رزماری

برای دیگر کاربردها، رزماری (ابهام‌زدایی) را ببینید.

رومارن
بتهٔ اکلیل کوهی
رده‌بندی علمی
فرمانرو:	گیاهان
دسته:	گیاهان گلدار
رده:	دولپه‌ای‌ها
راسته:	نعناسانان
تیره:	نعناعیان
سرده:	رزمارینوس
گونه:	R. officinalis
نام دوبخشی
Rosmarinus officinalis توصیفگر: لینائوس

رومارَن یا اِکلیل کوهی یا رُزماری و رز مریم (نام علمی: Salvia rosmarinus)، یک سبزی چوبی و چند ساله با برگ‌هایی معطر، همیشه سبز، سوزنی مانند و گلهای سفید، صورتی، بنفش یا آبی، بومی منطقه مدیترانه است.^[۱] تا سال ۲۰۱۷، با نام علمی Rosmarinus officinalis شناخته می‌شد که اکنون فقط یک

مترادف است. این گیاه از خانواده نعناع Lamiaceae است که گیاهان زیادی را نیز در بر می‌گیرد. نام "رزماری" از لاتین ros marinus ("شبنم دریا") گرفته شده‌است.^[۲][۳] رزماری دارای سیستم ریشه‌ای رش ته‌ای است.^[۱]

تاریخچه گیاه دارویی رزماری

در قرن پانزدهم، مردم شاخه‌هایی از اکلیل کوهی را در منازل خود می‌سوزاندند تا آنها را از مرگ سیاه (طاعون) حفظ کند .در جنگ جهانی دوم، اکلیل کوهی (رزماری) را به همراه سرو کوهی می‌سوزانیدند ، تا از بروز عفونت جلوگیری به عمل بیاید. در منزل اکلیل کوهی از گیاهانی است که در طباخی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مزه تند آن گوشت گوساله سرخ شده را خوشمزه و غذای تهیه شده از مرغ و ماهی را لذیذ می‌نماید.

در یونان باستان اعتقاد بر این بوده که اکلیل کوهی (رزماری) ذهن و حافظه را تقویت می‌کند. دانشجویان یونانی در وقت امتحان دادن تاج گل‌هایی از اکلیل کوهی را به دور سر خود می پیچیده‌اند. بعدها از اکلیل کوهی برای حفظ خاطره استفاده شد و در تشریفات تدفین، عزاداران شاخه‌هایی از اکلیل کوهی تازه را بر روی مقبره قرار می‌دادند تا شخص متوفی فراموش نشود. در مراسم عروسی این گیاه به علامت وفاداری بوده و شاخه‌هایی از آن در میان دسته گل عروس قرار داده می شده است.^[۴]

کاربردها

پس از کشت، برگ‌ها، شاخه‌ها و گل‌های گلدار جهت استفاده استخراج می‌شود. از رزماری به عنوان گیاه تزئینی در باغ‌ها استفاده می‌شود. از برگ‌ها برای طعم دادن به غذاهای مختلف، مانند قیمه و گوشت سوخاری استفاده می‌شود.

زراعت

از رزماری به دلیل جذابیت و تحمل به خشکی، به عنوان گیاه زینتی در باغها و برای محوطه سازی، به ویژه در مناطقی با آب و هوای مدیترانه‌ای استفاده می‌شود.^[۱] کشت این گیاه آسان بوده و مقاوم در برابر آفات در نظر گرفته می‌شود. رزماری می‌تواند کاملاً بزرگ شود و سال‌ها جذابیت خود را حفظ کند، می‌تواند به شکل‌های رسمی و پرچین‌های کوچک هرس شود و برای درخت آرایی استفاده می‌شود. به راحتی در گلدان پرورش می‌یابد. ارقام خاکی پوشیده، با بافتی متراکم و بادوام، به‌طور زیادی گسترش یافتند.^[۱] برای استفاده و برداشت از این گیاه، بوته باید ۳-۲ سال بالغ شود تا بتواند امکان رشد مجدد داشته باشد. همچنین مقدار برداشت شده نباید از ۲۰ درصد رشد گیاه بیشتر باشد تا گیاه حفظ شود.^[۵]

استفاده در آشپزی

برگ‌های رزماری خشک شده.

از برگ‌های رزماری به عنوان طعم دهنده در غذاهایی مانند قیمه و گوشت بره و گوساله، مرغ و بوقلمون استفاده می‌شود. از برگ‌های تازه یا خشک در غذاهای سنتی مدیترانه ای استفاده می‌شود. آنها طعم تلخ، قابض و رایحه مشخصی دارند که مکمل بسیاری از غذاهای پخته شده‌است. از برگ آن می‌توان دم نوش گیاهی درست کرد. هنگامی که با گوشت یا سبزیجات تفت داده می‌شود، برگ‌ها عطر خردل مانندی با عطری از چوب سوخت شده به شما می‌دهند که به خوبی با غذاهای کبابی مطابقت دارد.

در مقادیری که معمولاً برای طعم دادن به غذاها مانند یک قاشق چای خوری (۱ گرم) استفاده می‌شود، رزماری هیچگونه ارزش غذایی ندارد.^[۶][۷] نشان داده شده‌است که عصاره رزماری ماندگاری و ثبات حرارتی روغن‌های غنی از امگا ۳ را که مستعد تعفن هستند بهبود می‌بخشد.^[۸]

عطر

اسانس رزماری (Rosmarinus officinalis) در ویال شیشه ای شفاف.

روغن رزماری برای مصرف در عطرهای بدن یا خوشبوکننده‌های اتاق استفاده می‌شود. همچنین به عنوان بخور سوختنی، در شامپوها و محصولات تمیز کننده استفاده می‌شود.

مواد شیمیایی گیاهی

رزماری حاوی تعدادی از مواد شیمیایی گیاهی از جمله اسید رزمارینیک، کافور، اسید کافئیک، اسید اورسولیک، اسید بتولینیک، اسید کارنوزیک و کارنوزول است. اسانس رزماری حاوی ۱۰–۲۰٪ کافور است.^[۹]

تاثیر خواص آنتی اکسیدانی عصاره رزماری آزاد و محصور شده در لیپوزوم بر فرآیند اکسیداسیون روغن کانولا

خاصیت آنتی اکسیدانی عصاره رزماری به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی بر روی فرآیند اکسیداسیون روغن کانولا گزارش شده و با آنتی اکسیدان مصنوعی بوتیله هیدروکسی تولوئن (BHT) (در 200 میلی گرم در لیتر) مقایسه شده است. اثر عصاره رزماری محصور شده آزاد و لیپوزومی در غلظت‌های 200، 600 و 1000 میلی‌گرم در لیتر بر بهبود پایداری اکسیداتیو روغن کانولا در دمای 120 درجه سانتی‌گراد با استفاده از روش Rancimat بررسی شد. تغییرات در مقدار پراکسید، آنیسیدین، TOTOX و اسید تیوباربیتوریک (TBA) با آزمایش آون شال در دمای 60 درجه سانتی گراد تعیین شده است. عصاره لیپوزومی رزماری به روش مظفری تهیه شد. سپس خواص فیزیکوشیمیایی (پتانسیل Z، اندازه ذرات و راندمان کپسولاسیون (EE)) تعیین شد. EE و پتانسیل Z لیپوزوم ها به ترتیب در 54.59٪ و -65.1 اینچ mV به دست آمد.^[۱۰]

منابع

1. "Rosmarinus officinalis (rosemary)". Centre for Agriculture and Bioscience International. 3 January 2018. Retrieved 13 July 2018.
2. Room, Adrian (1988). A Dictionary of True Etymologies. Taylor & Francis. p. 150. ISBN 978-0-415-03060-1.
3. Wedgwood, Hensleigh (1855). "On False Etymologies". Transactions of the Philological Society (6): 66.
4. «خواص رزماری در کافه سلامتی». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ اوت ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۲۱.
5. «Rosemary, Rosemarinus officinalis». Wisconsin Horticulture (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۶-۲۲.
6. "Nutrition Facts – Dried rosemary, one teaspoon (1 g)". nutritiondata.com. Conde Nast, USDA Nutrient Database, version SR-21. 2014.
7. "USDA National Nutrient Database for Standard Reference". NAL.usda.gov. US Department of Agriculture. 2014. Archived from the original on 3 March 2015. Retrieved 3 June 2014.
8. Daniells, Stephen (20 November 2017). "Oregano, rosemary extracts promise omega-3 preservation". Food Navigator.
9. "Rosemary | Professional". Drugs.com. Retrieved 23 July 2016.
10. Shima Jahanfar; Mehrdad Gahavami; Kianoush Khosravi‐Darani; Mahshid Jahadi; Hareem Mohsin; Svetoslav Dimitrov Todorov; Abhishek Dutt Tripathid (2023-03-01). "Author response for "The effect of antioxidant properties of free and encapsulated rosemary extract in liposome on the oxidation process of canola oil"". doi:10.1111/ijfs.16450/v2/response1.