Toscana[1]Italiako iparraldeko eskualdea da, Apenino mendien eta Tirreniar itsasoaren artean kokaturik dagoena. 22.987 km²-ko eremua du eta 2015eko uztailean 3.745.547 biztanle zituen[2].
Italiako eskualderik handienetakoa da eta kulturaren eta historiaren aldetik, garrantzitsuenetakoa. Izan ere, Pizkundea izeneko garai emankorrak garapen handia izan zuen Toscanan.
Toscanako iparraldean Apenino mendiak (Tosco Emiliano Apeninoak) daude eta Succiso mendia (2.017 m) bertako gailurrik garaiena da. Apeninoetako mendien artean, haranak eta ibai arroak dira: Magrako harana, Lunigliana ibaiaren arroa, Garfagnana ibaiarena eta Arno ibaiaren goi ibilguaren arroa. Hegoaldean, Arno ibaiaren beheko ibilguaren harana dago, Toscanako nagusia dena. Kostaldea apala eta hareatsua da eta tartean labar batzuk dira; itsasertzean uharte ugari dira.
Toscanako klima mediterraneoa da, oro har, mendialdean izan ezik.
Etruriarrak bizi ziren Toscanan, eta K. a. IV. mendeanerromatarrak jabetu ziren eskualdeaz. XII. eta XIII. mendeetan errepublika txikietan banatua egon zen; XVI. mendeanmedicitarrek, Florentziako bankari handiek, errepublika haiek guztiak batu zituzten, eta Toscanako Dukerri Handia eraturik, eskualdea gobernatu zuten errege-etxe bat bilakatu izan balira bezala.
Medici familak gobernatu zuen beraz eskualdea, Gian Giastone de Medici, duke leinuko azken ordezkaria izan zena, 1737an seme-alabarik izan gabe hil zen arte.
Nekazaritza (mahatsondoak, olibondoak, azukre erremolatxa, barazkiak eta laboreak), industria (kimikoa, burdingintza, ehungintza, altzariak eta papergintza, besteak beste) eta turismoa ekonomia jarduera nagusiak dira.
Dorreetan ospetsuenak oker baten ondorioari zor dio fama. Pisako dorrea artean bukatu gabe zegoela hasi zen okertzen, zimenduen sendotasunik ezagatik. Dorre horrek eta inguruan dituen katedralak eta bataiategiak Toscanako erromanikoaren monumentu multzo hoberena eratzen dute, Erdi AroanPisak izan zuen oparotasun handiaren erakusgarri.
Pisako katedralaren oina basilika paleokristau batena da funtsean; transeptuko besoek basilika txikiak ematen dute, zein bere absidearekin. Gurutzaduran kupula du, baina gainerakoan zurez estalita dago, alboko habearteak izan ezik, ertz gangez estalita baitaude.
Pisako hiru eraikinok marmol zuriz estalita daude (berde ilun koloreko marrazkiak dituztela txertaturik), Erromatar Inperioaren garaian ohi zen bezala. Kanpotik arku itsuak eta galeriak dituzte.
Toscanako erromanikoaren obra nagusia Florentziako bataiategia da. Katedralaren mendebaldeko fatxadaren aurrean dago: oktogono oineko eraikin handia da, ganga batez burutua. Hori ere marmolez estalia dago, lerro geometriko zorrotzen arabera.
Hain du klasikoen itxura, ezen Marteri eskainitako tenplua izan zela uste izan zuten florentziarrek berek mende batzuk geroago.
Sienako hirigunea
Gizateriaren Ondare izendatu dute hirigune historikoa: Sienako katedrala eta Piazza del Campo enparantzaren inguruan dauden momumentuak (Palazzo Comunale jauregia, Torre del Mangia dorrea, Cappella di Piazza kapera eta Fonte Gaia iturria).
.jpg)
.JPG)
