Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή του Πέτρογκραντ (Ρωσικά: Петроградский военно-революционный комитет) ήταν μαχητική ομάδα του Σοβιέτ του Πέτρογκραντ και μια από τις πολλές στρατιωτικές επαναστατικές επιτροπές που δημιουργήθηκαν στην Ρωσική Δημοκρατία. Αρχικά η επιτροπή δημιουργήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 1917, αφού ο Γερμανικός στρατός εξασφάλισε την πόλη Ρίγα και το Δυτικό Εσθονικό Αρχιπέλαγος (Επιχείρηση Αλβιών). Η απόφαση για την επιτροπή εγκρίθηκε από το Σοβιέτ της Πετρούπολης στις 29 Οκτωβρίου 1917.
Από 29 Οκτωβρίου έως 11 Νοεμβρίου 1917 ήταν όργανο του Σοβιέτ της Πετρούπολης, και αργότερα της Πανρωσικής Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής. Από 8 Νοεμβρίου 1917 ως 18 Δεκεμβρίου 1917 η επιτροπή ήταν το ανώτατο έκτακτο όργανο κρατικής εξουσίας. Όλες οι δραστηριότητές της διεξάγονταν υπό την εποπτεία της Κεντρικής Επιτροπής του ΡΣΔΕΚ (μπ) και του Λένιν, ο οποίος ήταν προσωπικά μέλος.
Η Μιλρεβκόμ της Πετρούπολης
Έναρξη
Αν και είχε πηγή έμπνευσης και πήρε την μορφή της από την προηγούμενη Επιτροπή Κατά της Αντεπανάστασης του πραξικοπήματος Κορνίλοφ, η ίδια η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή σχηματίστηκε μόνο κατά τις τελευταίες εβδομάδες, και μάλιστα ημέρες, της ύπαρξης της Προσωρινής Κυβέρνησης. Στις 18 Οκτωβρίου (παλαιό ημερολόγιο 5 Οκτωβρίου) 1917, ο Στρατηγός Πολκόβνικοφ, ο διοικητής της Στρατιωτικής Επιτροπής Πετρούπολης, διέταξε το μεγαλύτερο μέρος των μονάδων της φρουράς της πρωτεύουσας (εκείνων που θεωρούνταν από την Προσωρινή Κυβέρνηση πολιτικά αναξιόπιστα) να ετοιμαστούν για άμεση μεταφορά στο μέτωπο. Δεδομένης της εύφλεκτης πολιτικής ατμόσφαιρας αυτό ήταν, ίσως αναμενόμενα, μοιραίος λάθος υπολογισμός εκ μέρους του Αλέξανδρου Κερένσκι και σύντομα πυροδότησε “γενική ανταρσία”, με τις περισσότερες μονάδες της φρουράς να δηλώνουν ανοιχτά αφοσίωση στο Σοβιέτ της Πετρούπολης. Ήταν στο σοβιέτ αυτής της πόλης που στις 22 Οκτωβρίου (9 Οκτωβρίου) η κρίση πράγματι εξερράγη και το όργανο, από τώρα με Μπολσεβίκικη πλειοψηφία, ενέκρινε μαχητικό ψήφισμα γραμμένο από τον Λέοντα Τρότσκι, που καλούσε ειδικά για την δημιουργία ενός “στρατιωτικού επαναστατικού κέντρου” για να “διευκολύνει την επαναστατική άμυνα της Πετρούπολης… από τις επιθέσεις που ετοιμάζονται ανοιχτά από στρατιωτικούς και άμαχους Κορνιλοφικούς”.[1] Κατά τις επόμενες ημέρες η σύνθεση και η δομή της νέας ΣΕΕ είχε αποφασιστεί, έστω και χωρίς αναφορά στην εμπρηστική πρόκληση του Τρότσκι προς την Προσωρινή Κυβέρνηση, και το όργανο επικυρώθηκε από το Σοβιέτ στις 29 Οκτωβρίου (16 Οκτωβρίου). Άρχισε να συγκεντρώνεται στο Σμόλνι στις 31 Οκτωβρίου (18 Οκτωβρίου) και η πρώτη επίσημη συνεδρίαση δεν πραγματοποιήθηκε μέχρι τις 2 Νοεμβρίου (20 Οκτωβρίου). Πρόεδρός του ήταν ο Εσέρος Πάβελ Λαζιμίρ.
Οι επόμενες ημέρες είδαν την κλιμάκωση της κρίσης στην φρουρά, καθώς η μια μονάδα μετά την άλλη δήλωνε την προθυμία της να υπακούει το Σοβιέτ της Πετρούπολης, με μόνο τρεις από τους δεκαοκτώ εκπροσώπους της φρουράς να εκφράζουν εμπιστοσύνη στην Προσωρινή Κυβέρνηση.[2] Η εδραίωση της εξουσίας της μέσα στην φρουρά ήταν ο άμεσος στόχος της ΣΕΕ· άρχισε να στέλνει τους δικούς της επιτρόπους στους σχηματισμούς της φρουράς και στις 3 Νοεμβρίου (21 Οκτωβρίου) μια αντιπροσωπεία, περιλαμβανομένου του Λαζιμίρ, σήκωσε επίσημα το ανάστημα με την διεκδίκηση της επιτροπής για την προτεραιότητα στην διοίκηση ενώπιον του Στρατηγού Πολκόβνικοφ. Σύμφωνα με τον Τσέχο ιστορικό Δρ Μίκαλ Ρέιμαν, η πράξη αυτή μπορεί να θεωρηθεί η πραγματική έναρξη της Οκτωβριανής Επανάστασης: “Ήδη στις 21 και 22 Οκτωβρίου η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή, στην πραγματικότητα, ανέλαβε την εξουσία επί της φρουράς. Οι πράξεις της, τόσο από πρακτική όσο και από νομική άποψη, θα μπορούσαν να θεωρηθούν σε κάθε χώρα, καθαρή περίπτωση ανταρσίας και εξέγερσης”.[3] Με την αφοσίωση της φρουράς εξασφαλισμένη, τις επόμενες ημέρες θα δούμε την ΣΕΕ κλειδωμένη σε αντιπαράθεση με το καθεστώς Κερένσκι και αποκορύφωμα την προκήρυξη της 6ης Νοεμβρίου (24 Οκτωβρίου):
Πολίτες:
Η αντεπανάσταση έχει σηκώσει το εγκληματικό της κεφάλι. Οι Κορνιλοφικοί κινητοποιούν τις δυνάμεις τους για να συντρίψουν το Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ και για να κατεδαφίσουν την Συντακτική Συνέλευση. Την ίδια ώρα οι οργανωτές πογκρόμ ίσως προσπαθήσουν να προκαλέσουν προβλήματα και σφαγή στους της Πετρούπολης.
Το Σοβιέτ της Πετρούπολης των Εργατών και Στρατιωτών Βουλευτών αναλαμβάνει την υπεράσπιση της επαναστατικής τάξης έναντι προσπαθειών αντεπανάστασης και πογκρόμ.[4]
Σε όλα τα επόμενα γεγονότα της Οκτωβριανής Επανάστασης η ΣΕΕ θα παίξει τον κρίσιμο ρόλο του συντονισμού χιλιάδων στρατιωτών, ναυτών και ενόπλων εργατών που συμμετείχαν στην κατάληψη του ελέγχου της πόλης. Ήταν στην αρμοδιότητά της που τελικά διαλύθηκε η Προσωρινή Κυβέρνηση και η εξουσία μεταβιβάστηκε στο Δεύτερο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ. Μια προκήρυξη με τίτλο “Προς τους πολίτες της Ρωσίας” υπογραφόταν από την Επαναστατική Στρατιωτική Επιτροπή του Σοβιέτ Πετρούπολης των Εργατών και Στρατιωτών Βουλευτών και με ημερομηνία “10 π.μ., 25 Οκτωβρίου 1917”, γράφει:
Η Προσωρινή Κυβέρνηση έχει καθαιρεθεί. Η κρατική εξουσία έχει περάσει στα χέρια του οργάνου του Σοβιέτ της Πετρούπολης των Εργατών και Στρατιωτών Βουλευτών – την Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή, η οποία ηγείται του προλεταριάτου της Πετρούπολης και της φρουράς.
Ο σκοπός για τον οποίο πάλαιψε ο λαός, δηλαδή, για άμεση πρόταση δημοκρατικής ειρήνης, για κατάργηση της ιδιοκτησίας των γαιοκτημόνων, για εργατικό έλεγχο στην παραγωγή και για την εγκαθίδρυση της Σοβιετικής εξουσίας – ο λόγος αυτός έχει εξασφαλιστεί.
Ζήτω η επανάσταση των εργατών, στρατιωτών και γεωργών!
Στα Μαθήματα του Οκτώβρη, ο Λέον Τρότσκι, ο οποίος ήταν ένας από τους ηγέτες της Ρωσικής Οκτωβριανής Επανάστασης και θεωρείται δεύτερος μόνο από τον Λένιν, υποστηρίζει ότι το Σοβιέτ της Πετρούπολης ουσιαστικά μπήκε σε κατάσταση ένοπλης εξέγερσης πριν από τις 7 Νοεμβρίου (25 Οκτωβρίου): “Από την στιγμή που εμείς, σαν Σοβιέτ της Πετρούπολης, ακυρώσαμε την διαταγή του Κερένσκι για μεταφορά των δύο τρίτων της φρουράς στο μέτωπο, είχαμε στην πραγματικότητα μπει σε κατάσταση ένοπλης εξέγερσης… η έκβαση της εξέγερσης της 25ης Οκτωβρίου καθορίστηκε τουλάχιστον κατά τα τρία τέταρτα, αν όχι περισσότερο, την στιγμή που αντιταχθήκαμε στην μεταφορά της φρουράς της Πετρούπολης· δημιουργήσαμε την Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή (16 Οκτωβρίου)…”.[6] Η διαταγή του Κερένσκι εκδόθηκε λίγο μετά, αφού οι Μπολσεβίκοι κέρδισαν την πλειοψηφία στο Σοβιέτ της Πετρούπολης και ο Τρότσκι εξελέγη Πρόεδρος (αυτό το τελευταίο έγινε στις 9 Οκτωβρίου (26 Σεπτεμβρίου) 1917). Το Σοβιέτ είχε την άποψη ότι ο Κερένσκι προσπαθούσε να απομακρύνει τα προσκείμενα προς την επανάσταση στρατεύματα, που ακολουθούσαν τις οδηγίες του σοβιέτ, και να τα αντικαταστήσει με αυτά που δεν θα αντιτίθονταν στις δικές του διαταγές.
Η Μίλρεβκομ ως η πρώτη προλεταριακή κυβέρνηση
Στην δεύτερη επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης, ένας φίλος του Τρότσκι, ο Άντολφ Γιόφε, έγραψε ένα άρθρο για την Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή του Σοβιέτ της Πετρούπολης για την Κομμουνιστική Διεθνή με τίτλο “Η Πρώτη Προλεταριακή Κυβέρνηση”.[7] Ο Λέον Τρότσκι, ο οποίος είχε εκλεγεί πρόεδρος της ΣΕΕ, δήλωσε ότι “η απόφαση για την δημιουργία της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής, που για πρώτη φορά υποβλήθηκε στις 9 Οκτωβρίου, ψηφίστηκε σε συνεδρίαση της ολομέλειας του Σοβιέτ μόνο μια εβδομάδα αργότερα […] απαιτήθηκαν τέσσερις ακόμη μέρες για να συσταθεί η Επιτροπή”. Ο Τρότσκι λέει ότι η ΣΕΕ “άρχισε να εργάζεται μόνο στις 20, πέντε ημέρες πριν την εξέγερση”.[8] Η ΣΕΕ σχηματίστηκε σε απάντηση της απόφασης της Προσωρινής Κυβέρνησης υπό τον Κερένσκι να μεταφέρει στο μέτωπο στρατιωτικές μονάδες που πιθανολογούνταν ότι ήταν παρά πολύ έντονα υπό την επιρροή των Μπολσεβίκων ή άλλων ριζοσπαστικών κομμάτων.[9]
Αρχικά, η ΣΕΕ είχε 66 ταυτοποιημένα μέλη. Από αυτά τα μέλη, 48 ήταν Μπολσεβίκοι, 14 ήταν Αριστεροί Σοσιαλεπαναστάτες, και 4 ήταν Αναρχικοί. Σε αντίθεση με τους Μπολσεβίκους, οι Αριστεροί Εσέροι επέμεναν στην επίσημη ιδεολογία τους του Ριζοσπαστικού Λαϊκισμού, και οι Αναρχικοί, από την Ομοσπονδία Αναρχικών Ομάδων, είχαν Αναρχο-Συνδικαλιστικές απόψεις.
Οι Αριστεροί Εσέροι διέκοψαν με το περισσότερο μετριοπαθές Σοσιαλ-Επαναστατικό Κόμμα το φθινόπωρο του 1917 και συμμάχησαν με τους Μπολσεβίκους. Θεωρούνταν ότι είναι το κόμμα της αγροτιάς και το βασικό τους πρόγραμμα ήταν η αναδιανομή της ιδιοκτησίας των γαιοκτημόνων και των κτημάτων τους.[10]
Ο πρόεδρος της ΣΕΕ, Μπολσεβίκος ηγέτης Λέον Τρότσκι, δήλωσε ότι “από τους Σοσιαλ-Επαναστάτες μόνο ο Λαζιμίρ έκανε κάποια δουλειά, και ήταν τοποθετημένος επικεφαλής του Γραφείου για να τονιστεί το γεγονός ότι η Επιτροπή ήταν του Σοβιέτ και όχι όργανο κάποιου κόμματος […] οι επικεφαλής εργάτες της ΣΕΕ ήταν οι Ποντβόισκι, Αντόνοφ-Οβσέγενκο, Λάσεβιτς, Σαντόβσκι και Μεκόνοσιν” και ότι όλοι αυτοί “στηρίζονταν αποκλειστικά στους Μπολσεβίκους”.[8]
Η ΣΕΕ απαρτιζόταν από το αρχηγείο της και το σώμα των κομισάριων που αναφέρονταν κατευθείαν στο αρχηγείο. Οι κομισάριοι ήταν κυρίως Μπολσεβίκοι και ήταν προηγούμενα πολιτικοί κρατούμενοι της Προσωρινής Κυβέρνησης. Μεταξύ 3-6 Νοεμβρίου (21-24 Οκτωβρίου) 1917, καθαίρεσαν με επιτυχία τους υπάρχοντες κομισάριους της Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής του Πρώτου Συνεδρίου των Σοβιέτ, οι οποίοι ήταν κυρίως Μενσεβίκοι και Σοσιαλ-Επαναστάτες, και εξασφάλισαν έτσι ότι ο στρατός θα είναι κάτω από τις δικές τους διαταγές. Στις 6-7 Νοεμβρίου (24-25 Οκτωβρίου), οι Μπολσεβίκοι, μέσω της ΣΕΕ, ήταν σε θέση να αναλάβουν την εξουσία.
Το αρχηγείο της ΣΕΕ βρισκόταν στον τρίτο όροφο του Κολεγίου Θηλέων Σμόλνι. Αρχικά, είχε επτά τμήματα: άμυνας, εφοδιασμού, επικοινωνιών, πληροφοριών, εργατικής πολιτοφυλακής, τομέα υποβολής εκθέσεων, και γραφείο διοικητή. Στις 2 Νοεμβρίου (20 Οκτωβρίου), προστέθηκε το τμήμα επαναστατικών αεροπορικών υπηρεσιών, και στις 6 Νοεμβρίου (24 Οκτωβρίου), προστέθηκε ο τομέας κατανομής μηχανοκίνητων μεταφορών. Τα άμεσα καθήκοντα που αντιμετώπισε η ΣΕΕ αφού πήρε την εξουσία από την Προσωρινή Κυβέρνηση ήταν η χαλιναγώγηση της αντίστασης, να πάρει τον έλεγχο βασικών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και κυβερνητικών γραφείων, να εμποδίσει τα πογκρόμ και την λεηλασία, και πάνω απ’ όλα, να συντρίψει μια απόπειρα πραξικοπήματος από ευέλπιδες και να πολεμήσει τους Κοζάκους που στάλθηκαν από τον Κερένσκι να ανακαταλάβουν την Πετρούπολη. Ωστόσο, λίγο μετά την εξέγερση, η ΣΕΕ βρέθηκε να ασχολείται κυρίως με καθήκοντα δημόσιας διοίκησης.[11]
Αρμοδιότητες
Μέχρι τις 10 Νοεμβρίου (28 Οκτωβρίου), η ΣΕΕ διόρισε 185 κομισάριους σε διάφορες αστικές υπηρεσίες. Το πιο επείγον πρόβλημα που αντιμετώπιζε η ΣΕΕ ήταν η παροχή τροφίμων στον πληθυσμό της Πετρούπολης. Μετά την Οκτωβριανή εξέγερση, το επίπεδο των αποθεμάτων σιτηρών στην Πετρούπολη ήταν τόσο χαμηλό, που ήταν ανεπαρκές για τον εφοδιασμό της πόλης με το ημερήσιο σιτηρέσιο του μισού πάουντ[12] ψωμιού για ακόμα μια μέρα. Η ΣΕΕ επέβαλε ακόμη πιο αυστηρούς ελέγχους τροφίμων, – και έστειλε την “άμεση δράση εφοδιασμού τροφίμων” στις άλλες επαρχίες – συνοδευόμενους από αυστηρές κυρώσεις κατά πιθανής κερδοσκοπίας σχετικά με τις νέες εισερχόμενες προμήθειες.[13]
Η ΣΕΕ ανέλαβε να λογοκρίνει τον Τύπο. Το 1917, η Πετρούπολη είχε πάνω από 150 εφημερίδες και άλλες περιοδικές εκδόσεις, και 450 περιοδικά.[14] Για να συμβαδίζει με το πρώτο σημείο του προγράμματος τριών σημείων του Λένιν σχετικά με τον Τύπο, η ΣΕΕ μπορούσε να κλείσει με την βία επικίνδυνες εκδόσεις και να δώσει τις εγκαταστάσεις σε οπαδούς των Μπολσεβίκων (τα δύο επόμενα σημεία ήταν το κρατικό μονοπώλιο στην διαφήμιση και η κατανομή υπηρεσιών και υλικών εκτύπωσης στα σοσιαλιστικά κόμματα και τις ομάδες πολιτών ανάλογα με το μέγεθός τους).[15] Στις 8 Νοεμβρίου (26 Οκτωβρίου), η ΣΕΕ στην Πετρούπολη έκλεισε επτά εφημερίδες που είχαν στηρίξει την Προσωρινή Κυβέρνηση. Κατά την διάρκεια της θητείας της, η ΣΕΕ στην Πετρούπολη έκλεισε πέντε εφημερίδες σε μια ημέρα με την υποψία ότι είναι αντεπαναστατικές.[15]
Άλλα καθήκοντα που εκπληρώθηκαν από την ΣΕΕ περιλάμβαναν την πολιτική αστυνόμευση κατά των πιθανών αντεπαναστατών, την έκδοση βίζας εξόδου και διαφόρων αδειών, τον έλεγχο των πρατηρίων εξωτερικού εμπορίου, tην λογοκρισία του Τύπου, την διανομή διαφόρων προϊόντων τόσο στον στρατό όσο και στον άμαχο πληθυσμό, την κατανομή των κατοικιών, την αδειοδότηση των θεατρικών παραστάσεων, κλπ.[16]
Τελικά, πολλά από τα καθήκοντα της ΣΕΕ αναλήφθηκαν από το Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων, που σχηματίστηκε μετά την εξέγερση του Οκτωβρίου, καθώς επίσης και από άλλες νέες και/ή πρόσφατα ανακαινισμένες κυβερνητικές υπηρεσίες. Η ΣΕΕ καταργήθηκε επίσημα στις 18 Δεκεμβρίου (5 Δεκεμβρίου) 1917.
Αναβίωση
Η επιτροπή επαναφέρθηκε για λίγο (για δύο εβδομάδες) ως Επιτροπή Επαναστατικής Άμυνας της Πετρούπολης, στις 21 Φεβρουαρίου 1918 με το διάταγμα του Σοβναρκόμ “Η Σοσιαλιστική Πατρίδα σε Κίνδυνο!”. Η επιτροπή αυτή διαλύθηκε με την υπογραφή της Συνθήκης του Μπρεστ-Λιτόφσκ, στις 3 Μαρτίου 1918.
Παραπομπές
↑The Bolsheviks Come to Power, Rabinowitch, A., 2004
↑ 8,08,1Leon Trotsky. «41, The Military-Revolutionary Committee». The History of the Russian Revolution. Marxists Internet Archive. Pathfinder Press. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2016.
