Μονή Εσφιγμένου

Συντεταγμένες: 40°21′9.68″N 24°8′16.99″E

Ιερά Μονή Εσφιγμένου
Είδος	μοναστήρι
Αρχιτεκτονική	βυζαντινή αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες	40°21′10″N 24°8′17″E
Θρήσκευμα	Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός
Διοικητική υπαγωγή	Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία Αγἰου Όρους
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	10ος αιώνας
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Εσφιγμένου είναι μία εκ των είκοσι μονών του Αγίου Όρους, η οποία κατατάσσεται δέκατη όγδοη στη σχετική ιεραρχική τάξη.^[1] Εορτάζει την ημέρα της Αναλήψεως, σαράντα ημέρες μετά το Πάσχα.^[2]

Η νόμιμη ή νέα αδελφότητα που ιδρύθηκε το 2005, διαμένει προσωρινά στις Καρυές. Οι κεντρικές εγκαταστάσεις της μονής κατέχονται παράνομα από τους παλαιοημερολογίτες (επονομαζόμενοι και ζηλωτές) της παλαιάς αδελφότητας, οι οποίοι από το 2002 έχουν κηρυχθεί επίσημα ως σχισματικοί.^[3][4][5]

Τοποθεσία

Η Εσφιγμένου είναι παραθαλάσσια, βρισκόμενη στη βορειοανατολική του Αγίου Όρους, κοντά στην είσοδο χαράδρας^[1] και ανάμεσα σε τρεις λόφους. Παραδίπλα από τη μονή διέρχεται χείμαρρος.^[1][6]

Ιστορία

Η Εσφιγμένου θεωρείται μια από τις παλαιότερες μονές του Αγίου Όρους, με τον χρόνο ανέγερσης της αρχικής μονής, αν και όχι απόλυτα εξακριβωμένος, να ανάγεται στα τέλη του 10ου αιώνα ή στις αρχές του 11ου.^[1][2]

Από την άλλη, σύμφωνα με την αγιορείτικη παράδοση, το αρχικό μοναστήρι ιδρύθηκε τον 5ο αιώνα από την αυτοκράτειρα Πουλχερία (408-450) και αργότερα καταστράφηκε από κατολίσθηση. Ωστόσο δεν υπάρχουν αποδείξεις περί αυτής της εκδοχής, καθώς σχετικά έγγραφα που την υποστήριζαν αποδείχθηκαν πλαστά.^[1][7] Σε κοντινή τοποθεσία επί της τωρινής μονής, υπάρχουν ερείπια, τα οποία η παράδοση ταυτίζει με την μονή που υποτίθεται πως καταστράφηκε από την κατολίσθηση.^[1][2]

Οι πρώτες μαρτυρίες για την ύπαρξη της Εσφιγμένου χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 11ου αιώνα, ενώ στο Β΄ Τυπικό του Άθω που συντάχθηκε το 1046, καταγράφεται πέμπτη μεταξύ των τότε μονών της περιοχής.^[1] Αναφέρεται πως εκείνη την περίοδο ασκήτευσε σε σπήλαιο κοντά στη μονή ο άγιος Αντώνιος του Κιέβου. Ωστόσο αυτό αμφισβητείται ως μια μεταγενέστερη παράδοση που ανάγεται στα μέσα του 19ου αιώνα και οφείλεται στην προσπάθεια της Εσφιγμένου να εξασφαλίσει ρωσική υποστήριξη.^[8]

Κατά τον 14ο αιώνα ηγούμενος του μοναστηριού είχε αναδειχθεί ο Γρηγόριος Παλαμάς. Επίσης εγκαταβίωσε σ' αυτό για κάποιο διάστημα ο Πατριάρχης Αθανάσιος Α΄. Ερημώθηκε πολλές φορές από πειρατικές επιδρομές, κυρίως εκ των Αγαρηνών, αλλά απέκτησε σημαντική δύναμη μετά τον 18ο αιώνα. Το καθολικό κτίστηκε το 1810 στη θέση παλαιότερου ναού που κατεδαφίστηκε, ενώ η αγιογράφηση έγινε από τους Γαλατσάνους ζωγράφους το 1811 και 1818. Το μοναστήρι κατελήφθη από τους Τούρκους κατά την επανάσταση του 1821, όπου υπέστη από τους εισβολείς μεγάλες καταστροφές και το μεγαλύτερο μέρος της αδελφότητας εκτελέστηκε ή αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει. Παλιότερο κτίριο της Μονής είναι η τράπεζα που διατηρεί τοιχογραφίες του 16ου-17ου αιώνα.

Εκτός από το καθολικό και την τράπεζα η Μονή διαθέτει μια πολύ καλή συλλογή βυζαντινών και μεταβυζαντινών εικόνων, από τις οποίες ξεχωρίζει η ψηφιδωτή εικόνα του Χριστού. Η βιβλιοθήκη περιλαμβάνει πολλά και σπάνια χειρόγραφα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει το υπ' αριθμόν 14 για τις σπάνιες μικρογραφίες του.

Το 1965, αντιδρώντας στη συνάντηση του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα με τον Πάπα Παύλο ΣΤ΄, η Εσφιγμένου και οι περισσότερες μονές του Αγίου Όρους διέκοψαν τη μνημόνευση του Πατριάρχη, θεωρώντας την ενέργεια του Αθηναγόρα ως υποχώρηση έναντι του Βατικανού.^[9][10] Σταδιακά, οι υπόλοιπες μονές αναθεώρησαν τη στάση τους με επανέλαβαν τη μνημόνευση. Αντιθέτως, το 1972, οι μοναχοί της Εσφιγμένου αποχώρησαν από την Ιερά Κοινότητα, το ανώτατο διοικητικό όργανο της Αθωνικής Πολιτείας, διακόπτοντας την επικοινωνία με τις υπόλοιπες αγιορείτικες μονές και τις ορθόδοξες Εκκλησίες της οικουμένης.^[5][9][10]

Κειμήλια

Στο σκευοφυλάκιο φυλάσσεται τμήμα σκηνής του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, δώρο του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ προς τη μονή.^[11] Στην ιστορική βιβλιοθήκη της μονής υπάρχουν σπάνια εικονογραφημένα χειρόγραφα, όμως η κατάσταση των κειμηλίων, του αρχείου και του ίδιου του κτιρίου είναι άγνωστη, καθώς οι καταληψίες εμποδίζουν, παράνομα, την είσοδο στη μονή εκπροσώπων της αρμόδιας Εφορίας Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού.

Αδελφότητα

Το 2005 εξελέγη από την Ιερά Κοινότητα, νέα αδελφότητα για να επανδρώσει το μοναστήρι^[9], αλλά δεν έχει σταθεί δυνατόν να εγκαταβιώσει σε αυτό, λόγω της συνεχιζόμενης κατάληψης. Για τον λόγο αυτό εγκαταβιοί στις Καρυές. Ηγούμενος διετέλεσε έως τον θάνατό του το 2013 ο αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Κατσουλιέρης. Διάδοχός του και τωρινός ηγούμενος είναι ο αρχιμανδρίτης Βαρθολομαίος Γαζέτας. Η νέα αδελφότητα της μονής, απαρτίζεται από 23 συνολικά άτομα, μοναχούς και εξαρτηματικούς.^[12]

Παλαιοημερολογίτικη αδελφότητα

Από το 2002 οι παλαιοημερολογίτες καταληψίες της μονής είναι καθαιρεμένοι και θεωρούνται σχισματικοί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και από κάθε τοπική ορθόδοξη Εκκλησία και Πατριαρχείο. Επίσης έχουν καταδικαστεί τελεσίδικα από την Ελληνική Δικαιοσύνη για πλειάδα αστικών και ποινικών αδικημάτων, μεταξύ των οποίων και για κατάληψη κτηρίων της μονής.^[5]

Τον Φεβρουάριο του 2017, βουλευτές της Χρυσής Αυγής συμμετείχαν σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας υπέρ της παλαιάς αδελφότητας.^[13]

Οι καταληψίες παραμένουν στο κεντρικό κτήριο της Μονής με επικεφαλής τον Μεθόδιο Παπαλαμπρακόπουλο.^[5]

Δείτε ακόμη

• Άγιο Όρος
• Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς
• Πατριάρχης Άνθιμος ΣΤ΄
• Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης

Παραπομπές

1. Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια. 5ος. Αθήναι: Αθ. Μαρτίνος. 1964. σελ. 928. 
2. Καδά, Σωτήρη (1997). Το Άγιον Όρος. Τα μοναστήρια και οι θησαυροί τους. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. σελ. 127. 
3. Ζιώζιου, Μαρίνα (23 Ιουλίου 2024). «Μονή Εσφιγμένου: Ένα δισεπίλυτο πρόβλημα 50 χρόνων – Πολιτεία και Αστυνομία σηκώνουν τα χέρια ψηλά – Οι «ιερές μολότοφ» και στο ίδιο έργο θεατές…». skai.gr. ΣΚΑΪ. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2024. 
4. Γαζέτας, Βαρθολομαίος (3 Απριλίου 2022). «Ο μύθος του διωγμού των καταληψιών της Μονής Εσφιγμένου για λόγους πίστεως». esphigmenou.gr. Ιερά Μονή Εσφιγμένου Αγίου Όρους. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2024. 
5. Τερζούδη, Μαρία (2010-04-18). «Το κράτος υπολογίζει το πολιτικό κόστος στη μονή Εσφιγμένου». Μακεδονία. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2010-05-16. https://web.archive.org/web/20100516083011/http://www.makthes.gr/news/politics/54029/. Ανακτήθηκε στις 2013-07-29. 
6. «Περιβάλλων Χώρος». esphigmenou.gr. Ιερά Μονή Εσφιγμένου Αγίου Όρους. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2024. 
7. Σύγχρονος Εγκυκλοπαιδεία Ελευθερουδάκη. 1ος (πέμπτη έκδοση). Αθήναι 1964: Εγκυκλοπαιδικαί Εκδόσεις Ν. Νίκας και ΣΙΑ Ε.Ε. 1964. σελ. 416. 
8. Παπουλίδης, Κωνσταντίνος Κ. (1981). «Αγιορειτικά σημειώματα. Απόπειρα εκρωσισμού της Μονής Εσφιγμένου του Αγίου Όρους τον 20. αι. : ένα υπόμνημα του Κοσμά Βλάχου για την ελληνικότητα του Αγίου Όρους το 1913 και η τύχη του». Βαλκανικά Σύμμεικτα (Θεσσαλονίκη: ΙΜΧΑ) (1): 169. https://ojs.lib.uom.gr/index.php/ValkanikaSymmeikta/article/view/261/268. 
9. Καντούρης, Κώστας (23 Δεκεμβρίου 2006). «Ξύλο και αίμα στο Άγιον Όρος». tanea.gr. ΤΑ ΝΕΑ. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2024. 
10. «Έκοψαν γέφυρες με το Φανάρι και την Ιερά Κοινότητα». kathimerini.gr. Η Καθημερινή. 21 Δεκεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2024. 
11. Καδά (1997). σελ. 130-131.
12. Σύνοψη της υπόθεσης της Ι.Μ. Εσφιγμένου, esphigmenou.gr
13. «Βουλευτές της Χρυσής Αυγής στη συγκέντρωση για τη μονή Εσφιγμένου». Newsbeast.gr. 2017-02-01. https://www.newsbeast.gr/greece/arthro/2561946/vouleftes-tis-chrisis-avgis-sti-sigkentrosi-gia-ti-moni-esfigmenou. Ανακτήθηκε στις 2017-02-02. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Esphigmenou monastery στο Wikimedia Commons
• Επίσημος ιστότοπος