علی بن محمد سمرقندی

علاءالدین علی بن محمد سمرقندی
زادهٔ۷۸۲ خورشیدی[نیازمند منبع]
درگذشت۲۵ آذر ۸۵۳ خورشیدی
ملیتترک های ازبیک [۱][۲]
دیگر نام‌هاعلی قوشچی
والدینپدر: محمد سمرقندی

علاءالدین علی بن محمد سمرقندی معروف به ملا علی قوشچی فیزیک‌دان، ریاضیدان، منجم، زبان‌شناس و متکلم ازبکی[۱][۲] (۸۰۵–۸۷۸ قمری) (۷۸۲ خورشیدی – ۸۵۳ خورشیدی[۱]) از مشاهیر علمای عامه و کلام و ریاضیات.[۳] او از فقهای حنفی و از عالمان بزرگ اهل سنّت در علم کلام بود.[۴]

پیرامون نام

نام اصلی او «علاءالدین علی بن محمد سمرقندی» است.[۲] او را «ملا علی قوشچی» یا گاه «فاضل قوشچی» نیز گفته‌اند.[۳] واژه‌های «قوش» و «چی» هر دو واژه‌هایی ترکی هستند[۵] و «قوشچی» به معنای نگاهدار قوش (باز) می‌باشد.[۶] به دلیل اینکه پدر او (محمد سمرقندی) در دربار شاهزاده الغ بیگ تیموری قوشچی بوده، به «ملا علی قوشچی» نیز معروف گشته‌است.[۱]

زندگی

پدرش مردی به نام «محمد سمرقندی» بود که منصب قوشچی را در دربار شاهزاده الغ بیگ تیموری برعهده داشت و به «قوشچی الغ بیگ» معروف بود.[۱]

علی قوشچی در سمرقند اغلب علوم متداوله را فراگرفت و هیئت و ریاضیات را از قاضی زادهٔ رومی و الغ‌بیگ (شاهزاده تیموری پسر سلطان شاهرخ) سلطان ماوراءالنهر که نسبت به فنون ریاضی میلی فراوان داشت آموخت.[۳] او برای تکمیل معلومات خود به کرمان نیز رفت و پس از بازگشت «رساله حل اشکال القمر» را به شاهزاده الغ بیگ تقدیم کرد.[۱]

لغتنامهٔ دهخدا در سرواژهٔ «علاءالدین قوشچی» چنین آورده است:[۳]

... از کثرت تقربی که در نزد آن سلطان داشت به خطاب فرزندی مخاطب بود و او را به تکمیل رصدخانه‌ای که در سمرقند تأسیس کرد گماشت؛ و قوشچی این وظیفه را انجام داد و زیج الغ‌بیگی را که به زیج جدید معروف است بپایان رسانید؛ و پس از مرگ سلطان عازم حج شد و در تبریز مورد توجه اوزون حسن (۸۷۳–۸۸۲ هَ. ق) از حکمرانان آق قویونلی قرار گرفت و از جانب وی برای عقد مصالحه بین او و سلطان محمدخان ثانی عثمانی (۸۵۵–۸۸۶ هَ. ق). به استانبول رفت، و پس از انجام این کار به آذربایجان رفت و مجدداً به استانبول بازگشت…

پس از دعوت سلطان محمد فاتح و بازگشت مجدد از آذربایجان به استانبول، در مدرسه ایاصوفیا به تدریس و تألیف کتبی چون «رسالهٔ محمدیه» در علم حساب (که به نام سلطان محمد خان بود) پرداخت و در همان‌جا در ۲۵ آذر ۸۵۳ خورشیدی (برابر با ۲۷ رجب ۸۷۹ قمری، برابر با ۱۶ دسامبر ۱۴۷۴ میلادی) درگذشت[۱] و در جوار قبر ابو ایوب انصاری خاکسپاری شد.[۳]

نظریه دربارهٔ معرفت و وجود ذهنی

فاضل قوشچی یکی از مخالفان نظریه اتحاد عاقل و معقول در ذهن است و مسئله معرفت را به صورت دیگری تبیین می‌کند. مرتضی مطهری در شرح منظومه سبزواری می‌گوید «فاضل قوشچی مدعی است که در ذهن دو چیز وجود پیدا می‌کند، یکی از آن دو در نفس حلول می‌کند یعنی نفس به منزله ظرف او و او مظروف نفس است و آن «معلوم» است. از پیدایش معلوم در ظرف نفس انعکاسی بر صفحه نفس پیدا می‌شود، آن انعکاس، «علم» است. مثل نفس از این جهت مثل یک کره بلورین است که در وسط آن جسم ملونی را نهاده باشند. آن بلور ظرف و محل آن جسم ملون است، ولی انعکاسی که از آن جسم ملون بر دیوارهای بلور می‌افتد قائم به بلور است.»[۷]

آثار و تالیفات

از تألیفات او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- حاشیهٔ شرح کشاف تفتازانی.[۳]

۲- شرح تجرید خواجه.[۳]

۳- العنقود الزاهر فی نظم الجواهر، در علم صرف.[۳]

۴- محبوب الحمائل فی کشف المسائل.[۳]

۵- هیئت فارسی، این کتاب فارسی که بارها با خلاصة الحساب شیخ بهائی در یک جا چاپ شده و از کتب درسی علم هیئت (ستاره‌شناسی) بوده‌است.[۳] شرحی براین رساله توسط شیخ مصلح الدین لاری (متوفی ۹۷۹ه. ق) نگاشته شده‌است.[۱]

۶- رساله حل اشکال القمر، که به علم هیئت (ستاره‌شناسی) می‌پردازد و پس از بازگشت از کرمان به شاهزاده الغ بیگ تقدیم شده‌است.[۱]

۷-رساله در حساب و هندسه، این رساله که به زبان فارسی می‌باشد در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می‌شود.[۱]

۸- رساله در هندسه، احتمالاً[۸] به زبان فارسی.[۱]

۹-رساله فتحیه، به عربی که به سلطان محمد دوم عثمانی (سلطان محمد فاتح) تقدیم شده و نسخهٔ آن به همراه شرحی که میرم چلبی (نواده ملاعلی قوشچی) بر آن نگاشته در پاریس موجود است.[۱]

۱۰- رساله محمدیه در حساب، که به عربی می‌باشد و چند نسخهٔ خطی از آن باقیست به نام سلطان محمد فاتح عثمانی است که شامل دو فن می‌باشد:[۱]

    • فن نخست در پنج مقاله: حساب منجمان، حساب اهل هند، استخراج مجهولات به طریق خطاین، جبر و مقابله، قواعد گوناگون در حساب.
    • فن دوم در سه مقاله: مساخت خطوط و سطوح مستوی، مساحت سطوح مستدیر، مساحت اجسام.

۱۱- شرح زیج الغ بیگ، که به فارسی است و چند نسخهٔ خطی از آن موجود است که یکی از آن‌ها نسخه شماره ۶۳۷۵ مجلس شورای اسلامی می‌باشد.[۱]

۱۲- میزان الحساب، که به فارسی بوده و در سه مقاله می‌باشد (حساب هندی در یک مقدمه و دو باب، حساب تنجیم دریک مقدمه و شش باب، مساحت دریک مقدمه و سه باب) کتاب میزان الحساب دو بار با عنوان میزان الحساب در تهران به چاپ سنگی رسید و نسخه‌هایی خطی از آن را در «کتابخانهٔ مرکزی دانشگاه تهران»، «کتابخانهٔ آستان قدس رضوی»، «کتابخانهٔ مجلس» و «کتابخانهٔ خانقاه نعمت‌اللهی» نگهداری می‌کنند.[۱]

۱۳- جواهر و اعراض شرح تجرید الکلام، که در ۲۰۳ برگ می‌باشد و چندین نسخهٔ خطی از آن در کتابخانهٔ ملی ایران نگهداری می‌شود.[۹] این کتاب شرحی است که قوشچی بر مقصد دوم (جواهر و اعراض) از کتاب تجرید العقاید خواجه نصیر طوسی (۶۷۲) نگاشته. شرح مذکور بسیار مورد توجه بوده و حواشی و تعلیقات بسیاری بر آن نوشته‌اند. از جمله سه حاشیه محقق جلال‌الدین محمد دوانی به نام طبقات جلالیه و دو حاشیه صدر الحکماآ بنام طبقات صدریه.

۱۴- شرح تجریدالعقاید، که از مهم‌ترین شرح‌های کتاب «تجریدالکلام» می‌باشد.[۴] او در شرح خود برکتاب تجرید در مقام دفاع از اعتقادات اهل سنّت برآمده و خواسته است همه استدلال‌های خواجه نصیر الدین طوسی را در مسئله امامت پاسخ دهد.[۴]

وی علاوه بر کتبی که از او ذکر شده‌است مترجم برهان الکفایهٔ علی بکری نیز می‌باشد.[۱۰]

پیوند به بیرون

پانویس

  1. ۱٫۰۰ ۱٫۰۱ ۱٫۰۲ ۱٫۰۳ ۱٫۰۴ ۱٫۰۵ ۱٫۰۶ ۱٫۰۷ ۱٫۰۸ ۱٫۰۹ ۱٫۱۰ ۱٫۱۱ ۱٫۱۲ ۱٫۱۳ ۱٫۱۴ «علاء الدین علی قوشچی». پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ایران شناسی. دریافت‌شده در ۲ بهمن ۱۳۸۷.[پیوند مرده]
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ «ریاضیدانان دورهٔ اسلامی». ایرانیکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ دسامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲ بهمن ۱۳۹۷.
  3. ۳٫۰۰ ۳٫۰۱ ۳٫۰۲ ۳٫۰۳ ۳٫۰۴ ۳٫۰۵ ۳٫۰۶ ۳٫۰۷ ۳٫۰۸ ۳٫۰۹ لغتنامهٔ دهخدا، سرواژهٔ «علاءالدین قوشچی»
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ «الحاشیة علی الهیات». دانشنامهٔ حوزه. دریافت‌شده در ۲ بهمن ۱۳۸۷.
  5. لغتنامهٔ دهخدا، سرواژه‌های «قوش» و «چی»
  6. لغتنامهٔ دهخدا، سرواژهٔ «قوشچی»
  7. شرح منظومه بایگانی‌شده در ۱۴ مه ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine شرح مبسوط منظومه بایگانی‌شده در ۲۰۱۵-۱۰-۳۱ توسط Wayback Machine
  8. در نشریه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران (دفتر ۳، صفحه ۴۵) از رساله در هندسه اثر ملا علی قوشچی یاد شده‌است.
  9. کتابخانهٔ ملی ایران، «قوشچی، ملا علی، جواهر و اعراض شرح تجرید الکلام»، شمارهٔ کتابشناسی ملی: ۳۶۸ع.
  10. لغتنامهٔ دهخدا، سرواژهٔ «علی قوشچی»

منابع

Read other articles:

Том ШеракІм'я при народженні англ. Thomas Mitchell Sherak[1]Народився 22 червня 1945(1945-06-22)[1]Бруклін, Нью-Йорк, Нью-Йорк, США[1]Помер 28 січня 2014(2014-01-28)[1][2] (68 років)Калабасас, окр. Л.-Анджелес, Каліфорнія, США[1]рак простатиПоховання Mount Sinai Memorial ParkdГромадянство  СШ...

 

هغستون كنيسة هغستون الإحداثيات 51°55′05″N 0°49′33″W / 51.918°N 0.8259°W / 51.918; -0.8259  [1] تقسيم إداري  البلد المملكة المتحدة[2]  التقسيم الأعلى باكينغهامشير  [لغات أخرى]‏  معلومات أخرى MK18  رمز الهاتف 01296  رمز جيونيمز 2646794،  و7296364  تعديل مصدري -

 

село Кармалюківка Країна  Україна Область Одеська область Район  Подільський район Громада Балтська міська громада Код КАТОТТГ UA51120030130048783 Основні дані Засноване 1754 Населення 574 Площа 3,32 км² Густота населення 172,89 осіб/км² Поштовий індекс 66142 Телефонний код +380 4...

Jalan utama Northampton. Northampton adalah sebuah kota yang terletak di Massachusetts, Amerika Serikat. Berdasarkan sensus tahun 2000, kota ini memiliki populasi sebesar 28.978 jiwa, 11.880 rumah tangga, dan 5.880 keluarga. Densitas populasi kota ini sebesar 324.7/km². Northampton berada di tepi sungai Connecticut di lembah Pioneer, Massachusetts Barat.Kota ini terletak pada koordinat 42°19′39″LU,72°39′28″BB Lokasi Northampton. Wali kota kota ini sekarang adalah Mary Clare Higgins...

 

German author and film director (born 1950) Freya KlierKlier in 2001Born (1950-02-04) 4 February 1950 (age 73)Dresden, Saxony, East GermanyOccupation(s)AuthorStage and screen directorCivil rights activistPolitical partySED (till 1985)Spouse(s)Gottfried KlierStephan KrawczykChildren1 Freya Klier (born 4 February 1950) is a German author and film director. Before 1989/90, she was an East German civil rights activist.[1][2] Life Early years and confrontations with state auth...

 

German composer and music teacher German composer Wolfgang Hildemann Wolfgang Hildemann (* June 17, 1925, in Cheb/Eger; † August 25, 1995, in Düsseldorf)[1] was a German composer and music teacher[2] who is known for the use of the twelve-tone technique. Life and education Musical Conservatory in Prague Sankt Maria Himmelfahrt Church in Mönchengladbach Hildemann was born on June 17, 1925, in the city of Cheb (formerly known as Eger or Egerland) which was part of the conten...

Pakistani TV series or programme MunkirNida Khan (left) and Osman Khalid ButtGenreDramaWritten byZafar MairajDirected byNadeem SiddiquiCountry of originPakistanOriginal languageUrduNo. of seasons1No. of episodes24ProductionRunning time35 minutesProduction companyEveryday EntertainmentOriginal releaseNetworkTv OneRelease12 February (2017-02-12) –30 July 2017 (2017-07-30) Munkir (Urdu: منکر) is a Pakistani dramatic romance TV show. This drama is directed by Nadeem Sidd...

 

This article does not cite any sources. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: University of Kentucky Research and Education Center Botanical Garden – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (December 2009) (Learn how and when to remove this template message) University of Kentucky Research and Education Center Botanical GardenLocationUnited StatesCoor...

 

39°54′08″N 45°14′51″E / 39.90222°N 45.24750°E / 39.90222; 45.24750 Place in Vayots Dzor, ArmeniaAghnjadzor ԱղնջաձորSilk Road bridge at Selim Pass near AghnjadzorAghnjadzorShow map of ArmeniaAghnjadzorShow map of Vayots DzorCoordinates: 39°54′08″N 45°14′51″E / 39.90222°N 45.24750°E / 39.90222; 45.24750CountryArmeniaProvinceVayots DzorMunicipalityYeghegisPopulation (2011)[1] • Total412Time z...

Koordinat: 8°16′13″S 113°56′15″E / 8.270355°S 113.937436°E / -8.270355; 113.937436 Terowongan MrawanKategori bangunan hikmat: terowonganLetakProvinsiJawa TimurKabupatenJemberKecamatanSiloDesaSidomulyoPosisiPegunungan GumitirSejarahTahun dibangun1910Informasi bangunanOperatorDaerah Operasi IX JemberPanjang terowongan690 mLetakkm 30 lintas Kalisat-Kalibaru-Kabat-Banyuwangi LamaNomor bangunan hikmat-LayananMutiara Timur, Wijayakusuma ,Sri Tanjung, Tawang Alun,...

 

Catholic ecclesiastical territory Diocese of ItaguaíDioecesis ItaguaiensisSt Francis Xavier Cathedral in 2017LocationCountry BrazilEcclesiastical provinceSão Sebastião do Rio de JaneiroStatisticsArea2,549 km2 (984 sq mi)Population- Total- Catholics(as of 2004)358,000240,000 (67.0%)InformationRiteLatin RiteEstablished14 March 1980 (43 years ago)CathedralCatedral São Francisco XavierCurrent leadershipPopeFrancisBishopJosé Ubiratan Lopes, OFMCapMetropolita...

 

Ini adalah nama Korea; marganya adalah Kim. Pada nama panggung/nama pena, nama belakangnya adalah Ha. Ha Jung-wooHa Jung-woo in 2018Nama asal하정우LahirKim Sung-hoon11 Maret 1978 (umur 45)Seoul,  Korea SelatanPendidikanUniversitas Chung-Ang (School of Performing Arts and Media - Theater)Pekerjaan Aktor Sutradara Penulis naskah Tahun aktif2002–presentAgenArtist Company (2017–2018)Orang tuaKim Yong-gun (bapak)Ko Kyung-ock (ibu)KeluargaCha Hyun-woo (brother)Nama ...

Vice president of the United States from 1845 to 1849 This article is about the vice president of the United States. For the judge, see George M. Dallas (judge). George M. DallasDallas in 184811th Vice President of the United StatesIn officeMarch 4, 1845 – March 4, 1849PresidentJames K. PolkPreceded byJohn TylerSucceeded byMillard FillmoreUnited States Minister to the United KingdomIn officeApril 4, 1856 – May 16, 1861PresidentFranklin PierceJames BuchananAbraham Lincoln...

 

この記事は検証可能な参考文献や出典が全く示されていないか、不十分です。出典を追加して記事の信頼性向上にご協力ください。(このテンプレートの使い方)出典検索?: サントリーオールド – ニュース · 書籍 · スカラー · CiNii · J-STAGE · NDL · dlib.jp · ジャパンサーチ · TWL(2023年6月) サントリーオールド ザ・サントリー...

 

Hamlet in Surrey, England Coldharbour is a hamlet in the Mole Valley district, in the English county of Surrey. It is on a minor road from Dorking to Leith Hill Place. Coldharbour Description It has a church[1] and a pub.[2] Notable residents Virginia McKenna[3] References ^ A church near you ^ Geograph ^ Surrey Life External links Wikimedia Commons has media related to Coldharbour, Surrey. Exploring Surrey's past Francis Frith A Vision of Britain 51°11′07″N 0°21...

County in South Dakota, United States County in South DakotaFaulk CountyCountyFaulk County Courthouse in July 2013Location within the U.S. state of South DakotaSouth Dakota's location within the U.S.Coordinates: 45°04′N 99°09′W / 45.07°N 99.15°W / 45.07; -99.15Country United StatesState South DakotaFounded1873 (created)1883 (organized)Named forAndrew Jackson FaulkSeatFaulktonLargest cityFaulktonArea • Total1,006 sq mi (2,610 ...

 

Regency of Indonesia Regency in Central Java, IndonesiaDemak Regency Kabupaten DemakRegencyDemak Great Mosque Coat of armsNickname: Kota Wali (city of the saints)Location of Demak Regency in Central JavaCoordinates: 6°53′41.1″S 110°38′18.5″E / 6.894750°S 110.638472°E / -6.894750; 110.638472CountryIndonesiaProvinceCentral JavaEstablishment28 March 1503[1]CapitalDemakGovernment • RegentDr. Hj. Eisti'anah, S.E. • Vice Regen...

 

  هذه المقالة عن جراح. لمعانٍ أخرى، طالع جراح (توضيح). ناحية جب الجراح موقع ناحية جب الجراح في محافظة حمص تقسيم إداري البلد  سوريا[1] المحافظة محافظة حمص المسؤولون المنطقة منطقة المخرم الناحية ناحية جب الجراح رمز الناحية SY040601 خصائص جغرافية إحداثيات 34°49′16″N 37°34′3...

يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة من خلال إضافة مصادر موثوق بها. أي معلومات غير موثقة يمكن التشكيك بها وإزالتها. (فبراير 2016)   الجائزة الكبرى 2002 تفاصيل السباق السباق الـ 4 من أصل 16 سباقا ضمنسباق الجائزة الكبرى للدراجات الن...

 

1686年頃の地図 この記事ではスリランカの歴史について解説する。スリランカの国旗にはライオンが描かれているが、これは最初のシンハラ王がライオンの孫であるという建国説話にちなんだものである[1]。 スリランカの歴史はより広範なインド亜大陸とその周辺地域(南アジアや東南アジア、インド洋)の歴史と絡み合っている。 セイロン島で発見されている...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!