Probintziak Erromatar Inperioko lurralde banaketa administratiboak ziren. Eredua Errepublikatik hartua zuten, eta Inperioaren garian garatu zen sistema administratiboa, batez ere zabalkuntza handiena lortu zutelako.
Probintzia bakoitza "imperium" edo botere exekutiboa zuen magistratu erromatar baten aginpidean zegoen. Izena, hasieran, Italiako lurraldeei aplikatzen zitzaion, baita erromatar funtzionario batek, erromatar estatuaren izenean, agintea zerabilen beste edozein lurralderi ere. Geroago, izenak Italiatik kanpoko ondasun erromatarrak identifikatzeko erabili zen, zeintzuei zerga eskatzen baitzitzaien.[1]
Errepublikaren garaian (c. K.a. 509– K.a. 31), probintzia bakoitza eratzen zenean, Senatuak gutun berezi bat sortzen zuen edo lex provinciae (probintzien legea), probintzia konkistatu zuen jeneralaren txostenean oinarrituta. Gutun horrek probintziaren lurralde-mugak eta barnean hartzen zituen hirien kopurua zehazten zituen, baita probintziako biztanleen eskubide eta betebeharrak ere, ordaindu behar zuten tributu-mota eta -kopurua bereziki[1].
Konkista eta aldaketa ugari egon ziren Errepublikaren azken bi mendeetan eta amaieran probintzia hauek eratuta zeuden:
(Bithynia et Pontus)
(Corsica et Sardinia)
Inperioaren garaian (K.a. 27an), probintziak bi motatan banatu ziren: probintzia senatorialak kontsul ohiek eta pretora ohiek gobernatzen zituzten, biak proconsul deiturikoak eta urtebeteko agindua zutenak; probintzia inperialak enperadorearen ordezkariek gobernatzen zituzten (legatus pro praetore), mugagabe zerbitzatzen zutenak.[1] Oro har, probintzia senatorialak baketsuagoak ziren eta legio gutxiago zituzten.
Denboraren joan-etorrian probintzien izenak eta hedadura aldatuz joan baziren ere, hona hemen erromatarren probintzia eta eskualdeen zerrenda bat:
III. mendeko krisiaren ondoren, eta urte haietan sortutako arazoei aurre egiteko, Tetrarkiak aldaketa ugari egin zituen inperioan, eta horien artean, urtetako altxamendu militarrak saihesteko, Dioclecianoren agintaldian (284-305) lurraldetasun-administrazio eredua aldatu zen: enperadoreak probintziak zatitu zituen txikiagoak izan zitezen. Inperioa 48/50 probintzietatik 100 inguru izatera pasa zen eta Italia bera ere probintziatan zatitu zuen, corrector baten gobernupean. Asia eta Afrika senatariek gobernatzen zituzten, baina gainerako probintzia guztietan, zaldunen klaseko praesides bana izendatu zituen. Gobernadoreei, konpetentzia militarra kendu zitzaien. Aldi berean, 12 diozesi sortu ziren, bakoitzean, hainbat probintzia sartzeko. Diozesiak ziren: Hispania, Britania, Afrika, Italia, Vienako Galia, Treveriseko Galia, Ekialdea, Ponto, Asia, Trazia, Mesia eta Panonia). Diozesi bakoitzaren burua zaldunen klaseko vicario bat zen.