ایل ارکوازی ( ایل هزاره ارکوازی)

ایل هزاره (ارکوازی و بُولی) اتحادیه ایلی بزرگ در غرب ایران می‌باشد که به زبان کردی جنوبی با گویش ایلامی با لهجه کردی ارکوازی تکلم می‌کنند.[۱][۲]

در دانشنامه ایرانیکا، ایل ارکوازی را به همراه بقیه ایلات استان ایلام در قسمت ایلات کُرد آورده است.[۱][۳]همچنین دانشنامه ایرانیکا از ایل ارکوازی به عنوان یکی از ایلات و قبایل اصلی استان ایلام یاد کرده است. ارکوازی یکی از ایل‌های عشایری مهم استان ایلام است. به لحاظ موقعیت اسبق از ایلات معتبر لرستان پیشین بوده است و گروته مردم ایل ارکوازی را از مردم کرد دانسته که به زبان کردی سخن می‌گویند.[۳][۴]مردم ایل ارکوازی، زبان کُردی می‌باشد، البته در برخی از طوایف عراقی آن به صورت اقلیت به عربی و ترکی تکلم دارند. ایل ارکوازی جزو ایلات کرد ایران است. این ایل در جنگ ایران و عراق با ساماندهی ۶۰۰ نیرو به فرماندهی جوز علی نجفی حضور داشته است. ایل ارکوازی در اوایل حکومت پهلوی(۱۳۰۸) یکی از ایلات و طوایف شورشی پشتکوه ایلام بوده است. مردم این ایل اکثریت شیعه اثنا عشری می‌باشند.[۳][۵]مردم عادی و عشایر ایل هزاره بیشتر به دامداری و کشاورزی اشتغال دارند بزرگان و تشمالان آنها در دوران زندیه و قاجار در پشتکوه جزو شورای پنج نفره پشتکوه و جزو سه ایل قدرتمند در پشتکوه هستند و سرتوشمال میرمظفر اول ارکوازی به حکم شاه عباس اول صفوی از سال (۱۰۱۰ الی ۱۰۳۸ ه‍.ق) ریاست کل ایل ارکوازی را برعهده داشته است و نیز در زمان حکومت صفویه و افشاریه (۱۰۷۶–۱۰۳۸ه‍.ق) و همچنین بعنوان بزرگ مناطق شمالی پشتکوه شناخته می‌شده است.[۱][۳][۴][۶]نوه او سرتشمال میر مظفر دوم در دوره زندیه(۱۱۳۴–۱۱۸۰ه‍.ق) رئیس ایل هزاره بوده و دیگر تشمالان و بزرگان ارکوازی نظیر عالیجاه توشمال میر فرامرز ارکوازی و میراصغر ارکوازی ریاست کل ایل ارکوازی، طاویله ،حجی حاجی، در دوره قاجار و پهلوی هستند و در دوره حکومت جمهوری اسلامی،حاج حسین کاردوست،حاج الهی رستمی،حاج ابراهیم مظفری می‌باشد.[۳][۷][۸]گروته در سفر نامه خود دربارهٔ مردم ارکوازی می‌نویسد: «آنها از عشایر غرب ایران هستند و زمستان به گرمسیر رفته در اطراف شهر مندلی چادر می‌زنند. این ایل مانند دیگر ایلات استان ایلام روی روابط خونخواهی واتحاد ایلی حساس و متعهد هستند.[۹] مردم ایل ارکوازی پیوندهای خاص خودشان را دارند و همین سبب قوام طوایف ایل ایل شده است و طوایف آن از نظر تبارشناسی مانند ایل هستند. همچنین ایل ارکوازی جزو ایلات فیلی پشتکوه بوده است جز قبایل کرد در ایران است. از بزرگ‌ترین ایل‌های فیلی است و از جمله ایلاتی است که هنوز در خود عشایر نشینی و چادرنشینی را دارد.[۱۰][۱۱][۱۲][۱][۱۳][۱۴]

از مشاهیر بزرگ این ایل می‌توان به غلامرضاخان ارکوازی (برجسته‌ترین شاعر و عارف ایلامی) و شاکه بولی (دومین شاعر بزرگ ایلامی) اشاره کرد که نام و آوازهٔ آنها در تمام مناطق کردنشین نام آشناست.[۱۵][۱۶][۳]

همچنین رابطه نزدیک و دوستی بسیاری بین طوایف عراق نشین و ایران نشین ایل ارکوازی به سبب همریشگی و هم تباری آنها برقرار است. از شخصیتهای ادبیات معاصر این ایل می‌توان به شهلا مظفری شاعر و نویسنده از طایفه میر اشاره کرد که دکتر میرجلال الدین کزازی چهره ماندگار ملی بر روی تالیفش مقدمه نوشته و اکنون از فعالترین و شاخص‌ترین ادبای معاصر این ایل محسوب می‌شود.[۱۷]

نظام ایلی در ایل ارکوازی

رئیس کل ایل با لقب سر تشمال یا عالیجاه تشمال نامیده شده و ریس ناحیه و چند طایفه را تشمال و رئیس طایفه را کدخدا و رئیس تیره را ریش سفید و رئیس خانواده را پیاگ (مرد) اطلاق می‌شود. بزرگ‌ترین دسته را طایفه دانسته و هر طایفه از چند تیره تشکیل شده و هر تیره از چند بِنه مال (تُخماره) تشکیل شده و هر بنه مال از یک یا چند خانوار متشکل شده است.ایل»» ناحیه»» طایفه»» تیره»» بنه مال»» خانوار سر تشمال»» تشمال»» کدخدا»» ریش سفید»» پیاگ[۱]

پراکندگی و جمعیت

ایل هزاره (ارکوازی و بولی) از پرجمعیت‌ ترین ایلات استان ایلام است که در شهرستان چوار و شهر ایلام یکجانشین شده‌اند. نیازمند منبع همچنین علاوه بر ایران (ایلام، بخش‌هایی از کرمانشاه و لرستان) درکردستان عراق و کردستان ترکیه نیز حضور دارند. تمرکز ایل ارکوازی در استان ایلام و بخش‌هایی از خانقین، مندلی است و مرکز آن چوار می‌باشد و از تیره‌های متعدد تشکیل شده است که تیره بی بزرگ‌ترین آن‌ها است. همچنین دسته‌ای از ارکوازی‌ها در نورآبادلرستان ساکن هستند. آن‌ها به زبان لکی صحبت می‌کنند و بهچواری‌ها معروف هستند. از سایر شهرهایی که ارکوازی‌ها در آن سکونت دارند می‌توان به نفت‌شهر، لازقی، ایذه، نورآباد، نیشابور، بدره، زرباطیه، خانقین و … اشاره نمود.نیازمند منبع یکی از کتب معارف اسلامی یک روستا در کوهپایه اورال در مرز روسیه و قزاقستان را از نژاد ارکوازی می‌داند در یکی از روستاهای سنقر آباد در استان البرز، روستایی کُرد نشین با اصلیت ارکوازی وجود دارد.

یکی از تحقیقات غیررسمی در سال۱۹۹۲میلادی، جمعیت ایل ارکوازی را بیش از۱۵۰هزار نفر تخمین زده و به‌طور عمده ساکن در خاورمیانه می‌داند. سایت وزارت علوم و تحقیقات در یکی از مقالات خود در سال ۱۳۹۰خورشیدی جمعیت ایل ارکوازی را در استان ایلام۷۰هزار تن تخمین می‌زند. همچنین در ایل سنجابی دو روستای قلعه سلیمانخان و عباس‌آباد که با طایفه ای با نام ارکوازی است نیز بیش از هزار نفر ارکوازی زندگی می‌کند. در کتاب جهاد سازندگی در سال (۱۹۸۵م) مجموع جمعیت ایل ارکوازی را در ایلام حدود ۷۰ هزار نفر قید می‌کند. ایل ارکوازی بر اساس آمار رسمی سازمان امور عشایر ایران، از ایلات پرجمعیت و پراهمیت در استان ایلام است. ایل ارکوازی بر اساس نوشته دانشنامه ایرانیکا و آمار رسمی مرکز آمار ایران از ایلات پرجمعیت و اصلی استان ایلام است.[۴]

قلمرو ایل ارکوازی

مرکز ایل ارکوازی در استان ایلام بوده قسمت وسیعی از شمال غربی و غرب استان ایلام در قلمرو عشایری طوایف این ایل است. عبد الحسین شعبان نویسنده کتاب «من هو عراق» ایل ارکوازی (الارکوازی) را از ایلات و عشایر مهم در شرق عراق دانسته و اهالی آن را ساکن در خانقین، مندلی، زرباطیه و … می‌داند.

وجه تسمیه ایل ارکوازی

ریشه نام هزاره: به ایل ارکوازی در زمان قدیم به دلیل جمعیت بالا هزاره می‌گفتند که استعاره از جمعیت بالای هزار است.

«ارکوازی» معادل کردی کلمه ارگ‌های متعدد است که اشاره به قلعه‌های قدیمی این منطقه دارد.

ریشه نام ئه‌رکوازی: ارکوازی کلمه کردی است که به معنای جای شادی و پایکوبی و اسم نژاد ایل است.

واژه ارک به معنای قلعه، مکان

واژه وازی به معنای پهناور یا پایکوبی

زبان ایل ارکوازی

زبان اصلی مردم ایل ارکوازی کردی ایلامی می‌باشد. و در قسمتهای غربی، به سبب مجاورت با مرز عراق، به زبان عربی تکلم می‌کنند. لهجه کردی ارکوازی یکی از لهجه‌های کردی فیلی می‌باشد. مینورسکی زبان‌شناس اروپایی از ۴ لهجه کُردی ارکوازی، کردی چواری، ارکوازی فیلی و ارکوازی کلهری نام می‌برد، که عمده این گویشوران در شهرستان چوار و شهرستان ایلام زندگی می‌کنند.

مشاهیر و بزرگان

ایل هزاره (ارکوازی و بولی) چهره‌های سرشناس زیادی دارد و به‌طور کلی می‌توان به: غلامرضاخان ارکوازی، امیرخان هواسی؛ سرتشمال عالیجاه میر فرامرز رئیس کل ارکوازی، سرتشمال میر مظفر ارکوازی، سرتشمال حجی حاجی (ایشان اولین بخشدار چوار می‌باشد)، سرتشمال ابراهیم مظفری، تشمال طاویله فیض الهی، اکرام محمدبیگی(هنرمند خوش صوت هوره چر و دارای سبک)، تشمال عیسی بگ رئیس کل عشیرت ارکوازی در عراق، کدخدا شهباز بگ، تشمال صالح بیگ و تشمال ابراهیم (ایرام بگ)، تشمال سهراب رحیمی، تشمال شیخعلی مهدوی و شاکه از ایل بولی،[۱۸] حاج علی اکبر بسطامی(نماینده مجلس)، جوزعلی نجفی، سیروس امامی، علیمحمد ارسلانی(هنرمند، از شاگردان ممتاز استاد محمدرضا شجریان)، بهادر مرادخانی(هنرمند)، حسن هیاس، مجتبی ملکی، علی هاشمی (وزنه‌بردار)، همایون بسطامی(وزنه‌بردار ) علی یار الیاسی، سعید لطفی (بازیکن فوتبال، زاده ۱۳۷۱)، مظفر میرزاد، پیمان اقبالی، سعید انوری پور، حاج فریدون همتی(نماینده مجلس، استاندار استانهای قزوین و هرمزگان )، جهانبخش مظفری(سفیر ایران در رم، زاده چگا از شهرستان چوار) مهرداد مظفری، حسن و حسین صید خانی و …. از شخصیتهای ادبیات معاصر این ایل می‌توان به شهلا مظفری شاعر و نویسنده از طایفه میر اشاره کرد که دکتر میرجلال الدین کزازی چهره ماندگار ملی بر روی تالیفش مقدمه نوشته و کنون از فعالترین و شاخص‌ترین ادبای معاصر این ایل محسوب می‌شود.

تبارشناسی ایل ارکوازی

معتقدند ایل ارکوازی اصالتاً کرد ترکیه و کرمانج هستند و از محدوده جنوب شرقی ترکیه (وان) و دیاربکر به ایلام مهاجرت کرده‌اند. تلفظ برخی از جملات کرمانجی نظیر: خوازم، زارو، منال، ورد و برخی دیگر از واژه‌های کرمانجی گویای این مسئله است. مردمان هزاره کرد هستند اما با توجه به اینکه ایل ارکوازی شامل ۱۲تا۱۸ طایفه اصلی و ۱۶طایفه کوچک (هورده کو) می‌باشد. تنوع قومیتی به‌طور اقلیت وجود دارد، نژادهای را طوایف مختلف این ایل را به کرمانج‌های دیاربکر کردستان ترکیه، کلهرها، لک‌ها، و یا بومیان کرد ساکن منطقه ایلام نسبت می‌دهند.[نیازمند منبع]

ایل ارکوازی به قلم نویسندگان

در کتاب کردهایی عراق چنین می‌نگارند: «تاب کرد العشائر الکوردیة فی بغداد -الکورد فی بغداد: ۱-عشیرة الأرکوازی ۲-السورمیری ۳-الکاکائیة ۴-الجاف ۵-باجلان ۶-الدلو ۷-ملک شاهی ۸-الزهاوی ۹-قرلوس ۱۰-جمور وغیره من العشائر الکوردیه»

هنری راولینسون: هنری راولینسون ارکوازی را از بزرگ‌ترین ایلاتپشتکوه معرفی می‌کند. احمد نقیب زاده در کتاب «رضاخان و نظام ایلی» از ایل ارکوازی به عنوان یکی ایلات پشتکوه و جزو ایلات فیلی یاد می‌کند.

ایرج افشار سیستانی در کتاب «ایلام و تاریخ دیرینه آن» ارکوازی را ایلات مهم و ساکن در جغرافیای استان پنجم کشور (کرمانشاه سابق) یاد می‌کند. در کتاب «فرهنگ ایران زمین» بولی را بخشی از سرزمین ایل ارکوازی معرفی می‌کند. همچنین در کتاب «ایل سنجابی و مجاهدت‌های ملی» از طایفه ای با نام «ارکوازی» در ایل سنجابی که اصالت آن از ایل ارکوازی بوده و در چند دهه قبل جمعیتی بیش از سیصد خانوار داشته یاد می‌کند. . در یکی از کتب ایلات و عشایر ایران از ایل ارکوازی و حتی دیگر ایلات عمده استان ایلام به عنوان ایلات لر یاد شده است. نویسندهٔ کتاب «ژئو پلیتیک فرهنگی» اینگونه دربارهٔ نظام ایلی ارکوازی‌ها می‌نویسد: در ارکوازی ویژگی تشمال‌ها و کدخداها سواد، موروثی بودن، تمکن مالی و حکمیت در میان عشیرت خود بوده و مردم ایل از آن‌ها تبعیت می‌کنند.

شهلا مظفری در کتاب امرای ماداکتو می‌نویسند: در زمان حکومت شاه عباس اول امیرالامرای لشکریان والی را از سلسله الطوایف ارکوازی دانسته است و مستشاران الممالک ارکوازی را جزو شورای ۳ نفره ده بالا و شورای ۵ نفره پشتکوه در عصر صفوی تا به سلاطین قاجار معرفی می‌کند. (امرای ماداکتو. جلد ۳ ص ۵۱۲) برخی از خبر گزاری‌ها ایل ارکوازی را در صدر ایلات و عشایر ایلام آورده در کتاب «تاریخ سیاسی اجتماعی کردهای فیلی (در عصر والیان پشتکوه)» از ایل ارکوازی به عنوان حامیان قنبر بیک والی ایلام(۱۳۳۶ه‍.ق) دانسته و این ایل را فاتح جنگ با قبیله بنی لام و عشیره سعدان می‌داند. کتاب «من هو عراق» الارکوازی (ارکوازی) را یکی ایلات و قبایل بزرگ کرد در عراق معرفی می‌کند. درمقاله جامع شیعیان در کردستان، زبان مردم ایل ارکوازی راگورانی و زبان شعری غلامرضا خان ارکوازی را دلیلی بر گورانی بودن لهجه ایل ارکوازی و تمدن کهن این ایل می‌داند. کتاب «نگاهی به فرهنگ ایران» از بخشی به اسم بخش ارکوازی و با نقشه مشهود در ۱۰۰ سال گذشته، شهر ایلام و چوار کنونی را عضوی از بخشی به نام ارکوازی می‌داند. دائرةالمعارف فارسی، ارکوازی را ایل یا بخشی در پشتکوه ایلام در سال «۱۳۲۶هش» دانسته است. دکتر علیرضا اسدی در کتاب با ایلامیان در ایلام دربارهٔ ایل ارکوازی چنین می‌نویسد: ایل ارکوازی از ایلات معتبر و بزرگ استان ایلام است، زبان مردم ایل ارکوازی کردی ایلامی است و همانند دیگر ایلات جانفشانی و شجاعت زیادی دارند.

فرهنگ وآیین ایل ارکوازی

فرهنگ و آییین ایل ارکوازی:ایل ارکوازی یکی قدیمی‌ترین ایلات در کشور ایران است، به همین دلیل با داشتن تاریخ کهن و دیرینه در خاورمیانه از آیین‌ها و باورهای محلی زیادی برخوردار است. به‌طور مثال:

شعر : بی شک بزرگ‌ترین شاعر ایلامی غلامرضا خان ارکوازی است که آوازه شعر او در سراسر مناطق کردنشین نام آشناست و بعد از او شاکه نیز از بهترین شاعران ایلام به‌شمار می‌رود.

موسیقی: ارکوازی زادگاه هنرمدان و موسیقدانان بزرگی است که امروزه موجب خلق آثار و شاخصه ای برای تاریخ کهن این ایل به‌شمار می‌رود. بی تردید همگان ارکوازی را با طنین دلنواز و غم‌انگیز هوره می‌شناسند، که اصیل‌ترین نوع موسیقی کردی است و ارکوازی را می‌توان پایتخت هوره جهان نامید زیرا چهار سبک (ارکوازی چر، بازی چر، چنانی چر، آغاگه و لیوه گه) از این موسیقی به نام این ایل ثبت شده و میراث کهن اجداد ایل است. همچنین با داشتن بیش از ۱۰ ۰هوره چر درسبک‌های مختلف از این حیث رتبه اول را دارد و خداداد علی خواننده دهه ۱۹۵۰ میلادی در خانقین اصالت ارکوازی دارد. در موسیقی فولکلور استادان نام آشنایی همچون استاد سیروس امامی، بهادر مرادخانی، علیمحمد ارسلانی، حسن هیاس، محمد خانقینی و علی الارکوازی از هنرمندان با تبار ارکوازی می‌باشند. گروته در سفرنامه خود دربارهٔ اشتیاق مردم ارکوازی به موسیقی و آواز سخن می‌گوید.

آیین ساج کوبی: این آیین مختص به ایل ارکوازی و بومیان هزاره است و بر اساس این آیین ارکوازیان هنگام ماه یا خورشید گرفتگی، بر ساج کوفته‌اند، مورخان این آیین را واحد ندانسته و قابل اثبات نمی‌دانند اما در آیین کلی ایل وجود دارد.

آیین چهل دزد (چل دز):این باور قدیمی‌ترین باور مردم ایل ارکوازی است و بر طبق این آیین، افسانه ای کهن تعریف شده و معتقدند روزی چهل دزد به این منطقه آمده و با رشادت و دفاع مردم ایل این چهل دزد کشته شده‌اند و طبق بررسی‌ها تپه باستانی سر چل در طایفه بانحاجی با همین نشانی و چهل قبر یافت شد، پس از ورود اسلام این افسانه را معجزه یکی از اصحاب و امامزاده نزدیک تپه تعریف می‌کند که در تناقض است و همان افسانه اول صحیح ومورد تاییداست.

طوایف ایل ارکوازی

هزاره ارکوازی (ارکوازی و بولی) از تیره‌ها و طوایف متعددی تشکیل شده که مجموع آنها ۱۲ تا ۱۸ طایفه اصلی و ۱۲طایفه هورده کو (کوچک) که اکثریت آنها بجز بخش کوچکی از بولی خود را منسوب این ایل می‌دانند.

طوایف و تیره‌های ایل ارکوازی در ایران و عراق: -به ی-قیطولی-مومه-قریشوندی-ملکشوندی-کارشوندی-بانحاجی-بگ بگ-میر-بازی-گردل-مورت-عبد الرحمان-لاشکن-آبزا (آوه زا)-پلک (لک)-باوه-چنانی-ششون-چواری-باوه سیه-ریزوندی-آسنگر-میه سم-مندلاوی-خانقینی-بختیاری-کاریزوند بالا-کاریزوند پایین و…(همچنین تیره‌هایی از بگ بگ‌ها و به ی‌ها و میه سم‌ها و میرها و… در عراق هستند)

۱-طایفه بی: تشکیل شده از هفت تیره و هوز که در ۶ روستا و آبادی متفاوت بوده‌اند. ۱-تیره الفت بگ مله کو ۲-تیره جمشید پلکانه ۳ و ۴- تیره علی ویس و چرگه بان امرود ۵-تیره انور مله سیه ۶-تیره علی نظر آواره ۷-تیره روتل چنارگ[۱]

اسامی آبادی:

مله سیه

پلکانه

بان امرود

مله کو

آواره (بهارستان)

چنارگ

۲-طایفه میه سم (میثم): برگرفته از ۳ تیره بزرگ، با اصالت کاملا ارکوازی است. میثم بزرگ‌ترین پسر ارکوازی بوده قدیمی‌ترین طایفه ارکوازی به‌شمار می‌رود و شامل نژاد های (رستم، بسام بگ، یاری بگ و حسن بگ) است و پس از مهاجرت میثو (میثم) ابتدا در تَرساق عراق سکونت گزیده و بعدها به پشتکوه آمده است و این طایفه زادگاه غلامرضاخان ارکوازی است. از بزرگان این طایفه می‌توان به سهراب خان اشاره کرد.[۱]

روستاهای آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بانویزه

بلوان

۳-طوایف قیطولی: از بزرگ‌ترین طایفه‌های ارکوازی، قیطولی است که از چند نژاد و طایفه تشکیل شده است. (۱-قیطول کمره۲-قیطولی اسد ۳-قیطول سنجابیان۴-قیطول طاق تاوی)

۱-قیطول انارگ:این طایفه با نام طایفه کمره نیز مشهور است، کمره یکی از کدخدایان بزرگ ارکوازی و محکمه و قاضی والیان لر در پشتکوه بوده و پس از او پسرش صفر خان قیطولی کدخدای قیطول انارگ بود. او دو برادر با نام مسیح و بسیح داشته و از آنها پسری به نام قیطول به جای ماند از مسیح پسری به نام هوگه و از هوگه پسری به اسم کمره بوده است. و از سه تیره کمرخان و تمرخان و هوره تشکیل شده است. همچنین یکی از برادران یا فرزندان مسیح قیطول، محمد سیه گه (طایفه سیه گه) که در ایل ملکشاهی و روستای میان تنگ می‌باشد اصالتاً از طایفه قیطولی انارگ ارکوازی می‌باشد. ۲-قیطول اسد: این طایفه با قیطول انارگ هم ریشه و اصالت کاملا ارکوازی دارد. و از دو تیره اسد (اسی) و قباد تشکیل شده است که هردو آنها برادر بوده و فرزند عسگر هستند. کدخدای این طایفه اسی عسکر بوده و یکی از پهلوانان قدیمی ارکوازی در دوره قاجار می‌باشد. همچنین تیره ای با نام قیصر ساکن در شهر سرابله اصالتاً از قیطول ارکوازی از این طایفه می‌باشد. ۳-قیطول سنجابیان: از یک تیره با نام فیض اله تشکیل شده است و اصالتاً از ایل ملکشاهی (طایفه گلان) بوده است و بزرگ و کدخدای این طایفه در دوره قاجار صیدعلی و بعد از او در دوره پهلوی فرزندش تاویله فیض الهی بوده است. ۴-قیطول طاقتاوی:از تیره دوریش تشکیل شده است و اصالتاً از قیطولی‌های لرستان بوده و از لرستان به ارکوازی مهاجرت کرده‌اند. کدخدا کمره از کدخدایان سرشناس ایل ارکوازی از قیطول انارگ و همچنین علی اکبر بسطامی از این طایفه ساکن بابایار می‌باشد.[۱]

. از مهم‌ترین آبادی‌های قیطولی نشین می‌توان به:

بوالحسن

انارگ (میرگ و ملیه)

طاق طاوی

گله جار

گله زار

بابایار

۴-طایفه کاره شونی: کارشاوند یا کارشوندی قدیمی‌ترین طایفه ایل ارکوازی می‌باشد کدخدای این طایفه در دوره پهلوی مصطفی حیدری بود. برگرفته از ۷ تیره وچند روستای مختلف است که اسامی روستاهای آن به شرح زیر است:

طاقطاوی

قسمتی از پارده

قسمتی ازبرجعلی

شرف راه (شرفه ری)

قسمتی از دار میر ناصر

۵-طایفه ملکشه‌وندی (ملشونی):از بزرگ‌ترین طایفه‌های ارکوازی و متشکل از تیره‌های (درویش، شاه محمد، فروزبگ، شکربگ، صید بگ، یارمراد، محمدقلی، قوچعلی، کره شاخ) و ساکن شهر چوار هستند. و برخی اصالت این طایفه را از ایل ملکشاهی دانسته ولی ایل طایفه از دیرباز در ارکوازی دارای اصالت طولانی بوده و تنها در زمان والیان پشتکوه به اسلام‌آباد کوچ موقت کرده‌اند و بعد حکومت والیان پشتکوه دوباره برگشته اند حاج حسین کاردوست و کدخدا جهانبخش از بزرگان این طایفه محسوب می‌شوند.

۶-طایفه قره شونی:از طوایف مرکزی ایل ارکوازی و ساکنین قدیمی منطقه می‌باشد و از نژاد گامگه فرزند سلطان شه و ازقریش بگ تشکیل شد و قسمت دیکری از این طایفه در ایل بختیاری و شهرستان ایذه (استان خوزستان) سکنی دارند. و امروزه از ۶ تیره تشکیل شده افراد سرشناس: جوز علی نجفی و از روستاهای این طایفه در ارکوازی:[۲]

بهمن‌آباد

سلطان آباد

خسروآباد

۷-طایفه چواری (چوار):این طایفه ساکنان قدیمی شهر چوار و از ایل ارکوازی می‌باشند. قسمتی از این طایفه پس از پیوستن به قیام ایلام در سال ۱۳۰۸ به نورآباد لرستان تبعید شدند و به چواری‌های نورآباد معروف هستند.

۸-طایفه عبد رحمانی:متشکل از ۲تیره و ۳ بنه کو هستند و از اهالی شهر چوار و یکی طوایف ایل ارکوازی می‌باشند و قسمتی از این طایفه با نام تیره بان داری در روستای فاطمیه (خانواده‌های:راه سفیدی، پور رضایی و رضایی، خدا کرمیان و موسوی) و خاندان یوسفی نژاد در ایل پنجستون است که اصالت ارکوازی دارند.

۹-طایفه آسنگر:این طایفه یکی دیگر از طوایف بخش مرکزی چوار و مجاور با تیره‌های قیطولی بوده

۱۰-طایفه گردل:از طوایف بزرگ ارکوازی و منجمله از ۸ تیره بوده و جمعیت قابل توجهی دارد و از چهار آبادی تشکیل شده است

۱۱-طایفه آوه زا:یکی طوایف ارکوازی بالا می‌باشد که از چند تیره تشکیل شده است. برخی این این طایفه را از طایفه گردل می‌دانند که این چنین نیست و این طایفه در دهیاری آوه زا قرار دارد.

افراد سرشناس: مجتبی ملکی قویترین مرد جهان وطالب صادقیان شهردار سابق شهر ایلام و….[۳]

۱۲-طایفه ریزه وند:کوچک‌ترین طایفه ارکوازی است و در گله جار بوده و اصالت این طایفه از ایل ریزه وند (چهاردولی) می‌باشد. قسمت دیگری از این طایفه در روستای ریزه وند در طایفه ظفروند بولی است. و کل این طایفه از یک تیره با نام زارع (زارعی) تشکیل شده است.

۱۳-طایفه بانحاجی (حاجی): یکی از طوایف ایل ارکوازی و متشکل از ۴تیره هم در ارکوازی بالا وهم ارکوازی پایین و ۴ روستا (بانسوهان، چم شاطر، دار میر ناصر، مله کو) در ایل ارکوازی است. و مرکز آن شهرک شهید رجایی است. و این طایفه از لحاظ وسعت اراضی و زمین جزو طوایف وسیع ایل ارکوازی است.

  • بانسوهان: متشکل از دوتیره ۱-نورگه۲-شکره است و خانواده‌های، غیاثی، شکری، غیاثی پور، جهانبین، رجعتی، زارعی و.. از این تیره می‌باشند. و قسمت دیگری از این تیره و خانواده غیاثی درمحله صفاری ایلام بوده‌اند. کدخدا تیره نورگه و شکره به ترتیب شیخه وخانگه بوده است
  • چم شاطر متشکل از تیره شاوردین است. و خانواده‌های رضایی و… از این تیره می‌باشند. و کدخدای این تیره حاجی صفدر رضایی بوده است.
  • دار میر ناصر:متشکل از تیره رستم بگ است. و خانواده‌های حیدری و رستم بیگی و طلایی از این تیره می‌باشند.

۱۴-طایفه چنان:یکی طوایف قدیمی ایل ارکوازی است که اکثریت آن از دوتیره تشکیل شده است. از بزرگان این طایفه در ایل می‌توان به کدخدا حاج صفر ابراهیمی و کدخدا حیدر ابراهیمی (حیرگ) اشاره کرد. و این طایفه در دهیاری چنان است.

۱۵-طایفه پلک لک:از طوایف ارکوازی بالا است که جمعیت قابل توجهی از این طایفه وجود دارد برخی این طایفه را از مهاجرانلکستان اما با اصلیت ارکوازی می‌دانند.[۳]

۱۶-طایفه مومه:طایفه مومه از طوایف ارکوازی پایین می‌باشد و در دهستان چم ژیه منجمله بوده و جمعیت بالایی از آن در ایلام و دهستان چم ژیهمی‌باشد و از سه روستای برج علی و چغا علی و چم ژیه و از دو تیره ۱-صیاد چم ژیه و ۲-نظری در برج علی و چغا علی تشکیل شده است.

۱۷-طایفه بازی:از طوایف ارکوازی بالا می‌باشد و اصالتی قدیمی و برخی آنها را کارشونی معرفی می‌کنند. که از ۶هوز :۱-چراغعلی۲-نعمت ۳-مامی۴-کاظم۵-نوروزعلی۶-کلگه تشکیل شده و سه روستای:بان بلوط، پارده و زمزمان را در بر می‌گیرد و این طایفه پایتخت هوره در استان ایلام است که سبک بازی چر و ارکوازی چر در آن مرسوم است و از هنرمندان ان می‌توان به اکرام محمدبیگیاشاره کرد.

۱۸-طایفه میر: میرها از پرچمعیت‌ترین طوایف ارکوازی می‌باشند. و اصالت دیرینه ای در ارکوازی دارند، در اصل میرها از نسل میرشاهوردیخان آخرین اتابک زاگرس هستند. سر تشمال عالیجاه میر مظفر اول ارکوازی و پسر و نوه ایشان عالیجاهان تشمال میر مظفر دوم و میر اصغر و میر فرامرز روسای کل ایل ارکوازی از زمان افشاریه تا قاجار از این طایفه بوده‌اند. در میان این طایفه می‌توان به شاعرانی چون اکبر مظفری فرزند میراحمد در عصر قاجار و شهلا مظفری در عصر معاصر از تیره میرهای روستای چگا اشاره کرد و از بزرگان و تشمالان ایل ارکوازی می‌توان به تشمال حجی حاجی، تشمال میرنصور، تشمال میرمیفر و .. از نیای میرمنصوربگ ولد میرمظفر دوم اشاره کرد و هم‌اکنون تشمال ابراهیم مظفری بزرگ ایل ارکوازی است. طایفه میر شامل ۱۴ تخمه بوده از اولاد ۳ برادر (داراوگ_ میرمظفر دوم- میرحسن بگ) که تشکیل دهنده هر تیره، یکی از فرزندان این ۳ برادر فرزندان میرمحمدرضا می‌باشند. اولاد میرمظفر دوم تشکیل دهنده ۱۲ تخمه شامل: حیدربگ، ولدبگ، اسماعیل بگ، اعظم بگ، رحیم بگ و مهدی بگ و جانی بگ و طمرخان و محمدرضا بگ و میثم بگ و جعفربگ و ۱ تیره میرحسن بگ که به سرداران کاکاوند معروفند و تیره داراوگ که شامل ۷ تخمه می‌باشد که تعداد پراکنده‌ای از اولاد شفیع خان و قمروگ در میان میرها هستند اشاره کرد.. سلسله ای از اولا میرتیمور فرزند ارشد عالیجاه میرمظفر که به نایبان و سرخیلان اقلیم کنون زیستیشان در ادوارها پیش یاد کرد که اکنون در روستاهای تابعه بخش (کشماهور) و شهرستان ماهیدشت ساکن اند و آنهارا به میرتیموریهای تنگِ گرمه می‌شناسند، اشاره کرد.[۴][۷]

یکی از قدیمی‌ترین تصاویر ایل ارکوازی نقاشی نگاره سر تشمال میر میرمظفر اول است و همچنین تشکیل ارتش هزار نفره در اواسط حکومت صفوی را توسط عالیجاه میر مظفر دانست تا ایل ارکوازی را ایل هزاره نیز بنامند. (امرای ماداکتو)

تیره‌های آن: ۱-میرچگا تیره تشمال حجی حاجی وتشمال ابراهیم مظفری۲-میر چنان تیره کدخدا میرزاخان ۳-میر چم سارد تیره شفیع خان ۴-میر بانسرو تیره میر باوه و میر نوروز ۵- میر راه سفید تیره خانلر ۶-میر تنگ حمام حیدر بگ وخانواده مظفری. همچنین قسمت دیگری از میرها در شهرستان دره شهر (خانواده هاشمی) و همچنین در (جعفر آباد) میشخاص و قسمت دیگری از میرها برای جنگ ترکمن به استان گلستان فرستاده شده بودند و هم‌اکنون در نیشابور ساکن هستند. رئیس العشایر تیره علی علی و سردار مقتدر ایل کاکاوند میرشاهمرادخان ایلبگیر از نوادگان عالیجاه میرمظفر و از نسل میرحسن بگ دانست و تیره میرتیموری‌های ساکن تنگ گرمه نیز از نسل میرتیمور فرزند ارشد عالیجاه میرمظفر می‌باشد سه تخاره از تیره‌های اسماعیل بگ و دارابگ و ولدبگ از سال ۱۳۱۱ به شهرستان گیلانغرب کوچ کرده در منطقه ویژنان سکنی گزیده‌اند که مرحوم ساده میر بگ مظفری از بزرگان آنها می‌باشد. و تعداد زیادی از اولاد تیرهای جانی بگ اکنون ساکن روستاهایی چون گرمیانه و لاله وان و … ماهیدشت که به خاندان میرپور شهرت دارند و چندین خانواده دیگر نیز در میان مردم ایوانغرب ساکن هستند.

۱۹-طایفه باوه:این طایفه یکی از طوایف بخش ارکوازی بالا بوده و از دوتیره عزیز و ناصر تشکیل شده است و به باباهای حاج بختیار معروف هستند. کدخدای این طایفه در دوره پهلوی عیسی رستمی بود. در مورد اصالت این طایفه دو شبهه وجود دارد برخی آنها از کلهرها مهاجر می‌دانند و برخی دیگر آنها را میر دانسته‌اند و زمین‌های آنها نیز در جوار حاج بختیار است و اراضی آنها توسط تشمالان میر به آنها اهدا شده است.

و آبادی آن از پرجمعیت‌ترین روستاهای ایل ارکوازی است.

۲۰-طایفه بگ بگ:این طایفه از ۶تیره تشکیل شده است ودر ارکوازی پایین قرار دارد.

تیره‌های بگ بگ:۱-بگ بگ روستای چگا شامل خانواده‌های هواسی (امیرخان و عزیزبگ خانه) که به هوز خانه معروف هستند و عموزاده‌های آنها شامل خانواده بشارتی (هوز بشگه)، خانواده حیدری (شهبازبیگ و هواس خان)۲-بگ بگ بان خشک نیز شامل خانواده‌های رحمانی و الیاسی و درویشی و رضایی و شیرمحمدی و دوستی می‌باشد ۳- بگ بگ‌های روستای مورت خانواده فاضلی ۴-بگ بگ نفت شهر و کرمانشاه (خانواده برادران)۵-بگ بگ‌های ساکن ایلام و ساکن در محله خیام (خانواده کرم خان، دارشی و گل محمدی) ۶- بگ بگ‌ها در کشور عراق شامل (خانواده‌های فرمان، زیدان، رمضان و سلمان) از تیره‌های با اصالت ارکوازی می‌باشند.[۳]

۲۱-طایفه باوه سیه:یکی از طوایف ارکوازی پایین است و از سه تیره تشکیل شده است و در روتای بان زیارت هستند و همچنین قسمت دیگری از این طایفه در تیره سیه سیه در ایل کلهر هستند.

۲۲-طایفه مورت (مورتی):این طایفه شامل تیره‌های (باپیر، میرزابگ، باپیرالی کل کل و روسگه) می‌باشد و در دهستان مورت و روستای تنگ حمام و چَیه م کیوانو سکونت دارند. از افراد سرشناس این طایفه می‌توان به رئیس بگ هاشمی اشاره کرد.

۲۳-طایفه لاشکن: یکی از طوایف ارکوازی در مرکزی می‌باشد اما در اسناد ایل و تشمالان به همراه طوایف ارکوازی بالا آمده است و یک تیره بزرگ با نام رشید تشکیل شده است و سردار ایل ارکوازی عالی مقام اسکندرخان (اسکندر رشیدی) ملقب به اسکندر منصور از این طایفه می‌باشد

۲۴-طایفه شَشَوند:این طایفه از طوایف پایین ایل ارکوازی می‌باشد و چند تیره مختلف تشکیل شده است و از روستاهای آن می‌توان به: برجعلی و بانکلوالی اشاره کرد.[۳]

طوایف ایل بولی: بولی بخشی از سرزمین ایل ارکوازی است. مرکز ایل بولی گنجوان است والیان پشت کوه ایل بولی را به سه شعبه تقسیم کردند و هر شعبه توسط یک نفر توشمال اداره. توشمالان محمیلی در گنجوان روسا و توشمال شعبه مظفروند و ایل بولی، توشمالان چمن روسای شعبه کرکلوند، توشمالان شفیع خان در سرچم لو روسای و توشمال شعبه شفیع خانی (جماعت کبود و قاضی وند) بوده است. به مابقی مردان این سه خاندان که حکم رسمی توشمال از جانب والیان نداشته‌اند، توشمال خطاب می‌شدند. این سه خاندان از زمان صفویه وحتی قبل تر تا جمهوری اسلامی روسا و توشمال ایل بولی بوده‌اند. هرسه خاندان (تیره) هر کدام وزنهٔ سیاسی داشته و حاضر نبوده‌اند زیر مجموعه همدیگر باشند. کدخدایان بولی هم توسط توشمالان بولی برای طوایف منصوب می‌شدند.[۱۹]۱-کرکه لوند: طوایف: پاچم دهارون (شروین)، سرچم دهارون (خیروند)، چمن کوچک و مرغزاری. چشمه رمضان، سرپیتک. تشمالان این طایفه از تیره مرغزاری هستند. بیشتر جمعیت این طایفه در شهر ایلام سکونت دارند. تشمالی این شعبه بر عهده تشمالان چمن (خاندان مهدوی و سلیمی) بوده ودر قدیم به مردان آن توشمال می‌گفتند. تشمال صید مهدی و تشمال شیخعلی مهدوی، تشمال محمدعلی، کدخدا حیدرخان مرغزاری در زیارتگاه سیدمحمد، کدخدا محمود آقاویسی در پاچم دهارون (شروین)، کدخدا شامار در سرچم دهارون (خیروند) از بزرگان این طایفه اند.[۱] ۲-مظفروند: تشمالان، خور، چکر، قنه احمدبگ، بیکه وند، پاقلا محل سکونت آنها به ترتیب طوایف: گنجوان، میرمکان، چکر، دار توت قنه، قبله، پاقلعه، گره چقا و تنگ بیجار، تنگ بینا، شیرین آب است. تشمالی این شعبه و ایل بولی برعهده خاندان تشمالان محمیلی در گنجوان است از دوره صفویه تا اکنون. در دوره قاجار و پهلوی تشمالی بر عهده توشمال صالح بیگ بوده است. تشمال صالح بیگ، تشمال سهراب رحیمی و تشمال ابراهیم تخمار و .. از این خاندان و از نوادگان توشمال محمدعلی می‌باشند.[۱] خاندان تشمال محمیلی (تشمالان) در روستای گنجوان از بزرگان و روسای (تشمالان) ایل بولی می‌باشند. تشمال محمدعلی (محمیلی) فرزند تشمال رضاعلی فرزند تشمال کیانی (از روسای ایل در زمان صفویه) فرزند تشمال آوختی و .. می‌باشد. این خاندان از دوره صفویه به بعد تا جمهوری اسلامی روسا و بزرگان و توشمالان ایل بولی می‌باشند.[۳] تشمال صالح بیگ، تشمال ابراهیم تخمار و سهراب رحیمی و .. از نوادگان تشمال محمدعلی (محمیلی) می‌باشد. تشمال محمیلی ۸ اولاد داشته است. ۳ پسر به عراق مهاجرت کردند و پنج فرزند به نام‌های توشمال کهزادخان، توشمال اقبال بگ، توشمال حیدربگ، توشمال مهدی، آقا در گنجوان مانده‌اند. تشمال محمیلی (تشمالان) جد خانواده‌های (سیفی تخمار کهزادی تقوی رحیمی پاوند قادری حیدری پاینده اورعی بهروزی مهدی‌زاده تاج فر شکوهنده کیانی و … می‌باشد). در قدیم به مردان آن توشمال می‌گفتند. رئیس و بزرگ و شیخ قبیله و ایل بولی، الباوی در عراق هم از این خاندان و از نوادگان توشمال محمدعلی (محمیلی) می‌باشد آرامگاه توشمال محمدعلی (محمیلی) از بزرگان و روسای ایل بولی به همراه فرزندان و نوادگانش در قبرستان وادی السلام در نجف اشرف می‌باشد. از بزرگان این خاندان می‌توان از توشمال صالح بگ رئیس ایل بولی و از بزرگان و مصلحان استان ایلام و .. نام برد.[۷] شفیع خانی؛ طوایف: سرچم لو (هوز کو)، ریزوند، گلال شهداء (گلال ملگشه). تشمالی این شعبه بر عهده خاندان تشمال شفیع خان (تشمالان) در سرچم لو می‌باشد. از دوره صفویه تا پهلوی تشمالی این شعبه بر عهده خاندان تشمال شفیع خان بوده است. توشمال شفیع خان در دوره زندیه بر این شعبه ریاست داشته است. تشمال نجف صادقیان در دوره قاجار، تشمال بابا هواسی و .. از نوادگان تشمال شفیع خان بر این شعبه ریاست داشته‌اند. تشمال شفیع خان جد خانواده‌های (صادقیان، هواسی حیدری کاکی نیازی و ..) می‌باشد. در قدیم به مردان آن توشمال می‌گفتند[۱۹]

طوایف ایل ارکوازی در عراق

ایل ارکوازی در عراق از ۵ تا ۷ طایفه تشکیل شده است که اسامی آنها به تفکیف روستا عبارت است از: ۱-ملا عزیز ۲-فلامرز ارکوازی۳-کهریز (کاریزوند بالا و کاریزوند پایین)۴-میر ۵-قریه علی میر۶-قریه سلیمان بگ۷-قریه عزیز مراد و همچنین تعدادی از نوادگان طوایف ایرانی ارکوازی همچون میثم و میر و بهٔ نیز به صورت اقلیت وجود دارند. ایل الارکوازی: روستاهای این طایفه در حومه خانقین به ویژه در حاشیه رودخانه الوند در شرق شهر در محدوده (خانقین و حاجی قره) گسترده شده است و دو روستا نیز عبارتند از. واقع در مرزهای اداری ولسؤالی قره تو. این طایفه دارای (۱۴) روستا به جز کسانی که در داخل شهر و پالایشگاه الوند (سابق) سکونت دارند، شاخه‌های طایفه عبارتند از (کار شونی، قیتول، ملکشونی، تویلاوی، شیرک و…). کتاب «معجم العشائر العراقیه» پراکندگی ایل ارکوازی در عراق را اینگونه معرفی می‌کند:مرکز ارکوازی در عراق خانقین و رئیس عشیره آن شیخ علی بک (علی بگ ابن عیسی بگ ابن احمد بگ ابن محمد بگ ابن حسن بگ ارکوازی) بوده و طوایف دیگری از آن در موصل و طائیه و قسمت دیگری از آن در شهر سلیمانیه با ریاست شیخ محمد در عراق ساکن است. کل(۱۰۰٪)ایل ارکوازی در عراق کرد شیعه هستند. خانم سعیده اسماعیل عبد الکریم (رئیس اتحاد میهنی زنان کردستان) و می‌رفت ارکوازی رئیس پارلمان اقلیم کردستان و نامزد پارلمان عراق و سفیر صلح در ایران از مشهورترین افراد طوایف عراقی ارکوازی هستند. همچنین طوایف عراقی ایل ارکوازی در جنبش رشید عالی گیلانی نقش بسزایی به فرماندهی غلامعلی ارکوازی ایفا کردند.[۱]

منابع

  1. ۱٫۰۰ ۱٫۰۱ ۱٫۰۲ ۱٫۰۳ ۱٫۰۴ ۱٫۰۵ ۱٫۰۶ ۱٫۰۷ ۱٫۰۸ ۱٫۰۹ ۱٫۱۰ رستم رفعتی، انساب و شهری و عشایری استان ایلام (۱۳۸۶)،انتشارات برگ زرین شابک ۹_۶۱_۷۳۷۲_۹۶۴_۹۷۸. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 71 (کمک)
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ جعفر خیال، تحوالات تاریخی و قوم‌شناسی ایلام ص ۱۷۰ (۱۳۹۰).
  3. ۳٫۰۰ ۳٫۰۱ ۳٫۰۲ ۳٫۰۳ ۳٫۰۴ ۳٫۰۵ ۳٫۰۶ ۳٫۰۷ ۳٫۰۸ ۳٫۰۹ ۳٫۱۰ علیرضا اسدی، کتاب ایلامیان با ایلام ایلات طوایف و خاندان‌های استان ایلام انتشارات جوهر حیات.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ مظفری، شهلا، امرای ماداکتو ص ۴۲۰.
  5. اکبری، مرتضی(۱۳۸۶)، تاریخ ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه انتشارات فقه شابک ۶_۲۱۲_۴۹۹_۹۶۴_۹۷۸. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 69 (کمک)
  6. https://www.instagram.com/reel/C8U7hEvJHyZ/?igsh=MzRlODBiNWFlZA==. پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ درخشنده، صید محمد دیوالا از ادوار کهن تا عصر پهلوی ایلام، انتشارات مؤلف شابک ۷_۲۹۷۳_۰۴_۶۰۰_۹۷۸. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 72 (کمک)
  8. امرای ماداکتو خانم شهلا مظفری ۱۴۰۳.
  9. هوگوگروته، سفرنامه گروته. تهران: نشر مرکز ۱۳۶۹.
  10. علیرضا اسدی، ایلامیان در ایلام شناخت اقوام ایلات طوایف و خاندان‌های استان ایلام انتشارات جوهر حیات ۱۳۹۷.
  11. خیتال، جعفر، ساکنین سرزمین پشتکوه ایلام ص ۱۶۲، ۱۶۳.
  12. ایلام و تمدن دیرینه آن، ایرج افشار سیستانی، تهران انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۳۸۰.
  13. یقوبی، کریم و علی یعقوبی(۱۳۸۹)، ایلام دوره پهلوی از سقوط نظام والی گری تا سقوط سلسله پهلوی ایلام انتشارات جوهر حیات.
  14. https://www.instagram.com/reel/C8U7hEvJHyZ/?igsh=MzRlODBiNWFlZA==. پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  15. دیوان غلامرضاخان ارکوازی، انتشارات زانا، ظاهر سارایی، ویراست سوم، صفحهٔ ۲۹.
  16. کتاب شاکه و خانمنصور.
  17. کتاب امرای ماداکتو خانم دکتر شهلا مظفری ص ۵۰۲.
  18. درخشنده، صید محمد(۱۳۹۴)، دیوالا از ادوار کهن تا عصر پهلوی، ایلام انتشارات مؤلف شابک ۷_۲۹۷۳_۰۴_۶۰۰_۹۷۸.
  19. ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ صادقیان، کتاب ایل بولی انتشارات زانا.

Read other articles:

Largest class of crustaceans MalacostracaTemporal range: Cambrian–Recent PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Scientific classification Domain: Eukaryota Kingdom: Animalia Phylum: Arthropoda Superclass: Multicrustacea Class: MalacostracaLatreille, 1802 Subclasses Eumalacostraca Hoplocarida Phyllocarida See text for orders. Malacostraca (from Neo-Latin; from Ancient Greek μαλακός (malakós) 'soft', and όστρακον (óstrakon) 'shell') is the second largest ...

 

British actress and translator (1914–1954) Ann DaviesAnn LindsayBornAnn Lorraine Davies(1914-10-02)2 October 1914CardiffDied9 January 1954(1954-01-09) (aged 39)Castle HedinghamNationalityBritishEducationUniversity College, CardiffOccupation(s)Actor, translatorPartnerJack Lindsay Ann Lorraine Davies known as Ann Lindsay (2 October 1914 – 9 January 1954) was a British actress and translator. Life Davies was born in Cardiff in 1914 to Sarah Ann and Morgan Davies, as one of five children...

 

Bentuk asli dari nama pribadi ini adalah Park Sandara. Artikel ini menggunakan rangkaian nama Barat. Ini adalah nama Korea; marganya adalah Park. Sandara ParkSandara Park in 2022Nama asal박산다라LahirPark Sandara12 November 1984 (umur 39)Busan, Korea SelatanNama lainDaraPekerjaanPenyanyiAktrisModelHostAgen Star Magic YG Abyss Company Karier musikGenreK-popR&BHip-hopInstrumenVokalGitarDrumTahun aktif2004–sekarangLabelStar Records (2004–2007) YG Entertainment (2007–...

Este nombre sigue la onomástica china; el apellido es Hua. Hua Luogeng Hua Luogeng (1956)Información personalNombre en chino 华罗庚 Nacimiento 12 de noviembre de 1910Jintan District (China Imperial) Fallecimiento 12 de junio de 1985 (edad 74)Tokio (Japón) Sepultura Cementerio revolucionario de Babaoshan y Jintan District Nacionalidad ChinoLengua materna Chino EducaciónEducado en Universidad Tsinghua (1931-1932)Universidad de Cambridge (1936-1938) Información profesionalOcupaci

 

Chip 'n Dale: Rescue RangersPoster resmiSutradara Akiva Schaffer Produser David Hoberman Todd Lieberman Ditulis oleh Dan Gregor Doug Mand Berdasarkan Chip 'n Dale: Rescue Rangersoleh Tad StonesAlan Zaslove[1] Chip 'n' Daleoleh Bill Justice Pemeran John Mulaney Andy Samberg KiKi Layne Will Arnett Eric Bana Flula Borg Dennis Haysbert Keegan-Michael Key Tress MacNeille Tim Robinson Seth Rogen J. K. Simmons Penata musikBrian Tyler[2]SinematograferLarry FongPenyuntingBrian Ol...

 

The Doll 2Poster FilmSutradara Rocky Soraya Produser Mohan Nankani Raam Soraya Rocky Soraya Ditulis oleh Riheam Junianti Rocky Soraya Fajar Umbara PemeranHerjunot AliLuna MayaSara WijayantoMaria SabtaRydhen AfexiIra Ilva SariMega CarefansaShofia ShireenWati SudiyonoPrincess MartinezPenata musikAnto HoedSinematograferAsep KalilaPenyuntingSastha SunuPerusahaanproduksiHitmaker StudiosTanggal rilis20 Juli 2017Durasi117 menitNegara IndonesiaBahasa Indonesia PendapatankotorRp 45,1 miliar...

Railway station in Kraków, Poland Kraków GłównyAStation platforms in July 2021.General informationLocationKraków, Lesser Poland VoivodeshipPolandCoordinates50°03′56″N 19°56′50″E / 50.06556°N 19.94722°E / 50.06556; 19.94722Owned byPKP Polskie Linie KolejowePlatforms10HistoryOpened1847LocationKraków GłównyLocation within Central Kraków Kraków Główny, in English Kraków Main, is the largest and the most centrally located railway station in Kraków,...

 

1983 science fiction novel by Orson Scott Card The Worthing Chronicle First editionAuthorOrson Scott CardCover artistDon MaitzCountryUnited StatesLanguageEnglishSeriesThe Worthing seriesGenreScience fictionPublisherAce BooksPublication date1983Media typePrint (hardback & paperback)Pages272ISBN0-441-91810-7OCLC9980726 The Worthing Chronicle (1983) is a science fiction novel by American writer Orson Scott Card, part of The Worthing series. This book by itself is out of print havin...

 

Video chat mobile app by Google Google DuoA screenshot of DuoDeveloper(s)Google LLCInitial releaseAugust 16, 2016; 7 years ago (2016-08-16)Final release(s) [±]Android174.0 / September 9, 2022; 14 months ago (2022-09-09)[1]iOS174.1.0 / September 16, 2022; 14 months ago (2022-09-16)[2] Operating system Android 6.1.0 Marshmallow Android 10.1.1 PredecessorGoogle HangoutsSuccessorGoogle MeetTypeVideo chat mobile appWebs...

A major contributor to this article appears to have a close connection with its subject. It may require cleanup to comply with Wikipedia's content policies, particularly neutral point of view. Please discuss further on the talk page. (August 2016) (Learn how and when to remove this template message) 2014 Indian filmSangharshTheatrical release posterDirected bySaisparshProduced byVidnyan Siddhi Films LtdStarringRajesh ShringarpureSangeeta KapurePrajakta MaliNakul GhanekarAnshuman VichareCinema...

 

Annual half marathon in Cardiff, Wales Principality Cardiff Half MarathonDateOctoberLocationCardiff, WalesEvent typeRoadDistanceHalf MarathonPrimary sponsorPrincipality Building SocietyEstablished2003Course recordsMen's: 59:30 (2019) Leonard LangatWomen's: 1:05:52 (2017) Edith ChelimoOfficial siteCardiff Half MarathonParticipants20,108 (2023) The Principality Building Society Cardiff Half Marathon (Welsh: Hanner Marathon Caerdydd) (previously known as the Cardiff Marathon) is an annual half m...

 

American health care company Encompass Health CorporationFormerlyHealthSouth CorporationTypePublic companyTraded asNYSE: EHCS&P 400 componentIndustryHealthcareFounded1984; 39 years ago (1984)FounderRichard M. ScrushyHeadquartersBirmingham, Alabama, U.S.Key peopleMark Tarr (President and CEO)Douglas E. Coltharp (CFO)Barbara Jacobsmeyer (COO)ProductsRehabilitationHome HealthHospiceRevenue US$4.605 billion (2019)Number of employees43,400[citation needed] (...

Railway station in Sydney, New South Wales, Australia Concord WestGeneral informationLocationQueen Street, Concord WestCoordinates33°50′55″S 151°05′08″E / 33.848715°S 151.085535°E / -33.848715; 151.085535Elevation14 metres (46 ft)Owned byTransport Asset Holding EntityOperated bySydney TrainsLine(s)Main NorthernDistance14.54 kilometres from CentralPlatforms4 (2 island)Tracks4ConstructionStructure typeGroundAccessibleYesOther informationStatusStaffedStat...

 

Al-Juarismi Información personalNombre nativo أبو عبد الله محمد بن موسى الخوارزمي ابو جعفرOtros nombres Abu Yāffar AlgorithmiNacimiento circa 780Corasmia, Califato abasíFallecimiento circa 850(70 años)Bagdad, Califato abasíResidencia Bagdad Religión SunismoInformación profesionalOcupación Matemático, astrónomo, geógrafo, filósofo, escritorAños activo 813-846Empleador Casa de la sabiduríaLengua literaria Árabe y persaObras notables Compen...

 

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Harlem on My Mind protest – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (December 2017) (Learn how and when to remove this template message) The Metropolitan Museum of Art The Black Emergency Cultural Coalition (BECC) protested a 1969 exhibition at the Metropol...

Voce principale: I Cavalieri dello zodiaco - Episode G. Copertina del volume 7 dell'edizione italiana. Questa è la lista dei capitoli e del manga I Cavalieri dello zodiaco - Episode G, scritto e disegnato da Megumu Okada e ispirato all'opera originale di Masami Kurumada. La storia è ambientata sette anni prima degli eventi narrati ne I Cavalieri dello zodiaco e racconta la lotta dei Cavalieri d'Oro, guerrieri che combattono in nome di pace e giustizia, per proteggere la terra dalla minaccia...

 

American writer Rachelle Cruz is an American poet. She won a 2018 American Book Award. She teaches at University of California, Riverside.[1] In 2019, she was Inlandia Literary Laureate.[2][3] Works God’s Will for Monsters (Inlandia, 2017) ISBN 9780997093247 References ^ Tran, Christine (2018-11-14). UCR lecturer Rachelle Cruz wins 2018 American Book Award. Highlander. Retrieved 2020-09-30. ^ Poet Rachelle Cruz has big plans for her term as Inlandia Literary Lau...

 

District of Assam, India This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article needs to be updated. The reason given is: written like an essay. Please help update this article to reflect recent events or newly available information. (July 2019) This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourc...

Микола Павлович Йолтуховський Народився 17 грудня 1941(1941-12-17)ЯвтухиПомер 24 січня 2020(2020-01-24) (78 років)БарМісце проживання БарКраїна  УкраїнаДіяльність історикAlma mater Вінницький державний педагогічний університет імені Михайла КоцюбинськогоГалузь краєзнавецьВчене званн...

 

French football manager (born 1962) Pascal Dupraz Dupraz as Evian manager in 2013Personal informationFull name Pascal Fernand Dupraz[1]Date of birth (1962-09-19) 19 September 1962 (age 61)[2]Place of birth Annemasse, FranceHeight 1.72 m (5 ft 8 in)[3]Position(s) StrikerSenior career*Years Team Apps (Gls)1980–1981 Sochaux 4 (0)1980–1982 Thonon 27 (5)1982–1986 Brest 70 (13)1986–1987 Mulhouse 31 (3)1987–1989 Toulon 28 (1)1989–1991 Gueugnon ...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!