Na Igrexa Católica, un beato é un fiel defunto cuxas virtudes foron previamente certificadas polo papa e pode ser honrado con culto. O termo beato significa literalmente feliz (do latín beatus), ou benaventurado en sentido máis amplo, aludindo á crenza de que esa persoa está xa gozando do paraíso. A consideración de beato constitúe o terceiro paso no camiño da canonización. O primeiro é «servo de Deus», o segundo «venerable», e o cuarto «santo». Tamén se coñece como beato á persoa moi devota e apegada ás cerimonias relixiosas.
Proceso de beatificación
O organismo do Vaticano encargado de estudar os milagres, martirios e virtudes heroicas e de propor os diferentes exemplos de santidade para que o Sumo Pontífice proceda a realizar as beatificacions é a Congregación para as Causas dos Santos.
A beatificación só pode darse en fieis que falecesen con fama de santidade, e que esta sexa constante e difundida en diversos lugares. Un proceso de beatificación pode realizarse por dúas vías: por causa de virtudes heroicas, se o fiel viviu as virtudes cristiás en grao heroico, ou de martirio se o fiel sufriu martirio pola súa fe, con percorridos procesuais distintos en ambos os dous casos.
Unha declaración de canonización só prodúcese tras un longo proceso preparatorio, un verdadeiro proceso xudicial, que pode prolongarse durante decenios, posto en marcha polo bispo do lugar onde faleceu o candidato e sostido por unha devoción popular, con cita de testemuñas —favorables ou contrarias— e exame de documentación.
Segundo as Normas da Congregación para as Causas dos Santos (Normae Servandae in Inquisitionibus ab Episcopis faciendis in Causis Sanctorum), aprobadas e ratificadas por Xoán Paulo II o 7 de febreiro de 1983, débese esperar cinco anos despois da morte da persoa afectada antes de introducir a súa causa. Con anterioridade debían transcorrer cincuenta anos, pero o prazo reduciuse para evitar unha posible desaparición de probas.
Desde a reforma de 1983, débese probar que se produciu un milagre a través da intercesión do fiel que se pretende beatificar. Unha vez aprobado o decreto de virtudes heroicas o fiel recibe o título de venerable. Se a causa de beatificación séguese por vía de martirio, non se procede á declaración de venerable e para a beatificación dos mártires non é necesario o proceso do milagre.
Declaración
A declaración de beatificación faise mediante unha cerimonia eucarística. A beatificación, sendo un acto pontificio, será realizada por un cardeal en nome do Santo Pai. Non existe ningún rito litúrxico particular asociado á declaración.
Durante o seu pontificado, o papa Xoán Paulo II modificou considerablemente a práctica da beatificación. Até outubro 2004, beatificou a 1340 persoas, máis que o conxunto das beatificacións efectuadas polos seus predecesores desde o papa Sisto V, que estableceu un procedemento de beatificación similar ao que celebra hoxe en día.
A maioría dos teólogos non consideran a beatificación como unha declaración infalible por parte do papa, contrariamente á canonización.