Aldingelsk

Aldingelsk
algemien
oare namme(n) Angelsaksysk
taalgebiet Ingelân, súdlik Skotlân
skrift Latynske alfabet, runen
taalbesibskip
taalfamylje Yndo-Jeropeesk
  ● Germaansk
    ● Westgermaansk
      ● Noardwestgermaansk
        ● Angelsaksysk
          ● Ingelsk
            ● Aldingelsk
dialekten Kentysk, Mersiaansk,
Noardumbrysk, Westsaksysk
skaaimerken
tiidrek 5501066
ûntstien út Noardwestgermaansk
ûntjûn ta Midingelsk
taalkoades
ISO 639-2 ang
ISO 639-3 ang

It Aldingelsk (Ingelsk: Old English; Aldingelsk: Ænglisc) of Angelsaksysk (Ingelsk: Anglo-Saxon) wie it Ingelsk sa't dat yn 'e snuorje tusken om-ende-by 550 en 1066 sprutsen waard yn wat no Ingelân en súdlik Skotlân is. Yn dat tiidrek ûntstie it Ingelsk út 'e Germaanske stamtalen fan 'e mannemacht nei de Britske Eilannen ferfearne Angelen en Saksen. Yn 't earstoan wiene der fjouwer dialekten te ûnderskieden, dy't oerlevere binne fan 'e achtste iuw ôf. Fan dyselde tiid ôf ûndergie it Aldingelsk in sterke ynfloed fan it Aldnoarsk. Mei dêrtroch waard yn it Aldingelsk in ferienfâldiging trochfierd dy't bestie út it ferlies of de ôfswakking fan namfallen en oare grammatikale ferbûgings. It Aldingelske tiidrek einige abrupt mei de Normandyske Ynvaazje fan 1066, dy't beskôge wurdt as it begjin fan 'e Midingelske perioade.

De fersprieding fan 'e Germaanske dialektgroepen oan it begjin fan 'e Westerske jiertelling. Ut it reade gebiet by de Noardseekust lâns, dêr't Ingveoanske dialekten sprutsen waarden, kamen yn 'e fyfde iuw de Angelen, Saksen en oare lânferhuzers dy't Ingelân kolonisearren.

Taalbesibskip en fonology

It Aldingelsk wie in Westgermaanske taal dy't nau besibbe wie oan it Aldfrysk en it Aldsaksysk, en dy't yn 'e Iere Midsiuwen in sterke ynfloed fan it Aldnoarsk ûndergien hie. Hiel oars as it Modern Ingelsk wie it Aldingelsk in taal mei in grut morfologysk ferskaat en waard it krekt sa stavere as it útsprutsen waard, dat wol sizze: de ortografy wie relatyf konsekwint, alhoewol net fêstlein, wylst de skriuwwize fan it hjoeddeistige Ingelsk notoir ûnbetrouber is as gids foar útspraak. Fonologysk hie it Aldingelsk in tal fonemen dy't letter ferlern gien binne, lykas de [x] (ch fan 'berch'), de [ɣ] (g fan 'bûge'), de [y] (ú fan 'rút'), de [y:] (ú fan 'drúf'), de [ø:] (eu fan 'deun') en de [ç], de stimleaze palatale frikatyf (sj fan 'sjippe', mar útsprutsen mei de tonge tsjin it hurde ferwulft oan drukt).

Skiednis

It Aldingelsk ûntjoech him út in stikmannich Noardwestgermaanske dialekten dy't oarspronklik by de Noardseekust lâns sprutsen waarden, fan Jutlân fia wat no Sleeswyk-Holstein en Nedersaksen is, oant yn Westerlauwersk Fryslân. Lju út dy kriten, de Saksen, Angelen en yn mindere mjitte ek Jutten en guon Friezen, ferlieten yn 'e rin fan 'e fyfde iuw, ûnder it Grutte Folkeferfarren, harren wengebieten om har op 'e Britske Eilannen te fêstigjen. Dy kolonisten kamen mei-inoar de Angelsaksen te hjitten, in gearlûking fan 'e etnonimen 'Angelen' en 'Saksen'. Frjemd genôch lykje de dialekten fan 'e Angelsaksen net bot beynfloede te wêzen troch de Keltyske talen dy't doedestiden op 'e Britske Eilannen sprutsen waarden. Omtrint 550 wiene der safolle ferskillen ûntstien tusken de dialekten fan 'e Angelsaksen en de taalfarianten fan harren op it Jeropeeske fêstelân efterbleaune sibben, dat der foar it earst sprutsen wurde koe fan in Angelsaksyske (of Aldingelske) taal. Tsjin 'e sânde iuw hie it Angelsaksysk yn Ingelân en súdlik Skotlân in dominante posysje oernommen fan it Mienbrytoanysk, in Keltyske taal, en fan it Latyn (dat ûnder de iuwen fan Romeinske oerhearsking op 'e Britske Eilannen woartelsketten hie).

De runen wêrmei't it Aldingelsk skreaun waard foar't it Latynske alfabet ynboargere rekke.

It Aldingelsk koe opdield wurde yn fjouwer dialekten: it fan oarsprong Angelske Mersiaansk en Noardumbrysk en it fan oarsprong Saksyske Kentysk en Westsaksysk. Trochdat it Keninkryk Wesseks yn 'e njoggende iuw de oare Angelsaksyske keninkriken oermânsk waard, wist it Westsaksysk him úteinlik ta de standertskriuwtaal te ûntwikkeljen. Sadwaande is yn dat dialekt it meastepart fan 'e Aldingelske literatuer oerlevere. De oare dialekten wiene lykwols gjin dearinnende wegen, want it Westsaksysk strûpte der letter ûnder, en it moderne Ingelsk komt fierhinne fuort út it Mersiaansk, wylst de Skotske taal fuortboude op 'e grûnslach fan it Noardumbryske dialekt.

De ûntwikkeling fan 'e Ingelske taal fan Aldingelsk nei Midingelsk wie feitliks in iuwenlang proses fan stadige feroarings. Foar in part kamen dy fuort út 'normale' taalûntwikkeling, mei't libbene talen altyd oan it feroarjen binne. Mar dêrnjonken ûndergie it Ingelsk ek in sterke ynfloed fan it Aldnoarsk nei't it noarden fan Ingelân yn 'e achtste en de njoggende iuw fierhinne troch Noaren kolonisearre waard. Hoewol't dy kolonisten úteinlik opgiene yn 'e Ingelske befolking, lieten se dúdlike linguïstyske spoaren nei. Dy waarden allinne noch mar fuortsterke doe't hiel Ingelân tusken 1013 en 1042 troch de Denen oerhearske waard. Sa kaam it Ingelsk bygelyks oan wurden as tree ("beam") en egg ("aai"), en teffens waarden de Angelsaksyske foarnamwurden hie, him en hera ferfongen troch de op it Aldnoarsk basearre ekwivalinten they ("sy", meartal), them ("harren"), resp. their ("harren", besitlik).

"Her swutelað seo gecwydrædnes ðe", in Aldingelske ynskripsje boppe in doar yn 'e tsiende-iuwske St. Mary's Church fan Breamore, yn Hampshire.

De Normandyske Ynvaazje fan 1066 wurdt yn 'e regel foar it gemak oanholden as de ein fan 'e Aldingelske perioade en it begjin fan it Midingelske tiidrek, om't doe de iuwenlange ynfloed op it Ingelsk úteinsette fan it Normandysk, in Romaanske taal dy't nau besibbe wie oan it Frânsk. Behalven troch de oername fan in grut tal Romaanske lienwurden ûnderskate it Midingelsk him ek fan it Aldingelsk troch in yngeande ferienfâldiging fan it oarspronklik fiiffâldige namfallesysteem, dat nei alle gedachten ôfsliten wie om it Aldingelsk mear yn oerienstimming te bringen mei it Aldnoarsk, dat in oar stelsel fan ferbûgings hie, mar dêr't it morfologysk wol tige op liek. Yn elts gefal gie it ûnderskie tusken de nominatyf (earste namfal) en de akkusatyf (fjirde namfal) ferlern, útsein yn persoanlike foarnamwurden, ferdwûn de ynstrumintalis alhielendal en waard it gebrûk fan 'e genityf (twadde namfal) beheind ta it omskriuwen fan besit. Fierders waard in grut tal ûngeregelde ferbûgingsfoarmen ta geregelde foarmen makke, wylst stadichoan ek de sinsbou folle minder fleksibel waard.

Alfabet

It Aldingelsk waard yn 't earstoan skreaun yn runen, mar fan 'e sechsde iuw ôf waard in oanpaste foarm fan it Latynske alfabet brûkt, dat de op runen basearre letters wynn (ƿ, foar de 'w' fan "skowe") en thorn (þ, foar de stimleaze th fan thin) omfieme, en teffens de oanpaste Latynske lettertekens eth (ð, foar de stimhawwende th fan this) en ash (æ, foar in fokaal dy't liket op 'e e fan "pet", mar fierder tebek yn 'e mûle útsprutsen wurdt).

Literatuer

De measte Aldingelske literatuer is oerlevere yn it Westsaksysk, it dialekt fan it Keninkryk Wesseks, om't dat polityk foar master opsloech. Yn mindere mjitte binne ek wurken yn it Mersiaansk en it Noardumbrysk bewarre bleaun, mar yn it fjirde haaddialekt, it Kentysk, is net folle oerlevere. Wichtige wurken yn it Aldingelsk binne de skriften fan kening Elfrik en in stikmannich heldedichten, wêrfan't Beowulf it meast ferneamd is. In oansjenlik tal manuskripten fan Aldingelske literatuer is bewarre bleaun yn it Exeter Book, it Vercelli Book en it Junius-manuskript.

De iepening fan it Aldingelske epos Beowulf: Hƿæt ƿē Gārde / na ingēar dagum þēod cyninga / þrym ge frunon...

Foarbylden fan oerlevere Aldingelske teksten binne:

Oplibbing

Krektlyk as guon oare histoaryske taalfoarmen is it Aldingelsk troch taalkundigen en hobbyisten út letter tiid brûkt om teksten te meitsjen dy't òf de literatuer fan 'e Angelsaksen neibearden, òf de taal fan 'e Angelsaksen mei opsetsin oerbrochten nei in folslein oare kulturele kontekst. Sa brûkte de ferneamde Ingelske taalkundige en fantasyskriuwer J.R.R. Tolkien it Aldingelsk as de taal fan syn Rohirrim, de bewenners fan it lân Rohan yn syn trilogy The Lord of the Rings.

Fierders hat de yntroduksje fan it ynternet de fersprieding fan materiaal oer en yn it Aldingelsk mooglik of alteast ienfâldiger makke. Guon websiden en ynternetfoarums op it mêd fan it moderne heidendom en histoaryske neispilings fiterje it aktive gebrûk fan it Aldingelsk oan. Der bestiet tsjintwurdich ek in Aldingelske ferzje fan 'e Wikipedy. Ut in ûndersyk út 2014 die lykwols bliken dat in grut diel fan it 'Aldingelsk' dat online brûkt wurdt, alhiel net op 'e histoaryske taal liket, en dat it boppedat grôtfol sit mei de meast basale grammatikale flaters.[1]

Keppelings om utens

Wikipedia
Wikipedia
Dizze taal hat syn eigen Wikipedy. Sjoch de Aldingelske ferzje.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:
  1. Neuland, Christina, en Schleburg, Florian, A New Old English? The Chances of an Anglo-Saxon Revival on the Internet, yn: Buschfeld, S., et al. (red.), The Evolution of Englishes: The Dynamic Model and Beyond, Amsterdam, 2014 (John Benjamins), s. 486-504.

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: Notes en Bibliography, op dizze side.


Read other articles:

Locatie van Santa Maria Maior in Lissabon Santa Maria Maior is een freguesia in de Portugese hoofdstad Lissabon, die in december 2012 is ontstaan door de samenvoeging van een aantal kleinere freguesias.[1] De freguesia omvat het historische centrum van Lissabon, met een groot aantal bezienswaardigheden, waaronder: de Kathedraal van Lissabon het Rossio ( = het Pedro IV-plein) Praça do Comércio Praça dos Restauradores het Castelo de São Jorge Bronnen, noten en/of referenties ↑ Lei...

 

هذه مقالة غير مراجعة. ينبغي أن يزال هذا القالب بعد أن يراجعها محرر مغاير للذي أنشأها؛ إذا لزم الأمر فيجب أن توسم المقالة بقوالب الصيانة المناسبة. يمكن أيضاً تقديم طلب لمراجعة المقالة في الصفحة المخصصة لذلك. (مايو 2020) مبدأ المسح الضوئي للتصوير بالموجات فوق الصوتية في المجال ...

 

Book of the Bible Hebrew Bible (Judaism) Torah (Instruction)GenesisBereshitExodusShemotLeviticusWayiqraNumbersBemidbarDeuteronomyDevarim Nevi'im (Prophets) Former JoshuaYehoshuaJudgesShofetimSamuelShemuelKingsMelakhim Latter IsaiahYeshayahuJeremiahYirmeyahuEzekielYekhezqel Minor Hosea Joel Amos Obadiah Jonah Micah Nahum Habakkuk Zephaniah Haggai Zechariah Malachi Ketuvim (Writings) Poetic PsalmsTehillimProverbsMishleiJobIyov Five Megillot (Scrolls) Song of SongsShir HashirimRut...

Natalie Corless Nation Kanada Kanada Geburtstag 27. November 2003 (20 Jahre) Geburtsort Whistler, Kanada Größe 166 cm Karriere Trainer Matt McMurray Status aktiv Medaillenspiegel APM-Medaillen 1 × 0 × 1 × OJS-Medaillen 0 × 1 × 0 × Amerika-PazifikmeisterschaftenVorlage:Medaillen_Wintersport/Wartung/unerkannt Bronze 2019 Whistler Doppel Gold 2022 Park City Frauen-Doppel Olympische JugendspieleVorlage:Medaillen_Wintersport/Wartung/unerkannt Silber 2020 St. Moritz Frauen-Doppel ...

 

Court of law that is empowered to hear an appeal Court of appeal and Court of appeals redirect here. For other uses, see Court of appeal (disambiguation) and Court of appeals (disambiguation). This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material...

 

Office in Detroit, MichiganWater Board BuildingGeneral informationTypeOfficeArchitectural styleArt DecoLocation735 Randolph StreetDetroit, MichiganCoordinates42°19′58″N 83°02′39″W / 42.3327°N 83.0441°W / 42.3327; -83.0441Completed1928HeightRoof259 ft (79 m)Technical detailsFloor count23Design and constructionArchitect(s)Louis Kamper The Water Board Building is a high-rise office building located at 735 Randolph Street in downtown Detroit, Michigan...

Rogožarski SIM-X Role Sports and tourist and basic military trainerType of aircraft National origin Yugoslavia Manufacturer Prva Srpska Fabrika Aeroplana Živojin Rogožarski A.D. Designer Sima Milutinović First flight 1936 Introduction 1937 Retired 1944 Status inactive Primary user Yugoslav Royal Air Force and Yugoslav Aeroclub Produced 1937 to 1941 Number built 21[1] Developed from Rogožarski SIM-II i Rogožarski SIM-VIII The Rogožarski SIM-X (Serbian Cyrillic: Рогожар

 

Stasiun Ashigawa芦川駅Stasiun JR Ashigawa, Januari 2006LokasiUeno, Ichikawamisato-cho, Nishiyatsushiro-gun, Yamanashi-kenJepangKoordinat35°33′48″N 138°30′41″E / 35.5632°N 138.5113°E / 35.5632; 138.5113Pengelola JR CentralJalur Jalur MinobuLetak dari pangkal71.7 kilometer dari FujiJumlah peron1 peron sampingInformasi lainStatusTanpa stafSejarahDibuka11 Februari 1929PenumpangFY201689 per hari Lokasi pada petaStasiun AshigawaLokasi di Prefekfur YamanashiTam...

 

طابعين بريديين يعودان لأيام الملكيين والجمهوريين أثناء الحرب الأهلية 1962 هذا مسح عن الطوابع البريدية والتاريخ البريدي لليمن. تقع اليمن في شبه الجزيرة العربية في جنوب غرب آسيا. يبلغ عدد السكان 23 مليون نسمة ويحدها السعودية من الشمال والبحر الأحمر من الغرب وبحر العرب وخليج عد...

Railway station in Devon, England KeyhamGeneral informationLocationKeyham, PlymouthEnglandCoordinates50°23′24″N 4°10′47″W / 50.39008°N 4.17984°W / 50.39008; -4.17984Grid referenceSX451567Managed byGreat Western RailwayPlatforms2Other informationStation codeKEYClassificationDfT category F2HistoryOriginal companyGreat Western RailwayKey datesOpened1900Passengers2017/18 7,1882018/19 7,5162019/20 7,8082020/21 3,3742021/22 8,786 NotesPassenger statistics from th...

 

2023 South Korean television series HeartbeatPromotional posterHangul가슴이 뛴다Literal meaningMy Heart Is Beating[1]Revised RomanizationGaseum-i ttwindaMcCune–ReischauerKasŭmi ttwinda Genre Fantasy[2] Romantic comedy[2] Written by Kim Ha-na[3] Jung Seung-joo[3] Directed by Lee Hyun-seok[3] Lee Min-soo[3] StarringOk Taec-yeonWon Ji-anPark Kang-hyun [ko]Yoon So-heeMusic byGaemiCountry of originSouth KoreaOriginal lang...

 

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Kaum De Heere – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (July 2020) (Learn how and when to remove this template message) 2014 Indian filmKaum De HeereTheatrical release posterDirected byRavinder RaviStory byRavinder RaviProduced bySatish KatyalStarringRaj K...

1945 film by Sam Newfield This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Rustlers' Hideout – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (April 2019) (Learn how and when to remove this template message) Rustlers' HideoutTheatrical release posterDirected bySam NewfieldWritten byJoseph O'Donnell (original scr...

 

Nurse trained to provide anaesthesia care Nurse anesthetistA United States Army nurse anesthetist providing independent anesthesia on a forward surgical teamOccupationActivity sectorsAnesthesia, nursingDescriptionCompetenciesAdministration of anesthetics and the elimination of painEducation requiredVaries by countryFields ofemployment Hospital Outpatient surgery centers Ambulatory surgery centers A nurse anesthetist is an advanced practice nurse who administers anesthesia for surgery or other...

 

City in Oregon, United StatesAlbany, OregonCityLooking west down 1st Avenue SW in downtown Albany FlagNickname: Hub of the Valley[1][2][3] Grass Seed Capital Rare Metals Capital[4]Motto(s): The center of the Willamette Valley; the heart of Oregon[5]Location in OregonAlbanyLocation in OregonShow map of OregonAlbanyLocation in the United StatesShow map of the United StatesCoordinates: 44°37′49″N 123°05′48″W / 44.63028°...

Pakistani Army general This article is about a Pakistani general. For the Fatimid Caliph, see Al-Mustansir Billah. The topic of this article may not meet Wikipedia's notability guideline for biographies. Please help to demonstrate the notability of the topic by citing reliable secondary sources that are independent of the topic and provide significant coverage of it beyond a mere trivial mention. If notability cannot be shown, the article is likely to be merged, redirected, or deleted.Find so...

 

American politician This article is about the American politician. For other people with the same name, see Harry Lane (disambiguation). Harry LaneUnited States Senatorfrom OregonIn officeMarch 4, 1913 – May 23, 1917Preceded byJonathan Bourne Jr.Succeeded byCharles L. McNary35th Mayor of Portland, OregonIn office1905–1909Preceded byGeorge Henry WilliamsSucceeded byJoseph Simon Personal detailsBorn(1855-08-28)August 28, 1855Corvallis, Oregon, U.S.DiedMay 23, 1917(1917-05-23) (aged...

 

American actress (born 1988) Leah PipesPipes at PaleyFest 2014 for The OriginalsBorn (1988-08-12) August 12, 1988 (age 35)Los Angeles, California, U.S.OccupationActressYears active2001–presentNotable workThe OriginalsSpouse A.J. Trauth ​ ​(m. 2014; div. 2019)​ Leah Marie Pipes[1] (born August 12, 1988)[2] is an American actress. She starred in the television series Life Is Wild, the slasher film Sorority Row and The C...

Esta página cita fontes, mas que não cobrem todo o conteúdo. Ajude a inserir referências. Conteúdo não verificável pode ser removido.—Encontre fontes: ABW  • CAPES  • Google (N • L • A) (Março de 2020) Coordenadas: 38º 57' N 8º 59' O Vila Franca de Xira Ponte Marechal Carmona em Vila Franca de Xira sobre o rio Tejo Gentílico Vila-franquense Área 318,19 km² População 137 529 hab. (2021) Densidade popul...

 

George R. SheldonBornGeorge Rumsey Sheldon(1857-04-16)April 16, 1857Brooklyn, New YorkDiedJanuary 14, 1919(1919-01-14) (aged 61)Carbondale, IllinoisEducationSt. Paul's SchoolAlma materHarvard CollegeSpouse Mary Robinson Seney ​ ​(m. 1881; died 1913)​Parent(s)William Crawford SheldonMary Eliza DeForest George Rumsey Sheldon (April 16, 1857 – January 14, 1919) was an American banker who served as treasurer of the Republican National Co...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!