لیگ برتر خلیج فارس یا لیگ برتر فوتبال ایران مسابقات لیگ حرفهای و بالاترین سطح باشگاهی لیگ فوتبال ایران است که پس از جام آزادگان آغاز به کار کرد و در حال حاضر با حضور ۱۶ تیم برگزار میشود. نخستین دورهٔ این رقابتها در تاریخ ۱۱ آبان ۱۳۸۰ با حضور ۱۴ تیم برگزار شد.
در ردهبندی اعلام شده از سوی فدراسیون بینالمللی تاریخ و آمار فوتبال در سال ۲۰۱۲ این لیگ، به عنوان «سی و ششمین لیگ قدرتمند جهان» و «چهارمین لیگ قدرتمند آسیا» انتخاب شدهاست.[۱] افزون بر این در ردهبندی اعلام شده توسط این فدراسیون، لیگ برتر ایران رده چهل و هفتم جهان و چهارم آسیا را در قرن ۲۱ میلادی (۲۰۰۱ تا ۲۰۱۲) کسب کردهاست.[۲]
موفقترین تیمها
بیشترین حضور در سه تیم بالای جدول را به ترتیب تیمهای استقلال (۱۸ بار)، پرسپولیس (۱۴ بار) و سپاهان (۱۲ بار) داشتهاند. پس از این سه تیم، تیمهای
ذوبآهن و فولاد هر کدام ۵ بار فصل را با قرار گرفتن در میان سه تیم برتر به انتها رسانده اند. فهرست ۱۰ تیم برتر این مسابقات به لحاظ تعداد قهرمانی و سپس تعداد مقامهای کسبشده، به شرح زیر است:
نکات: ۱- گلهای بازیهایی که نتایجش با رای کمیته انضباطی تعیین شدهاست در جدول لحاظ نشدهاست. ۲- کسر امتیازهای انضباطی در مجموع امتیازها لحاظ نشدهاست.
۲- تیمهای استقلال، پرسپولیس، سپاهان و ذوبآهن، چهار تیمی هستند که پیشینه حضور در همه ادوار لیگ برتر را دارند.[۴][۵]
از دورهٔ سیزدهم لیگ برتر به بعد، ۱۶ تیم در این رقابتها حاضر هستند، که بهصورت رفت و برگشت در زمین خودی و حریف به میدان میروند، به این ترتیب هر تیم ۳۰ بازی انجام خواهد داد. پیروزی در هر دیدار سه امتیاز و تساوی یک امتیاز برای تیم میزبان و یک امتیاز برای تیم میهمان دارد، در حالی که برای شکست امتیازی در نظر گرفته نمیشود. به این ترتیب هر تیمی که بیشترین امتیاز را در طول فصل کسب کند بهعنوان قهرمان شناخته میشود، و دو تیم پایانی جدول ردهبندی به لیگ آزادگان سقوط میکنند.
همچنین در مواردی که امتیازها مساوی شوند تفاضل گل و در صورت برابر بودن مقدار تفاضل گل، تعداد گلهای زده ترتیب جدول ردهبندی را مشخص میکند.
گزینش برای لیگ قهرمانان آسیا
از سال ۱۳۸۷ تا سال ۱۳۹۰ چهار تیم از ایران بهطور مستقیم در مرحلهٔ گروهی لیگ قهرمانان آسیا حضور داشتند.
در سال ۱۳۹۰ چهار سهمیهٔ مستقیم ایران، به دو سهمیهٔ مستقیم و دو سهمیه در پلیآف تغییر یافت.
در سال ۱۳۹۱ سهمیههای ایران به سه سهمیهٔ مستقیم و یک سهمیهٔ پلیآف تغییر پیدا کرد.
در سال ۱۳۹۷ سه سهمیهٔ مستقیم و یک سهمیهٔ پلیآف ایران، به دو سهمیهٔ مستقیم و دو سهمیه در پلیآف تغییر یافت.
در سال ۱۴۰۲ باتوجه به تغییر سبک مسابقات آسیایی از لیگ قهرمانان آسیا به لیگ نخبگان آسیا و لیگ۲ قرمانان آسیا سهمیه باشگاه های ایران به ۲سهمیه مستقیم و یک سهمیهٔ پلیآف ایران، و یک سهمیه مستیم به لیگ ۲ قهرمانان آسیا تغییر یافت مه در صورت شکست نماینده ایران در مسابقه پلیآف تماینده ایران به مرحله گروهی لیگ۲ آسیا میرود.
در سال ۱۴۰۳ با توجه به عملکرد تیمهای ایرانی در لیگ قهرمانان آسیا و قرارگرفتن لیگ برتر ایران در جایگاه ششم لیگ های آسیایی سهمیه ایران برای دو فصل آینده لیگ نخبگان آسیا ۲۶-۲۰۲۵ و لیگ نخبگان آسیا ۲۷-۲۰۲۶ از ۲+۱ به ۱+۱ کاهش یافت. به این ترتیب ایران یک سهمیه مستقیم لیگ نخبگان آسیا دارد و یک سهمیه حضور در مسابقات پلیاف [ذ] و یک سهمیه مستقیم به مرحله گروهی لیگ۲ قهرمانان آسیا خواهد بود.[۷][۸]
حامیان مالی
این بخش نیازمند گسترش است. میتوانید با افزودن به آن کمک کنید.
شرکت آلاشپورت حامی مالی در ازای استفاده از توپهای فوتبال تولیدی این شرکت در مسابقات و کنفرانسهای مطبوعاتی قبل و بعد از بازیها، در دورهٔ دهم و یازدهم لیگ خلیج فارس.
نشانواره
تا فصل ۹۳–۱۳۹۲
از فصل ۹۴–۱۳۹۳
پوشش تصویری
مسئولیت پخش زنده بازیهای ۲تیم مطرح تهران(استقلال و پرسپولیس) همواره برعهده شبکهٔ سه سیما است و حتی اگر این ۲تیم در رقابت قهرمانی نیز نباشند بازیهای آنها توسط این شبکه پخش میشود، بازیهای این دو تیم علاوه بر شبکه سه از شبکه جامجم که شبکه برونمرزی سیما برای ایرانیان خارج از کشور است پوشش داده میشود. شبکه اصلی پخش بازیهای دیگر تیم های حاضر در لیگ، شبکه استانی مربوط به تیم میزبان است و درصورت حایز اهمیت بودن بازی، شبکه ورزش سیما، شبکه جامجم و شبکه استانی تیم میهمان نیز آن را پوشش میدهند.
همچنین پخش آنلاین مسابقات لیگ برتر توسط سایت صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و سایت تلوبیون صورت میگیرد.[۹]
هر تیم بهطور همزمان اجازه استفاده از چهار بازیکن خارجی در هر یک از دیدارهای لیگ خلیج فارس را دارد و در صورت استفاده بیش از چهار بازیکن، از طرف سازمان لیگ برتر و کمیته انضباطیفدراسیون فوتبال ایران متخلف اعلام شده و جریمه میشود. از آغاز دورهٔ هشتم و نهم لیگ، بستن قرارداد جدید با دروازهبانهای خارجی ممنوع اعلام شده بود، اما به دلیل انتقادات فراوان کارشناسان فوتبال و درخواست تعداد زیادی از مربیان تیمهای لیگ برتری برای تغییر این قانون، از ابتدای دورهٔ دوازدهم لیگ برتر به بعد، سازمان لیگ برتر فوتبال با ایجاد تغییراتی در این قانون، ضمن موافقت با درخواست مربیان مبنی بر لغو ممنوعیت جذب دروازهبان خارجی، تیمهای لیگ برتری را ملزم به جذب دروازهبانهای ملیپوش خارجی کرد.
در آغاز دوره بیستم تیمها حق بستن قرارداد با بازیکنان جدید خارجی را نداشتند و فقط با بازیکنان خارجی فصل قبل خود میتوانستند فصل را شروع کنند.
محرومیت
هر بازیکن بلافاصله بعد از دریافت چهار کارت زرد یا یک کارت قرمز در طی یک دوره از برگزاری رقابتها مشمول محرومیت از حضور در دیدار بعدی میگردد و در صورت ایجاد تشنج یا درگیریهای شدید در میدانهای فوتبال به کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال احضار شده و در شرایطی که توضیحاتش به این کمیته قابل قبول و منطقی نباشد، مشمول جریمههای دیگری (از قبیل جریمههای نقدی و محرومیت از چند بازی بعدی) نیز میگردد. اگر بازیکنی در آخرین بازی فصل کارت قرمز دریافت کند اولین بازی فصل بعدی را از دست خواهد داد ولی کارتهای زرد به فصل بعدی موکول نمیشود.
در ادوار گذشته محرومیت با تعداد کارت زرد متفاوت بودهاست که در جدول زیر به آن پرداخته شدهاست.
محرومیت بازیکنان با تعداد کارت زرد در ادوار لیگ برتر
از
تا
تعداد اخطار
تعداد بازی محرومیت
زیرنویس
۱۳۸۰
۱۳۸۵
۲ کارت زرد
یک بازی
تمام محرومیتها با دو اخطار
۱۳۸۶
۱۳۹۶
۳ کارت زرد
یک بازی
محرومیت اول با سه اخطار و محرومیت دوم با دو اخطار
۱۳۹۵
۱۳۹۶
۳ کارت زرد
یک بازی
محرومیت اول و دوم با سه اخطار
۱۳۹۷
اکنون
۴ کارت زرد
یک بازی
محرومیت اول با چهار اخطار و محرومیت دوم با سه اخطار
نتایج خاص
بازیهای پرگل در تاریخ لیگ برتر بر مبنای تعداد گل در یک بازی
تا پایان بیست و سومین دوره لیگ برتر ۴٬۹۰۲ بازی در این مسابقات انجام شده و ۱۲٬۷۵۸ گل به ثمر رسیدهاست که میانگین ۲٫۶۰ گل در هر بازی میباشد. بهجز دوره هجدهم، بیستم و بیست و یکم لیگ برتر در بقیه ادوار لیگ، میانگین به ثمر رسیدن حداقل دو گل در این بازیها به ثبت رسیدهاست.
در ادوار لیگ برتر استقلال با گلزنی در ۵۱۵ بازی بیش از هر تیمی موفق به گلزنی شدهاست. پرسپولیس نیز با گلزنی در ۵۰۸ بازی در رده دوم این جدول قرار گرفتهاست. تیمهای سپاهان و ذوبآهن هم در ردههای بعدی این جدول هستند.
نکته: در این جدول تیمهایی ذکر شدهاند که حداقل در ۲۵۰ بازی از بازیهای لیگ برتر موفق به گلزنی شدهاند.
تاریخ به روز رسانی:پایان لیگ بیست و سوم
تفکیک تیمها بر اساس کلینشیت
باشگاه استقلال با ثبت ۲۹۵ کلینشیت تا پایان بیستمین و سومین دوره لیگ برتر بهترین عملکرد را در این زمینه داشتهاست.باشگاه پرسپولیس با سه کلین شیت کمتر در رده دوم قرار گرفته است و همچنین باشگاه سپاهان ۲۷۶ کلینشیت در رتبهی سوم این ردهبندی قرار دارد.
بیشترین تعداد کلینشیت در مجموع ادوار لیگ برتر
این جدول شامل تیمهایی است که حداقل ۱۰۰ کلینشیت در لیگ برتر ثبت کردهاند
نکته: سریعترین گل تاریخ فوتبال باشگاهی ایران را هادی عبداللهزاده در سال ۱۳۷۸ در بازی ابومسلم و ایرسوتر در ثانیه پنج بازی به ثمر رساندهاست.[۳۶]
داوران
تعداد ۱۱۶ داور بازیهای لیگ برتر را قضاوت کردهاند. ترکی، فغانی و قهرمانی سه داوری هستند که بیش از بقیه داوران بازیهای این مسابقات را سوت زدهاند.[نیازمند منبع]
در این رقابتها هرگز اجازه حضور زنان در ورزشگاهها داده نشد تا اینکه در اواخر سال ۲۰۲۲ با فشارهای جهانی، بالاخره این اجازه داده شد. مقاومت زنان و فشار سازمانهای ورزشی جهانی همانند سازمان فیفا بانی آن شد که ورزشگاه آزادی بالاخره پس از انقلاب ۱۳۵۷ نیز به روی زنان باز گردد؛[۳۸][۳۹]
نخستین حضور قانونی زنان ایرانی در لیگ برتر خلیج فارس در بازی میان استقلال و مس کرمان در ورزشگاه آزادی تهران در هفته سوم از بیست و دومین دوره این رقابتها بود.[۴۰][۴۱] بیشترین حضور زنان در ورزشگاه در تاریخ ورزش ایران به صورت قانونی در بازی های خانگی ملوان در گیلان در شهر. بندر انزلی صورت گرفته است .
لیگ بیست چهارم
هفته دوازدهم
با توجه به حکم کمیته انضباطی مبنی بر محرومیت هوادار مرد دو تیم سپاهان و پرسپولیس به دلیل تنش در بازیهای گذشته برای اولین بار در تاریخ لیگ برتر دیدار سپاهان و پرسپولیس در ورزشگاه نقش جهان در فقط با حضور تماشاگران زن برگزار شد.[۴۲]
استفاده از کمک داور ویدیویی(VAR)
برای اولین بار در تاریخ لیگ برتر در بازی معوقه از هفته پنجم در لیگ برتر ۰۳–۱۴۰۲ مابین دو رقیب سنتی پایتخت پرسپولیس و استقلال از کمک داور ویدیویی (VAR) استفاده شد.[۴۳][۴۴]
رکوردها
استقلال در فصل ۰۱–۱۴۰۰ به اولین تیم در تاریخ لیگ برتر تبدیل شد که بدون شکست به عنوان قهرمانی دست پیدا کرد.[۴۵]
در فصل ۰۳–۱۴۰۲ استقلال به اولین تیم لیگ برتر تبدیل شد که تعداد گلهایش در تاریخ لیگ به عدد هزار گل رسید و تعداد گلهایش چهار رقمی شد و بعد از آن سپاهان به دومین تیم در لیگ برتر تبدیل شد که در بازی با هوادار گل هزارم خود را وارد دروازه کرد. همچنین پرسپولیس به سومین تیم در لیگ برتر تبدیل شد که در بازی با استقلال خوزستان گل هزارم خود را وارد دروازه کرد. [۴۶]
↑این تیم که در چند فصل اول لیگ برتر با نام سایپا تهران در مسابقات حاضر میشد به سایپا کرج تغییر نام داد و بازیهای این تیم نیز در شهر کرج برگزار میشد ولی از لیگ پانزدهم دوباره با نام سایپا تهران در مسابقات به میدان رفت و بازیهایش نیز به ورزشگاههای شهر تهران منتقل شد
↑این تیم سه فصل با نام پیکان قزوین در لیگ برتر شرکت کردهاست
↑این تیم سه فصل با نام صبا باتری تهران در لیگ برتر شرکت کرده و سپس به صبای قم تغییر نام دادهاست
↑نام اصلی این تیم راهآهن تهران میباشد ولی با نامهایی چون راهآهن شهرری و راهآهن یزدان نیز در مسابقات لیگ برتر به میدان رفت
↑این تیم دو فصل با نام مقاومت سپاسی شیراز در لیگ برتر بازی کردهاست
↑نام اصلی این تیم نفت تهران میباشد ولی با نامهایی چون نفت طلاییه و نفت نوین تهران نیز در مسابقات لیگ برتر به میدان رفت
↑این تیم از فصل ۹۹–۱۳۹۸ با نام شهر خودرو در لیگ برتر حاضر شدهاست
↑این تیم بعد از شش سال حضور در لیگ برتر به شهر همدان منتقل شد و چهار سال همدان در لیگ برتر حضور داشت
↑این تیم در اولین دوره لیگ برتر با نام استقلال رشت در مسابقات حاضر بود سپس دو فصل نیز با نام پگاه بازی کرد و از فصل چهارم حضورش به داماش گیلان تغییر نام داد
↑با اینکه در محافل رسمی از مشکیپوشان به عنوان نام این تیم یاد میشد ولی در محافل عمومی نام این تیم سیاهجامگان نوشته و صدا میشد
↑درصورت شکست نماینده ایران در مسابقه پلیاف نماینده ایران به لیگ۲ قهرمانان آسیا ملحق می شود
↑این بازی تا دقیقه ۷۱ با نتیجه صفر صفر مساوی بود تا اینکه هواداران تراکتور شروع به پرتاب اشیا مختلف به زمین بازی کرده و با درگیری بازیکنان پرسپولیس با هواداران، داور بازی را نیمه تمام گذاشت و با حکم کمیته انضباطی بازی ۳ بر ۰ به سود پرسپولیس شد.
↑این بازی دلیل حاضر نشدن تیم سپاهان در زمین بازی، در طی مدت زمان قانونی، به خاطر اعتراض به بدون تماشاگر برگزار شدن بازی، انجام نشد و کمیته انضباطی رای به برد تیم پرسپولیس داد
↑این بازی که تا دقیقه ۸۹ با نتیجه ۲ بر ۱ به سود تیم پیکان تهران پیگیری میشد که به دلیل مصدوم شدن کمک داور نیمه تمام ماند و توسط کمیته انضباطی سه بر صفر به سود تیم پیکان اعلام شد
↑این بازی تا دقیقه ۸۸ با نتیجه ۲ بر ۱ به سود تیم داماش گیلان پیگیری میشد که به خاطر فحاشی تماشاگران تیم پرسپولیس بازی نیمه تمام ماند و توسط کمیته انضباطی سه بر صفر به سود داماش گیلان اعلام شد
↑این بازی با نتیجه یک بر یک به پایان رسید ولی تیم شاهین بوشهر نسبت به سه اخطاره بودن یک بازیکن تیم پاس همدان
اعتراض کرد و پس از بررسی این اعتراض نتیجه بازی از سوی کمیته انضباطی سه بر صفر به نفع تیم شاهین بوشهر اعلام شد
↑این بازی تا دقیقه ۶۴ با نتیجه یک بر صفر به سود تیم ابومسلم مشهد در جریان بود که در این دقیقه بازیکنان و کادر فنی تیم تراکتورسازی در پی اعتراض به تصمیم داور در اعلام خطای پنالتی برای تیم ابومسلم زمین بازی را ترک کردند و بازی نیمه تمام ماند و نتیجه این بازی از سوی کمیته انضباطی سه بر صفر به نفع ابومسلم مشهد اعلام شد
↑این بازی تا دقیقه ۷۲ با نتیجه ۲ بر ۰ به سود تیم پاس در جریان بود که به دلیل قطعی برق ورزشگاه بازی نیمه ناتمام ماند. کمیته انضباطی رای به انجام ۱۸ دقیقه باقیمانده بازی داد ولی تیم فجرسپاسی حاضر به انجام این ۱۸ دقیقه نشد و با حکم کمیته انضباطی سه بر صفر بازنده شد
↑این بازی تا دقیقه ۷۰ با نتیجه مساوی بدون گل در جریان بود که در این دقیقه بازیکنان و کادر فنی تیم شموشک در پی اعتراض به تصمیم داور در اعلام خطای پنالتی برای تیم برق شیراز زمین بازی را ترک کردند و بازی نیمه تمام ماند و نتیجه این بازی از سوی کمیته انضباطی سه بر صفر به نفع برق شیراز مشهد اعلام شد
↑تیم شموشک نوشهر در اعتراض به انتخاب علی خسروی به عنوان داور این بازی در زمین حاضر نشد و کمیته انضباطی رای به برد سه بر صفر به سود تیم ابومسلم مشهد صادر کرد