PROFILBARU.COM

Carolina Coronado
	;
Biografía
Nacemento	(es) Victoria Carolina Coronado y Romero de Tejada ; 12 de decembro de 1820 ; Almendralexo
Morte	15 de xaneiro de 1911 (90 anos); Lisboa, Portugal
Lugar de sepultura	Cemiterio de San Juan (Badaxoz)
Actividade
Ocupación	salonnière, editora literaria, poetisa, escritora, novelista
Membro de	Sociedad Abolicionista Española
Xénero artístico	Poesía
Movemento	Romanticismo
Familia
Cónxuxe	Horatio J. Perry (1852–)
Parentes	Ramón Gómez de la Serna; Carlos Groizard Coronado, sobriño
Descrito pola fonte	Ensayo de un catálogo de periodistas españoles del siglo XIX (1903-1904), (sec:Coronado (Carolina), p.91); Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron

Carolina Coronado Romero de Tejada, nada en Almendralexo o 12 de decembro de 1820 e finada en Lisboa o 15 de xaneiro de 1911, foi unha escritora española. De formación autodidacta e cunha gran sensibilidade, está considerada a equivalente estremeña doutras autoras románticas coetáneas como Rosalía de Castro, ademais dunha virtuosa do piano e da arpa. Foi tía de Ramón Gómez de la Serna. Publicou en 1843 un tomo de Poesías, reeditado en 1852, que prologou Hartzenbusch. Escribiu tamén novelas e obras teatrais con predominio de temas históricos e compromiso social.^[1]

Traxectoria

Filla de Nicolás e María Antonia, naceu no seo dunha familia acomodada pero de ideoloxía progresista, o que provocou que o seu pai e o seu avó fosen perseguidos. Foi a terceira de oito irmáns a quen dedicou numerosos poemas, especialmente a Emilio. Tras mudarse a Badaxoz, capital da provincia, con catro anos debido a que o seu pai comezou a traballar de secretario na Deputación, Carolina foi educada na forma tradicional para as nenas da época: costura, labores do fogar etc., a pesar do cal, xa desde pequena mostrou o seu interese pola literatura e comeza a ler calquera xénero ou obra que puidese conseguir. Os seus primeiros poemas escribiunos con dez anos. Desenvolveu unha extraordinaria facilidade para compor versos cunha linguaxe algo desaliñada e mesmo con erros léxicos e ortográficos, pero espontánea e moi cargada de sentimento, motivada por amores imposibles entre os cales destaca un tal Alberto de quen se dubida se realmente chegou a existir.

Levou unha vida revolucionaria xa que en 1838, en plena guerra civil, emprendeu con entusiasmo o bordado dunha bandeira para un batallón creado para defender o trono de Isabel II.^{[Cómpre referencia]}

Participou tamén na campaña contra a escravitude, chegando a ser, con Concepción Arenal, do cadro dirixente da Sociedade Abolicionista de Madrid. En 1868 dátanse os versos A la abolición de la esclavitud en Cuba, poesía que provocou un escándalo político ao ser declamada en público o 14 de outubro, pouco despois de estalar a Revolución do 68, coa que simpatizaban Carolina e o seu marido.^[2]

A afección de catalepsia crónica que padecía, posiblemente contribuíu ao seu temperamento romántico, chegando a "morrer" varias veces, o que fixo que se obsesionase coa idea de poder ser enterrada en vida, até tal punto que embalsama o cadáver do seu marido, negándose a enterralo e mesmo dirixíndose a el co apelativo de "o silencioso" e "o home de arriba". Mesmo tivo varias "premonicións" nas que anticipou o falecemento da súa filla.

Nunha destas “falsas mortes” Carolina escribiu Dos muertes en una vida, publicada tras o seu falecemento. Xa entón fora admitida no Instituto Español e en case todos os Liceos de España. Catro anos máis tarde, en 1848, unha enfermidade nerviosa deixouna medio paralítica en Cádiz e os médicos recomendáronlle tomar augas preto de Madrid, polo que trasladou a súa residencia á capital.

Casou en Madrid aos vinte e oito anos, con sir Justo Horacio Perry, secretario da embaixada dos Estados Unidos en Madrid. Tivo un fillo, Carlos, e dúas fillas, Carolina e Matilde sobrevivindo esta última aos seus dous irmáns e que casou con Pedro Torres Cabrera.

Era amiga da raíña Isabel II, a cal obrigou ao marqués de Salamanca a que vendese a Carolina unha propiedade para que construíse alí un palacete no que hoxe é a rúa Lagasca.

Sendo ela revolucionaria, a súa residencia madrileña fíxose famosa polos faladoiros literarios que nela se realizaban, xa que serviu como punto de encontro para escritores progresistas e refuxio de perseguidos, chegando a asistir algúns dos máis coñecido autores do momento, como Emilio Castelar. Con todo, este refuxio clandestino, e a súa afinidade pola revolución, causarían que sufrise a censura da época. A pesar diso, logrou publicar algunhas das súas obras en xornais e revistas até lograr certa fama.

Ao chegar as revolucións van a vivir a Lisboa, ao palacio da Mitra, en Pozo do Bispo, poboación próxima a Lisboa, a pesar de perder sir Horacio toda a súa fortuna que tiña investida no tendido do cable submarino de comunicacións que uniría Estados Unidos con Europa.

Faleceu no palacio da Mitra de Lisboa o 15 de xaneiro de 1911, e como a súa filla Matilde —que morreu pouco despois— non tivo descendencia, todas as súas pertenzas, escritos e mobles do palacio pasaron á familia de Torres Cabrera, hoxe conde de Canilleros. Está enterrada no cemiterio de Badaxoz.

Carreira literaria

As primeiras composicións de Carolina son poesías. A primeira delas que foi publicada en dous diarios titúlase A la palma. Desde entón, conseguiu materializar unha vocación que se manifestou de forma temperá. A contorna familiar e social non lle facilitaron o camiño, debido a que a súa familia era de ideoloxía progresista polo que eran perseguidos, e a que foi criada baixo os valores da época, nos que escribir non estaba incluído. O seu empeño persoal contrasta coa debilitada fortaleza física (tiña catalepsia) que ás veces lle fai renunciar ao seu desexo máis profundo, dualidade que encaixa moi ben co perfil romántico.

A literatura foi para Carolina un oasis onde refuxiarse da súa natureza enfermiza, contando tamén con varias depresións de carácter nervioso ao longo da súa vida, agravadas polas perdas dos seus fillos. Con todo, detrás desta imaxe de muller débil e delicada escóndese unha dilatada existencia con gran fortaleza latente, que lle permitiu desenvolver unha respectable carreira.

Harztenbusch, quen foi un bo conselleiro e mestre, foi moi receptivo aos traballos que presentou Carolina. Tomouse moi en serio o seu traballo e fíxolle recomendacións e correccións que lle serviron de grande axuda na súa traxectoria. Foi o seu principal sostén e apoio. Prologou o volume de poesías escrito polo poeta estremeña e esta dedicoulle a obra “La voluntad demostrada de escribir la introducción”.

Á parte de Harztenbusch, outros escritores da época como Donoso Cortés, Bretón de los Herreros ou Martínez de la Rosa, recibiron cos brazos abertos a Carolina Coronado no mundo das letras. Dedicáronlle poesías e gratos xuízos, sen perder de vista o ton condescendente do que ás veces fixeron gala. Como resposta a esta grande acollida, Carolina puido participar e foi ben recibida en institucións como o Liceo Artístico e Literario de Madrid e convidárona a participar en homenaxes de poetas e escritores contemporáneos. Pero, a pesar diso, tamén se fixeron comentarios pexorativos que tachaban á escritora de pedante.

Outro dos autores con prestixio nesa época que axudou a Carolina a abrirse paso nun espazo artístico liderado por homes, foi Gustave Deville. Como agradecemento, Carolina dedícalle o seu poema «A Napoleón», datado en Badaxoz en 1845.

Aínda que a súa primeira incursión no mundo literario foi a través da lírica, Carolina Coronado non dubidou en introducirse noutros xéneros que revelan a versatilidade do seu espírito. Algunhas das súas obras en prosa publicáronse por entregas en semanarios e xornais. A súa produción literaria foi diversa: novelas, como Jarilla, Paquita, Adoración, Luz; La Sigea, La rueda de la desgracia, Manuscrito de un conde, El Oratorio de Isabel la Católica e a inacabada Harnina. Ensaios como Los genios gemelos. Primer paralelo: Safo y Santa Teresa de Jesús, Un paseo desde el Tajo al Rhin, Descansando en el Palacio de Cristal, Galería de poetisas contemporáneas, España y Napoleón e Anales del Tajo. Tamén se coñecen algúns títulos de obras teatrais que se estrearon como El cuadro de la Esperanza, amais de narrativa epistolar e outros artigos.

Entre 1840 e 1849 tivo relación epistolar con Juan Eugenie Harztenbusch. A Biblioteca Nacional de España conserva un conxunto de 32 cartas. Nestas cartas Carolina amosa as súas dúbidas e inquietudes a través dos sentimentos e emocións persoais, e reflexiona sobre outros asuntos que transcenden o soamente lírico. A pesar da axuda e o apoio que lle prestou o seu mestre, a quen van dirixidas estas cartas, Carolina mostra o seu desánimo. Debido ao seu carácter revolucionario, tivo varios problemas á hora de publicar os seus escritos, pero a partir da segunda metade do s. XIX, a corrente intelectual feminina foi afianzándose. En varias ocasións quéixase da súa falta de instrución e de dedicar gran parte do seu tempo a labores propios do seu sexo (como inculcaban os valores da época na que vivía). Con todo, as súas ganas de aprender levárona ao aprender pola súa conta así soa francés e italiano, podendo así ler os clásicos da súa época. A formación e instrución que unha moza recibía a mediados do século XIX era moi limitada, orientada ao que se denomina “cultura do adorno”. Con todo, grazas á presión dalgúns, publicáronse manuais de instrución e revistas femininas. Nestas cartas tamén Carolina aproveitaba para pedirlle consello ao seu amigo para completar a súa formación.

Obra

A produción máis importante de Coronado é a poética. Os seus poemas foron recolléndose aos poucos en revistas, e máis tarde, en 1843, recompiláronse nun volume (Poesías) con prólogo de Hartzenbusch. Nas posteriores edicións de 1852 e 1872 incorporáronse novos poemas. Con todo, até hai pouco non se puido coñecer a totalidade da súa obra. Poemas como "La rosa branca", "Tú eres el miedo", "Se va mi sombra, pero yo me quedo" e "El amor de los amores" son consideradas as súas mellores obras.^[3]

En prosa escribiu un total de quince novelas, a destacar Luz, O bonete de San Ramón, La Sigea, Jarrilla, La rueda de la desgracia (1873) e Paquita (1850), esta última considerada por algúns críticos como a mellor de todas.

Tamén escribiu obras teatrais como El cuadro de la esperanza (1846), Alfonso IV de León, Un alcalde de monterilla e El divino Figueroa, aínda que só logrou estrear a primeira.

De claro estilo romántico, conseguiu unhas composicións cunha gran carga de sensualidade, moi próximas ao naturalismo, como no seu poema máis coñecido: El amor de los amores; que escribiu en Sierra Jarilla tras a morte de Alberto.

Carolina Coronado dedicouse desde moi nova non só á composición dos seus propios versos, senón á lectura de importantes autores, nos que ela se apoiou e inspirouse xa que foi autodidacta. Apaixonoulle a lectura de Tarso, Petrarca e Lamartine e traduciu as súas obras italianas ao castelán. Ademais tiña entre as súas páxinas favoritas as da obra de Santa Teresa, Frei Luís de León, Garcilaso, San Juan de la Cruz, Menéndez Valdez e outros.

Desde o punto de vista temático, a súa obra é moi diversa: a contemplación e interpretación subxectiva da natureza, o amor, a relixión, o compromiso cívico, social e mesmo político, e sobre todo o feminismo, que é un dos motivos máis persoais e constantes na súa obra. A súa obra poética é merecedora de ser coñecida polo “polimorfismo” (variedade) na métrica, e uso dos adxectivos e “sinestesias” (sensación variada dunha localización).^[4]

Alfonso IV de León
El divino Figueroa
La exclaustrada
Un alcalde de monterilla
Luz
El bonete de San Ramón
Poesías (1843)
El cuadro de la Esperanza (1846)
Paquita. La luz del Tajo. Adoración (1850)
Jarilla (1851)
Páginas de un diario. Adoración (1851)
El siglo de las Reynas (1852)
La Sigea (1854)
¡No hay nada más triste que el último adiós! (1859)
España y Napoleón (1861)
La rueda de la Desgracia. Manuscrito de un Conde (1873)
A un poeta del porvenir (1874)
Vanidad de vanidades (1875)
Anales del Tajo. Lisboa. Descripción en prosa (1875)

Notas

↑ Gómez de la Serna, R. (1935): Mi tía Carolina Coronado, Editorial EMECE, Buenos Aires
↑ "Carolina Coronado, un universo romántico" (PDF).
↑ Necrológica diario ABC 17/01/1911
↑ "Extremeños Ilustres - Carolina Coronado". Arquivado dende o orixinal o 18 de novembro de 2015. Consultado o 24 de xaneiro de 2018.

Véxase tamén

Bibliografía

"Carolina Coronado" (139-140). , José (xaneiro e febreiro de 1911)
El Romanticismo español. , Ricardo (1990). Madrid.
"Apuntes para un diccionario de escritoras españolas del siglo XIX". , Manuel (setembro de 1889).