Λουκής Ακρίτας

Λουκής Ακρίτας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Λουκής Ακρίτας (Ελληνικά)
Γέννηση	8  Αυγούστου 1908[1][2][3] Μόρφου, Αγγλοκρατούμενη Κύπρος
Θάνατος	7 Φεβρουαρίου 1965 (56 ετών) Λονδίνο[4]
Εθνικότητα	Έλληνες
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα Κύπρος[4]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ελληνικά Αγγλικά
Σπουδές	Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	δημοσιογράφος πολιτικός συγγραφέας
Οικογένεια
Σύζυγος	Σύλβα Ακρίτα (έως 1965)
Τέκνα	Έλενα Ακρίτα
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	μέλος της Βουλής των Ελλήνων (εκλογική περιφέρεια Β΄ Αθηνών) Έλληνας υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων‎

Ο Λουκής Ακρίτας (Μόρφου, 8 Αυγούστου 1908^[5] - Λονδίνο, 7 Φεβρουαρίου 1965^[6]) ήταν Ελληνοκύπριος λογοτέχνης (ασχολήθηκε με την πεζογραφία, το θέατρο, και το δοκίμιο), δημοσιογράφος και πολιτικός. Γονείς του ήταν ο Χατζηγιαννακός Ακρίτας και η Ελένη Κατιρτζίγιαννη.^[7] Το λογοτεχνικό του έργο διέπεται από την προοδευτική του ιδεολογία και την ανθρωπιστική του κοσμοθεωρία και χαρακτηρίζεται από μια αισιόδοξη προοπτική, που προκύπτει από την πίστη του στην ψυχική αντοχή των κοινωνικά αδικημένων.

Γυναίκα του υπήρξε η Σύλβα Ακρίτα κόρη του Κωνσταντίνου Γιαβάσογλου, Υπουργού Πρόνοιας και Γερουσιαστή με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Η Σύλβα Ακρίτα υπήρξε η πρώτη γυναίκα βουλευτής στην ιστορία του ΠΑ.ΣΟ.Κ., μέλος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης και υφυπουργός Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Μαζί αποκτήσανε μία κόρη, την δημοσιογράφο, συγγραφέα και βουλευτή Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., Έλενα Ακρίτα.

Η ζωή του

Ο Λουκής Ακρίτας γεννήθηκε στις 8 Αυγούστου 1908 στην Μόρφου της Αγγλοκρατούμενης Κύπρου.^[8] Αφού αποφοίτησε το 1926, από το Παγκύπριο Γυμνάσιο, σπούδασε στο Παγκύπριο Διδασκαλείο Λευκωσίας, από όπου και αποφοίτησε το 1928. Εργάστηκε για δύο χρόνια ως δάσκαλος στην Κύπρο δημοσιεύοντας, παράλληλα, διάφορα κείμενα του στην εφημερίδα Χρόνος. Από τα τέλη του 1930 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και υπήρξε πολιτικός συντάκτης αρχικά στην εφημερίδα Εστία και στη συνέχεια στην Πρωία. Επίσης υπήρξε ανταποκριτής της εφημερίδας της Λευκωσίας Πρωινή και συγχρόνως σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και συνεργάστηκε με τη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του Πυρσού.

Στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου, στον οποίο πήρε μέρος ως απλός στρατιώτης, έστελνε από το μέτωπο ανταποκρίσεις στην εφημερίδα Εστία. Τους τελευταίους μήνες της Κατοχής άρχισε να εκδίδει την αντιστασιακή εφημερίδα Καθημερινά Νέα, η οποία μεταπολεμικά προσανατολίστηκε πολιτικά προς την Ένωση Κέντρου και τις επιλογές του Γεωργίου Παπανδρέου, και η έκδοση της συνεχίστηκε για λίγο διάστημα και μετά την απελευθέρωση. Στη διάρκεια της Κατοχής, ο Ακρίτας υπήρξε ιδρυτικό μέλος της αντιστασιακής οργάνωσης Τριμελής Επιτροπή Αγώνος (μετέπειτα Ανώτατη Επιτροπή Απελευθερώσεως) μαζί με τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη και τον στρατηγό Σπηλιωτόπουλο.

Από το 1952 έως το 1954 εξέδωσε το περιοδικό Ελληνικά Χρονικά (περίπου 100 τεύχη), το οποίο αρχικά ήταν εβδομαδιαίο και αργότερα έβγαινε κάθε δεκαπέντε μέρες και υπεύθυνος στα λογοτεχνικά θέματα ήταν ο γνωστός ποιητής και διανοούμενος Νικηφόρος Βρεττάκος. Από τα μέσα του 1959 άρχισε να εκδίδει το εβδομαδιαίο περιοδικό Κόσμος, Επιστήμη και Ζωή το οποίο από τις αρχές του 1962 έγινε επίσης δεκαπενθήμερο. Στο περιοδικό αυτό ο Ακρίτας δημοσίευσε και μερικά διηγήματά του μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει το Φορτίο ανθρώπου.

Στα 1964, αμέσως μετά την εκδήλωση των διακοινοτικών ταραχών έσπευσε στην Κύπρο, για να μεταφέρει μήνυμα συμπαράστασης της Ελλάδας στον Εθνάρχη, Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ΄ και στον κυπριακό λαό.

Πέθανε στις 7 Φεβρουαρίου 1965, σε ηλικία 56 ετών σε κλινική του Λονδίνου, έπειτα από πολύμηνη αντιμετώπιση του καρκίνου.

Πολιτική σταδιοδρομία του Λουκή Ακρίτα

Βαθιά δημοκράτης, διακρίθηκε για την αντιστασιακή δράση και την πολιτική του πορεία τις δεκαετίες ’50, ’60, στην ΕΠΕΚ, στην Προοδευτική Αγροτική Δημοκρατική Ένωση, στο «Κόμμα των Φιλελευθέρων» και στην «Ένωση Κέντρου». Άφησε το στίγμα του στη νεοσύστατη Εθνική Προοδευτική Ένωση Κέντρου του Νικόλαου Πλαστήρα, όπου υπηρέτησε ως γενικός γραμματέας και ως βουλευτής Αθηνών. Επανεκλέχθηκε βουλευτής στις εκλογές του 1963 και 1964, με την «Ένωση Κέντρου». Διετέλεσε υφυπουργός Τύπου και Πληροφοριών στην Κυβέρνηση Απελευθερώσεως του Γεωργίου Παπανδρέου (1944), κατόπιν ρήξης του όμως με την επίσημη πολιτική γραμμή αποσύρθηκε μέχρι το 1951 οπότε εκλέχτηκε βουλευτής, πρώτος σε σταυρούς προτίμησης στην Αθήνα, με την ΕΠΕΚ του Πλαστήρα. Το 1951, ως μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στην 6η Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, στο Παρίσι, έθεσε για πρώτη φορά το ζήτημα της Κύπρου στον διεθνή οργανισμό. Μέλος του Συμβουλίου της Κυπριακής Εθναρχίας στην Αθήνα, παραιτήθηκε απογοητευμένος, ύστερα από την υπογραφή των συμφωνιών Ζυρίχης–Λονδίνου. 

Από το 1961 συνεργάστηκε και πάλι με την Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου, εκλέχτηκε βουλευτής στις εκλογές του 1963 και 1964, οπότε ως υφυπουργός Παιδείας υλοποίησε την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση που εισηγήθηκε ο Ευάγγελος Παπανούτσος.

Τέλος προέβαλε τον κυπριακό αγώνα για την ανεξαρτησία μέσω της συμμετοχής του στην Γ΄ Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών και την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (1952). Το 1954 ταξίδεψε στις ΗΠΑ ως μέλος της Διακομματικής Επιτροπής Διαφωτίσεως για το ζήτημα της Κύπρου.

Θεωρούσε την παιδεία, δημόσιο αγαθό και την ήθελε ανθρωπιστική, ανανεωμένη, με λιγότερη τυπολατρία, με περισσότερη κριτική διάθεση, απαλλαγμένη από αναχρονιστικές δομές, ικανή να τονώσει την εθνική ταυτότητα των Ελλήνων.

Το λογοτεχνικό έργο του

Ο Λουκής Ακρίτας έγραψε πολλά διηγήματα, μυθιστορήματα και θεατρικά έργα και καθιερώθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους νεοέλληνες πεζογράφους. Η βαθιά δημοκρατικότητα, το ελεύθερο πνεύμα και η φιλοπατρία του διαπνέουν το έργο του και είναι διάχυτα σε εκδόσεις της εφημερίδας «Πρωϊνή» της Λευκωσίας, στα περιοδικά «Πάφος» και «Κυπριακά Γράμματα», στις πολεμικές του ανταποκρίσεις στην «Εστία», σε αντιστασιακά έντυπα και εφημερίδες της εποχής, στις εκδόσεις «Ακρίτας», στα «Ελληνικά Χρονικά» και αλλού. Στο χώρο της λογοτεχνίας ο Λουκής Ακρίτας εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1931 με ένα διήγημα από τις στήλες του περιοδικού Πρωτοπόροι. Στα δύο μυθιστορήματα του το 1935 και το 1936 (Νέος με καλάς συστάσεις και Ο κάμπος) ενυπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα και στοιχεία από την αγροτική κυπριακή ζωή. Το έργο του Αρματωμένοι (1947) θεωρείται ένα από τα καλύτερα του είδους. Μεγάλο μέρος του έργου του Ακρίτα βρίσκεται δημοσιευμένο σε διάφορα περιοδικά με τα οποία συνεργάστηκε.

Σημαντική είναι και η προσφορά του στο θέατρο κυρίως με τα έργα του Όμηροι και Θεοδώρα. Το πρώτο δημοσιεύθηκε το 1956 και είχε θέμα τα αντίποινα των γερμανικών δυνάμεων κατοχής σε ένα χωριό λόγω της δραστηριότητας αντάρτικων ομάδων. Στο έργο αυτό ο Ακρίτας ακολουθεί τη τεχνική του λαϊκού θεάτρου, έχει όμως και στοιχεία που παραπέμπουν στη δομή της αρχαίας τραγωδίας ενώ από τις συγκρούσεις αναδύονται μορφές συμβολικές και όχι χαρακτήρες.

Έγραψε επίσης το Όνειρο αγάπης που το ανέβασε η Μαρίκα Κοτοπούλη στο θέατρό της το 1941, με τίτλο Όπου αγαπά παιδεύει.

Ι.Πεζογραφία

• Νέος με καλάς συστάσεις… Αθήνα, 1935.
• Ο κάμπος. Αθήνα, Πυρσός, 1936.
• Διηγήματα. Λευκωσία, εκδόσεις Μορφωτικής Υπηρεσίας του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου, 1991.

ΙΙ.Θέατρο

• Αρματωμένοι. Αθήνα, Αετός Α.Ε., 1947.
• Όμηροι - τραγωδία σε πράξεις τρεις. Αθήνα, 1956.
• Θεοδώρα - τραγωδία. Λευκωσία, έκδοση Βιβλιοθήκης Κυπριακών Χρονικών, 1965.

ΙΙΙ.Άλλα κείμενα

• Κάθε ελεύθερος άνθρωπος είναι δημότης Μεσολογγίου. Αθήνα, ανάτυπο από τη Νέα Εστία885, 15/5/1964.
• Αναστάσιμο Δόξας η μάχη της Κρήτης. Αθήνα, έκδοση της Φωνής της Κρήτης, 1964. 1. Για περισσότερα βιβλιογραφικά στοιχεία για το Λουκή Ακρίτα, βλ. Χατζηθωμάς Α., Λουκής Ακρίτας· 1909-1965. Λευκωσία, εκδ. Παγκύπριου Γυμνασίου Λευκωσίας, 1985.

Παραπομπές

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τ.4

1. Faceted Application of Subject Terminology. 1452871. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
2. Trove. 1302147. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
3. OL8981958A.
4. www.polignosi.com/cgibin/hweb?-A=1156&-V=limmata.
5. «Ακρίτας Λουκής». polignosi.com. Ανακτήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 2024. 
6. Περιοδικό "Διαβάζω", τεύχη 381-384 , Αθήνα 1998.
7. «εφ. Ελευθερία, αρ. 3038 (5/8/1954) σ. 2: "Κοινωνικά: Γνωστοποιήσεις Μελλόντων Γάμων"». 
8. Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Εγκυκλοπαίδεια, Εκδοτική Αθηνών, 1999, τόμος πρώτος, σ. 116.

Βιβλιογραφία

• Αργυρίου Αλεξ., «Ακρίτας Λουκής», Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριττάνικα 5, σ.370-371. Αθήνα, 1982.
• Γεωργουσόπουλος Κώστας, «Το θέατρο του Λουκή Ακρίτα», Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - Λαρούς - Μπριττάνικα 5 (παράρτημα ΙΣτ΄), σ.371. Αθήνα, 1982.
• Γκιόλιας Μάρκος, «Ακρίτας Λουκής», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 1. Αθήνα, Χάρη Πάτση, 1968.
• Ζήρας Αλέξης, «Λουκής Ακρίτας», Η μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Β΄, σ.120-147. Αθήνα, Σοκόλης, 1992.
• Ζήρας Αλέξης, «Ακρίτας Λουκής», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό1. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1983.
• Κρανιδιώτης Νίκος, «Λουκής Ακρίτας», Κυπριακά Γράμματα202, 8/1952, ετ.ΙΖ΄, σ.300-301.
• Κουδουνάρης Αριστείδης, «Ακρίτας Λουκής», Βιογραφικόν Λεξικόν Κυπρίων 1800 – 1920. Λευκωσία, 1995 (έκδοση γ΄).
• Μενδράκος Τάκης, «Ο Λουκής Ακρίτας και το χρονικό των αφανών», Επίκαιρα, 11/6/1981(τώρα και στον τόμο Μικρές δοκιμές· Κριτικά σημειώματα & άρθρα, σ.64-67. Αθήνα, Σοκόλης, 1990).
• Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., «Λουκής Ακρίτας», Τα πρόσωπα και τα κείμεναΒ΄, σ.225-229. Αθήνα, 1943.
• Παπαπολυβίου Πέτρος εφημ. “Ο Φιλελεύθερος” στις 4 Απριλίου 2015. 
• Περνάρης Άντης, Λουκής Ακρίτας · Επιλογή από το έργο και βιβλιογραφία του. Λευκωσία, 1982.
• Προυσής Κώστας Μ., «Ο Κάμπος του Λουκή Ακρίτα», Θέματα και Πρόσωπα της κυπριακής λογοτεχνίας, σ.259-261. Λευκωσία, Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, 1990.
• Σταμέλος Δ., Κριτική για τον Κάμπο, Ελευθεροτυπία, 3/12/1981.
• Στυλιανού Π., «Μνήμη Λουκή Ακρίτα», Τα Νέα (Κύπρος), 13 και 14/2/1981.
• Χάρης Πέτρος, «Λουκή Ακρίτα: Νέος με καλάς συστάσεις…», Νέα Εστία19, ετ.Ι΄, 1η/1/1936, αρ.217, σ.67-68.
• Χατζηθωμάς Α., Λουκής Ακρίτας· 1909-1965. Λευκωσία, εκδ. Παγκύπριου Γυμνασίου Λευκωσίας, 1985.

Αφιερώματα περιοδικών

• Κυπριακά Χρονικά 50, 10-11/1965.
• Κυπριακή Εκπαίδευσις 28-29, 2-4/1965, ετ.Στ', σ.143-174.
• Πνευματική Κύπρος 5, 3/1965, ετ.Ε΄, αρ.54, σ.153-158.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• 20 ΧΡΟΝΙΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ 1947 - 1967 20 ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΧΡΌΝΙΑ , (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Εθνικό Οπτικοακουστικό Αρχείο, Κηδεία του Υφυπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Λουκή Ακρίτα. 08/02/1965 - 10/02/1965
• http://papapolyviou.com/2015/04/04/loukis-akritas-1908-1965/