(A) نمودار اتوفاژی؛ (B) تصویر میکروسکوپ الکترونی از ساختار اتوفاژی در بافت چربی یک لارو مگس میوه؛ (C) در این تصویر پدیدهٔ خودخواری در سلولهای کبد موش گرسنه، نشاندار شده.
خودخواری یا اتوفاژی (انگلیسی: Autophagocytosis یا Autophagy؛ از زبان یونانی باستانαὐτόφαγος، به‌معنی «خویشتن خوار» و κύτος، به‌معنی «توخالی»)،[۱] که از دههٔ ۱۹۶۰ میلادی شناخته شده‌است؛ بدین معنی است که سلول اجزای خود را در غشایی بسته‌بندی کرده، بعد این مجموعه با اندامک‌های بازیافت سلول (لیزوزوم) درمی‌آمیزد تا آنزیمهایلیزوزوم، مواد مورد نظر را تخریب کنند.[۲] در سلولهای یوکاریوتی سه نوع اتوفاژی شناسایی شده‌است: ماکرواتوفاژی، میکرواتوفاژی و ماکروفاژی با واسطه شپرون‌ها. نوع اصلی و کلاسیک اتوفاژی، ماکرو اتوفاژی است که به میزان بیشتری در سلول رخ می‌دهد.
با این که ممکن است به نظر برسد اتوفاژی روندی مخرب است اما این مکانیسم طبیعی دفاع سلول است. در مواقعی که مواد غذایی به اندازه کافی به سلول نمی‌رسد یا اینکه سلول باید عوامل مهاجم مثل باکتری و ویروس را تخریب کند، اتوفاژی برای زدودن مواد زائد و کاهش مصرف سلول ضروری است. علاوه بر این سلول مواد زائدی را که خود تولید کرده یا اجزایی را که پیر شده‌اند به این ترتیب تخریب کرده و از مواد اولیه آنها برای تولید اجزا و مواد جدید استفاده می‌کند.[۳]
اتوفاژی یک فرایند به‌شدت حفاظت شده‌است که در پاسخ به شرایط استرس ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به زنده ماندن سلول، تمایز و مرگ سلولی شود. این فرایند در سلولهای توموری دارای دو عملکرد است: سرکوب کننده تومور و القا کننده آن. در واقع در مراحل اولیه تومور باعث سرکوب و در مراحل پیشرفته باعث بقای سلولهای توموری می‌شود. یکی از چالشهای اصلی استفاده از داروهای شیمی درمانی در مدت زمان مصرف، ایجاد مقاومت در سلولهای سرطانی و در نتیجه کاهش بازده این داروهاست. مطالعات نشان داده‌است که مصرف داروهای پرکاربرد شیمی درمانی، با القای اتوفاژی در سلولهای سرطانی باعث ایجاد عوارض جانبی و مقاومت دارویی می‌شود. در واقع فرایند اتوفاژی در سلولهای سرطانی در اثر مصرف طولانی مدت داروهای شیمی درمانی القا شده و باعث مقاومت سلولهای سرطانی می‌شود.[۴]
بنابراین استفاده از مهار کننده‌های اتوفاژی می‌تواند باعث کاهش مقاومت سلولهای توموری به داروهای شیمی درمانی شود. یکی از روشهای درمانی استفاده همزمان از siRNA اختصاصی فاکتور شروع اتوفاژی Beclin1 و داروی شیمی درمانی برای درمان و کاهش مقاومت سلولهای توموری است. siRNA ماکرومولکولی آبدوست با بار منفی است و به دلیل خصوصیت فیزیولوژیکی به تنهایی قادر به عبور از سلولهای سرطانی نیست. یکی از راه حلی‌هایی که برای این مشکل وجود دارد استفاده از نانوحامل‌های پپتیدی هوشمند برای دارورسانی و ژن رسانی هدفمند می‌باشد. پیشرفت‌های اخیر در زمینه مهندسی نانوساختارها منجر به توسعه کاربرد نانوحامل‌ها در ژن درمانی و دارو رسانی شده‌است.[۵]
روشهای فعالسازی اتوفاژی
اتوفاژی به صورت طبیعی در بدن همه انسانها فعال است، اما با افزایش سن میزان فعال بودن آن کاهش میابد. با این حال روشهای طبیعی وجود دارد که حتی با افزایش سن می‌توان با انجام دادن آنها، حالت اتوفاژی در بدن را افزایش داد. برخی از این روشها عبارتند از:[۶]
مصرف ویتامین دی[۷][۸] (ویتامین دی خون باید حداقل ۵۰ تا ۱۰۰ نانوگرم باشد، بیشتر از ۱۵۰ نانوگرم ممکن است باعث مسمومیت یا ایجاد سنگ کلیه شود)[۹][۱۰]
کاشف اتوفاژی
کاشف اتوفاژی یک پژوهشگر ژاپنی بنام یوشینوری اسومی است که در سال ۲۰۱۶ به خاطر کشف اتوفاژی جایزه نوبل پزشکی را دریافت کرد.[۱۱]
