordenadas	43°02′52″N 8°06′26″O
Poboación	235 hab. (2019)
Entidades de poboación	20[1]
[ editar datos en Wikidata ]

San Pedro de Présaras é unha parroquia que se localiza no sur do concello de Vilasantar. Segundo o Instituto Nacional de Estadística^[2] en 2018 tiña 239 habitantes (118 homes e 121 mulleres).

Eclesiasticamente pertence ao arciprestado de Sobrado, igual cás demais parroquias do concello.^[3]

Présaras no Catastro de Ensenada (1753).

Présaras no Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar de Pascual Madoz (1849).^[4]

Xeografía

Situación

Présaras está situado no sur do concello de Vilasantar. Limita ao norte coas parroquias de Vilasantar e Armental, ao oeste coa de Vilariño, ao leste con Mezonzo e Arceo (Boimorto), e ao sur con Andavao (Boimorto) e Folgoso (Sobrado). Ten unha superficie de 5,2 km² e o núcleo de poboación principal é o Foro.

Orografía

A parroquia de Présaras ocupa as zonas máis baixas do concello, estando a maior parte da parroquia darredor dos 450 metros de altitude. O punto máis alto atópase na Fraga, con 490 metros sobre o nivel do mar.

Hidrografía

O territorio de Présaras está delimitado case por completo polos ríos Cabalar e Tambre. Tamén o río Ceños, afluente do Tambre, discorre pola parroquia.

Clima

O clima é temperado con temperaturas frías no inverno e suaves no verán. Son abondosas as precipitacións dende o outono á primavera, e no inverno son moi frecuentes as xeadas e ocasionais as nevaradas.

Demografía

Século XVIII

1752[5]	1768[6]	1787[7]
Veciños	Habitantes
30	153	147

Século XIX

	1826[8]	1836[9]	1845[4]	1857[10]	1860[11]	1887[12]	1900[13]
Veciños	63	26	32	40	48	–	–
Habitantes	314	144	205	220	241	281	336

     Dicionarios xeográficos     Boletín Oficial da Provincia da Coruña (BOPC)     Censos (poboación de feito)

Século XX

	1910[13]	1920[13]	1930[13]	1940[13]	1950[13]	1960[13]	1970[13]	1981[13]	1986[14]	1991[13]	1999[15]	2000[16]
Habitantes	355	423	555	768	751	751	506	471	390	320	311	315

     Censos (poboación de feito)     Padrón municipal

Dende a segunda metade do século XX sofreu un gran descenso de poboación, debido ao peche de industrias, á emigración ás cidades e ao avellentamento da poboación.

Século XXI

2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010
312	311	296	292	301	290	283	283	280	274
2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
264	268	265	257	250	241	236	239	235
Fonte: IGE (padrón municipal)[17]

Gráfica de evolución demográfica de Présaras entre 1887 e 2018

Poboación de feito segundo os censos de poboación.     Poboación segundo o padrón municipal.

Cunha poboación de 239 habitantes (118 homes e 121 mulleres), é a segunda parroquia máis poboada do concello, só por detrás de Barbeito.^[2]

Historia

Pazo de Présaras

Prehistoria

Da época megalítica consérvase a mámoa da Ponte do Sapo.

Idade Media

Na Idade Media foi de gran relevancia o condado de Présaras, que abranguía ademais, terras dos hoxe concellos veciños de Curtis e Sobrado. No ano 920, Hermenexildo Aloitez, foi nomeado conde Présaras polo rei Ramiro II de León. No ano 958, Hermenexildo e a súa muller, Paterna, fundaron o mosteiro de Sobrado dos Monxes. Un dos fillos deste matrimonio foi Sisnando II, bispo de Iria Flavia, que liderou a loita contra os viquingos na batalla de Fornelos.

Idade Moderna

Nesta parroquia naceu, en 1565, Miguel Ares Canaval, bispo de Ourense.

No século XVIII, Valentín Sánchez de Boado, un indiano regresado do Perú, construíu a igrexa e o pazo e contratou a Xosé Gambino para realizar o conxunto escultórico da igrexa.

Idade Contemporánea

Durante a primeira metade do século XX tivo grande importancia a industria téxtil pola presenza na vila da fábrica de tecidos La Arzuana, que funcionou de 1882 a 1962^[18] e na que traballaron varios centos de persoas, a maioría delas, mulleres.^[19][20]

Cultura

Toponimia

O topónimo Présaras ten a súa orixe nas presuras (pressura, pressurae), un procedemento polo cal se ofrecían terras a colonos para que fosen poboadas e traballadas.^[21]

Patrimonio

Igrexa de san Pedro de Présaras.

Patrimonio arqueolóxico

• Mámoa da Ponte do Sapo

Patrimonio arquitectónico

• Pazo de Présaras
• Pazo de Panacioi
• Igrexa de san Pedro de Présaras

Etnografía

Festas e celebracións

As festas patronais en honor a San Pedro, celébranse na fin de semana do 29 de xuño na Carballeira. O 29 de setembro celébranse as festas de San Miguel.

Na cultura popular

É o escenario do documental Tecido resistente.^[22]

Galería de imaxes

• 
  Ara de Reburrio ás ninfas, conservada no castelo de Santo Antón.

Lugares e parroquias

Lugares de Présaras

Lugares da parroquia de Présaras no concello de Vilasantar (A Coruña)
Abeleiras | O Alto do Monte | O Canaval | A Carballeira | As Casas Novas | A Casilla | O Chope | O Cruceiro | A Cruz de Guerra | Eirixe | O Fielato | A Fonte do Chope | Foro | A Fraga | O Gardado | Os Loureiros | Panacioi | O Rego de Peteiro | Tamou | O Vento

Parroquias de Vilasantar

Galicia | Provincia da Coruña | Parroquias de Vilasantar
Armental (San Martiño) | Barbeito (San Salvador) | Mezonzo (Santa María) | Présaras (San Pedro) | San Vicenzo de Curtis (San Vicenzo) | Vilariño (Santa María) | Vilasantar (Santiago)

Notas

1. DECRETO 189/2003, do 6 de febreiro, polo que se aproba o nomenclátor correspondente ás entidades de poboación da provincia da Coruña.
2. "Instituto Nacional de Estadística. (Spanish Statistical Institute)". www.ine.es (en castelán). Consultado o 2018-05-09. 
3. "Arciprestado de Sobrado". Arquidiocese de Santiago de Compostela. Arquivado dende o orixinal o 04 de decembro de 2018. Consultado o 3.12.2018. 
4. Madoz, Pascual (1849). Presaras (San Pedro de). Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar (en castelán) XIII (Madrid). pp. 213–214. 
5. Censo de Población de la Corona de Castilla. Marqués de la Ensenada 1752 (PDF) (en castelán). II: Nomenclatores. Madrid: INE. 2016 [1993]. p. 169. ISBN 978-84-260-2716-0. 
6. Censo de Aranda (PDF) (en castelán). IX: Diócesis de Santiago, Segorbe y Segovia. Madrid: INE. 2013 [2011]. p. 316. ISBN 978-84-260-3760-2. 
7. Censo de 1787 “Floridablanca” (PDF) (en castelán). IV: Comunidades autónomas del Norte Atlántico. Madrid: INE. 2016 [1990]. p. 3887. ISBN 978-84-260-1970-7. 
8. Miñano, Sebastián (1827). Présaras (San Pedro de). Diccionario geográfico-estadístico de España y Portugal (en castelán) VII (Madrid). p. 124. 
9. Fariña Jamardo, Xosé (1990). Os concellos galegos. Parte Xeral. Fundación Barrié. p. 142. ISBN 978-84-87819-06-3. 
10. Nomenclátor de los pueblos de España (en castelán). Madrid. 1858. p. 249. 
11. Nomenclátor estadístico de las parroquias que componen la provincia de La Coruña (en castelán). A Coruña. 1863. pp. 34–35. Arquivado dende o orixinal o 17 de novembro de 2018. Consultado o 16 de novembro de 2018. 
12. "Provincia de La Coruña". Nomenclátor de las ciudades, villas, lugares, aldeas y demás entidades de población de España en 1.º de enero de 1888 (en castelán). III: Ciudad Real á Gerona. Madrid. 1892. p. 159. 
13. Pazo Labrador, Alberto Xosé; Santos Solla, Xosé Manuel (1995). Poboación e territorio. As parroquias galegas nos últimos cen anos. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. p. 123. ISBN 978-84-605-3156-2. 
14. Torres Luna, María Pilar de; Pérez Fariña, María Luisa; Santos Solla, Xosé Manuel (1989). Municipios y parroquias de Galicia (en castelán). Universidade de Santiago de Compostela. p. 52. ISBN 978-84-7191-529-0. 
15. "Nomenclátor estatístico de Galicia. Ano 1999". Instituto Galego de Estatística (IGE). Arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018. Consultado o 18 de novembro de 2018. 
16. "Nomenclátor estatístico de Galicia. Ano 2000". Instituto Galego de Estatística (IGE). Arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018. Consultado o 18 de novembro de 2018. 
17. Nomenclátor estatístico de Galicia. Anos "2001", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2002", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2003" (XLS) ; "2004", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2005", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2006" (XLS) ; "2007", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2008", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2009", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2010", arquivado dende o orixinal (XLS) o 18 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2011", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2012", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2013", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2014", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2015", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 ; "2016", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018  e "2017", arquivado dende o orixinal (XLS) o 17 de novembro de 2018, consultado o 21 de novembro de 2018 . Instituto Galego de Estatística (IGE).
18. "Asociación Buxa". www.asociacionbuxa.com. Consultado o 12-05-2018. ^{[Ligazón morta]}
19. "Los inicios de la industria textil en A Coruña - La Opinión A Coruña". www.laopinioncoruna.es (en castelán). Consultado o 11-05-2018. 
20. "Cuando ellas revolucionaron Vilasantar" (en castelán). Consultado o 11-05-2018. 
21. "Toponimia de introducción mozárabe en la Gallaecia" (PDF). www.tdx.cat (en castelán). Consultado o 14 de maio de 2018. 
22. Chiavegatto, Marina (17 de setembro de 2018). "Tuve que hacerles ver que su historia era extraordinaria, ellas no le daban importancia". La Opinión (en español). Entrevista con Antares Pérez. Vilasantar. Consultado o 12 de marzo de 2019. 

Véxase tamén

Outros artigos

• Lugares de Vilasantar