جایزه اسکار بهترین فیلم پویانمایی یک جایزه اسکار است که هرساله از سوی آکادمی علوم و هنرهای سینما به بهترین فیلم بلند پویانمایی داده می‌شود. یک فیلم بلند پویانمایی از نظر آکادمی به فیلمی گفته می‌شود که مدت زمان آن بیش از ۴۰ دقیقه باشد، اجرای شخصیت‌های آن با استفاده از تکنیک فریم‌به‌فریم ساخته شده باشد، تعداد قابل‌توجهی از شخصیت‌های اصلی آن پویانمایی باشند، و حداقل ۷۵ درصد از مدت زمان فیلم شامل پویانمایی باشد.[۱] جایزه اسکار بهترین فیلم بلند پویانمایی برای نخستین بار در سال ۲۰۰۲ به فیلم‌هایی که در سال ۲۰۰۱ منتشر شده بودند، اهدا شد.[۲][۳][۴]
در بخش زیادی از تاریخ جوایز اسکار، ای‌ام‌پی‌ای‌اس در برابر ایده اختصاص یک جایزه منظم برای فیلم‌های بلند پویانمایی مقاومت می‌کرد، زیرا معتقد بود که تعداد این آثار آن‌قدر کم است که نیازی به چنین جایزه‌ای وجود ندارد.[۵] در عوض، آکادمی گاهی جوایز ویژه‌ای را برای تولیدات استثنایی، معمولاً برای والت دیزنی پیکچرز، اهدا می‌کرد. از جمله، در سال ۱۹۳۸ جایزه ویژه‌ای به سفیدبرفی و هفت کوتوله تعلق گرفت.[۶] همچنین، جایزه دستاورد ویژه اسکار به فیلم‌های ترکیبی لایو اکشن/پویانمایی مانند چه کسی برای راجر ربیت پاپوش دوخت؟ در سال ۱۹۸۹[۷] و داستان اسباب‌بازی در سال ۱۹۹۶ اهدا شد.[۸] در واقع، پیش از ایجاد جایزه بهترین فیلم بلند پویانمایی، تنها یک فیلم پویانمایی نامزد جایزه بهترین فیلم شده بود: دیو و دلبر محصول سال ۱۹۹۱، که آن هم متعلق به دیزنی بود.[۹][۱۰]
تا سال ۲۰۰۱، ظهور رقبای پایدار برای دیزنی در بازار فیلم‌های بلند پویانمایی، مانند دریم‌ورکس انیمیشن (تأسیس شده توسط مدیر سابق دیزنی جفری کاتزنبرگ) منجر به افزایش تعداد فیلم‌های پویانمایی منتشرشده به حدی شد که ای‌ام‌پی‌ای‌اس تصمیم گرفت این موضوع را دوباره بررسی کند.[۱۱] جایزه اسکار بهترین فیلم بلند پویانمایی برای اولین بار در هفتاد و چهارمین دوره جوایز اسکار[۱۲] در ۲۴ مارس ۲۰۰۲ اهدا شد.[۱۳] آکادمی در ابتدا قانونی وضع کرد که بر اساس آن، این جایزه در سالی که کمتر از هشت فیلم واجد شرایط در سینماها اکران شده باشند، اهدا نخواهد شد.[۱۴] اما در ۲۳ آوریل ۲۰۱۹، این قانون را حذف کرد تا فرآیند رأی‌گیری برای فیلم‌های پویانمایی عادلانه‌تر شود.[۱۵] افراد فعال در صنعت پویانمایی و همچنین طرفداران این حوزه، امیدوار بودند که اعتبار این جایزه و تأثیر آن بر فروش گیشه، باعث افزایش تولید فیلم‌های بلند پویانمایی شود.
در سال ۲۰۰۹، زمانی که تعداد نامزدهای بخش بهترین فیلم به ۱۰ عنوان افزایش یافت، بالا در هشتاد و دومین دوره جوایز اسکار هم در بخش بهترین فیلم و هم در بهترین فیلم بلند پویانمایی نامزد شد. این نخستین باری بود که یک فیلم پویانمایی از زمان ایجاد این بخش، در هر دو دسته نامزد می‌شد.[۱۶] این موفقیت در سال بعد توسط داستان اسباب‌بازی ۳ تکرار شد.[۱۷] از سال ۲۰۱۰ به بعد، با افزایش رقابت در بخش بهترین فیلم بلند پویانمایی، استودیوی پیکسار (که همواره یکی از نامزدهای اصلی بود) به دلیل واکنش‌های منتقدانه متنوع‌تر و فروش کمتر در گیشه، برای چند فیلم اخیر خود نامزدی دریافت نکرد. در همین حال، دیزنی انیمیشن، استودیوی خواهر پیکسار، موفق شد سه جایزه نخست خود را کسب کند، اما این موفقیت نیز تحت تأثیر رقابت فزاینده با استودیوهای پویانمایی مستقل و تحسین‌شده‌ای بود که خارج از مجموعه دیزنی فعالیت می‌کردند.[۱۸]
در همان سال، آکادمی قانون جدیدی را در مورد تکنیک ضبط حرکت که در فیلم‌هایی مانند سرود کریسمس و ماجراهای تن‌تن، به کارگردانی رابرت زمکیس و استیون اسپیلبرگ برندگان جایزه اسکار بهترین کارگردانی به کار رفته بود و احتمال عدم واجد شرایط بودن این آثار در بخش بهترین فیلم بلند پویانمایی در آینده، تصویب کرد.[۱۹] این قانون جدید به این صورت تعریف شد: «یک فیلم بلند پویانمایی اثری است که مدت‌زمان آن بیش از ۴۰ دقیقه باشد و در آن، حرکت و اجرای شخصیت‌ها با استفاده از تکنیک فریم‌به‌فریم ساخته شده باشد. ضبط حرکت به‌تنهایی یک تکنیک پویانمایی محسوب نمی‌شود. علاوه بر این، تعداد قابل توجهی از شخصیت‌های اصلی باید پویانمایی باشند و حداقل ۷۵ درصد از مدت‌زمان فیلم شامل پویانمایی باشد.»[۲۰] به نظر می‌رسد این قانون برای جلوگیری از نامزد شدن فیلم‌های لایو اکشنی که به‌شدت به تکنیک ضبط حرکت متکی هستند، مانند آواتار، وضع شده باشد.[۲۱]
در سال ۲۰۲۲، مشخص نبود که آیا مارسل، صدف کفش به پا واجد شرایط رقابت در نود و پنجمین دوره جوایز اسکار خواهد بود یا خیر، زیرا این اثر ترکیبی از لایو اکشن و استاپ‌موشن بود. دین فلیشر کمپ، کارگردان فیلم، اظهار داشت که او و استودیوی ای۲۴ مجبور شدند مدارکی ارائه دهند تا ثابت کنند که فیلم به‌اندازه کافی پویانمایی دارد تا حداقل معیارهای این جایزه را برآورده کند.[۲۲][۲۳] در نهایت، ای‌ام‌پی‌ای‌اس این فیلم را واجد شرایط بخش بهترین فیلم بلند پویانمایی دانست و آن را در این دسته نامزد کرد.[۲۴]
جریان نیز با ثبت یک رکورد تاریخی، به اولین فیلم مستقل تبدیل شد که برنده جایزه اسکار بهترین فیلم بلند پویانمایی می‌شود. همچنین، این نخستین باری بود که یک فیلم غیردیزنی توانست سه سال متوالی این جایزه را از آن خود کند.[الف]