اشتباه آشکار (شطرنج)

علیرضا فیروزجا در مقابل ماگنوس کارلسن (سال ۲۰۲۰م)

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

بعد از حرکت ۶۹، در این وضعیت، سفید به تصور اینکه تنها پیاده خود را از دست خواهد داد، تسلیم شد. در حالی این وضعیت آشکارا یک وضعیت مساوی است.

اشتباه آشکار یا بلاندر (به انگلیسی: Blunder) در شطرنج، یک حرکت بسیار ضعیف است که معمولاً حتی بازیکنان مبتدی، نباید مرتکب آن شوند. چنین اشتباهی در اثر بی دقتی، به دلیل تنگی وقت؛ یا اعتماد بیش از حد به یک پیروزی قریب‌الوقوع؛ یا هر علت دیگری، می‌تواند روی داده و سرنوشت بازی را تغییر دهد. در زبان فارسی به این کونه اشتباهات، اشتباه لپی، سهوی؛ خطای بارز و یا اشتباه اورلوک، نیز می‌گویند.^[۱]
اشتباهات آشکار، بیشتر در بازی افراد مبتدی به چشم می‌خورند. با این حال بازیکنان با تجربه و حتی در سطح قهرمانی جهان نیز ازآنها مصون نیستند. در بازیهای حضوری، ایجاد شرایطی که احتمال اشتباه آشکار حریف را افزایش دهد، یک هنر است، که البته نباید از حدود مجاز تجاوز کند و تبدیل به حیله‌های روانی برای ایجاد حواس‌پرتی در حریف شود.^[۲]
تشخیص یک حرکت ضعیف، به عنوان یک اشتباه آشکار، تا حدودی ذهنی است و بستگی به تفسیر ناظران بازی دارد. یک حرکت ضعیف از یک بازیکن مبتدی را می‌توان ناشی از بی تجربگی دانست. اما همان حرکت ضعیف از یک استاد، یک اشتباه آشکار محسوب می‌شود. در ادبیلت شطرنج، یک اشتباه آشکار معمولاً با نماد «❔❔» نمایش داده می‌شود.
اشتباهات آشکار غالباً در اثر یک زنجیره فکری ناقص روی می‌دهند. بازیکن ممکن است با پیش داوری پاسخ حریف را پیش‌بینی کرده و همه احتمالات دیگر را نادیده بگیرد. گاه یک حریف آنچنان روی جزئیات یک زنجیره از حرکات تمرکز می‌کند که کلیت بازی را از یاد می‌برد و دچار اشتباه آشکار می‌شود.^[۳]
یکی از راه‌های اجتناب از ارتکاب به اشتباهات آشکار، یادداشت حرکت، پیش از انجام آن بود. توصیه شده بود که اول، حرکتی که در ذهن دارید را یادداشت کرده و قبل از دست بردن به مهره، یک نگاه دیگر به صفحه بیندازید. این روش، حتی در میان استادان نیز رایج بود. اما در سال ۲۰۰۵م، فدراسیون بین‌المللی شطرنج این ترتیب را ممنوع کرد و بازیکنان پیش از یادداشت حرکت، باید حرکت خود را با مهره انجام دهند.^[۴][۵]

منابع

1. https://asrshahrvand.com/اصطلاح-پرکاربرد-شطرنج-آموزش/74686/
2. https://www.jstor.org/stable/1412592?origin=crossref#metadata_info_tab_contents
3. https://www.youtube.com/watch?v=3qGwYNBSaxA
4. https://www.fide.com/official/handbook.asp?level=EE101
5. The editors of Chess for Tigers noted that after author Webb had submitted his manuscript, "FIDE … passed new laws forbidding a player to write moves down in advance and also insisting that a player's scoresheet be visible to the arbiter throughout the game". Webb 2005, p. 6.