Ήπειρος (ρωμαϊκή επαρχία)

Επαρχία Ηπείρου
Σχετικά πολυμέσα

Η Ρωμαϊκή επαρχία της Ηπείρου ήταν Ρωμαϊκή επαρχία στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία που κάλυπτε την περιοχή της αρχαίας Ηπείρου. Η Ρώμη την προσάρτησε όταν έληξε ο Τρίτος Μακεδονικός Πόλεμος και την πρόσθεσε αρχικά στην Ρωμαϊκή επαρχία της Μακεδονίας που κάλυπτε ολόκληρο τον Ελληνιστικό Ευρωπαϊκό κόσμο. Η Ήπειρος και η Αχαΐα διαχωρίστηκαν από την επαρχεία και εισήλθαν στην Συγκλητική επαρχία της Αχαΐας με εξαίρεση τα βορειότερα τμήματα που παρέμειναν στην Μακεδονία (27 π.Χ.).^[1] Ο Τραϊανός δημιούργησε αργότερα την περίοδο 103 - 114 μ.Χ. μια ξεχωριστή επαρχία μόνο της Ηπείρου υπό την διοίκηση ενός Αυγούστου. Η νέα επαρχεία επεκτεινόταν από τον Αυλώνα και τα Κεραύνια Όρη στα βόρεια μέχρι την νότια όχθη του Αχελώου στα νότια, περιείχε και τα Επτάνησα : Κέρκυρα, Κεφαλονιά, Ζάκυνθος, Λευκάδα και Ιθάκη.^[1]

Παλαιά και Νέα Ήπειρος

Οι Ρωμαίοι είχαν σημαντική στρατιωτική παρουσία στην Ήπειρο από την εποχή που είχε ξεσπάσει ο Πρώτος Μακεδονικός Πόλεμος, την χρησιμοποιούσαν σαν πύλη για να εισέλθουν τα στρατεύματα τους στην Ελλάδα, η κατάσταση αυτή συνεχίστηκε όταν ξέσπασαν ο Δεύτερος Μακεδονικός Πόλεμος και ο Τρίτος Μακεδονικός Πόλεμος. Την περίοδο του Τρίτου Μακεδονικού Πολέμου η Ήπειρος διασπάστηκε, οι Μολοσσοί υποστήριξαν τους Μακεδόνες, αντίθετα οι Χάονες και οι Θεσπρωτοί τους Ρωμαίους.^[2] Ο πόλεμος τελείωσε καταστροφικά για τους Ηπειρώτες, 150.000 Μολοσσοί πουλήθηκαν σαν δούλοι και ολόκληρη η Ήπειρος περιήλθε στους Ρωμαίους. Η κατάσταση ήταν ασαφής την διετία 147 - 146 π.Χ. αλλά η Ήπειρος περιήλθε στην μεγάλη Ρωμαϊκή επαρχία της Μακεδονίας (146 π.Χ.). Την εποχή που ξέσπασε ο Εμφύλιος Πόλεμος του Καίσαρα ο Ιούλιος Καίσαρας χρησιμοποίησε σαν ναυτική βάση το Βουθρωτό με στόχο να δημιουργήσει σε εκείνη την θέση του μιά νέα μεγάλη αποικεία με τους βετεράνους στρατιώτες του. Ο Καίσαρας δολοφονήθηκε αλλά το σχέδιο του πραγματοποίησε ο Οκταβιανός Αύγουστος όταν νίκησε τον Μάρκο Αντώνιο στην Μάχη του Ακτίου.^[1] Η πόλη διπλασιάστηκε, οικοδομήθηκαν νέες κατοικίες, Θέρμες, ένα συγκρότημα Φόρουμ και Νυμφαίον.^[3] Πολλές νέες κατασκευές επέκτειναν τις παλιότερες που βρισκόντουσαν γύρω από το θέατρο και τον ναό του Ασκληπιού.^[4] Ο Οκταβιανός Αύγουστος χώρισε την Ήπειρο από την Αχαΐα αλλά η Ήπειρος παρέμεινε τμήμα της Αχαΐας μέχρι την εποχή που ο Τραϊανός δημιούργησε την ξεχωριστή επαρχεία της Ηπείρου (104 - 117 μ.Χ.).^[1] Ο Διοκλητιανός προχώρησε σε νέα διοικητική αναδιοργάνωση, διαχώρισε τις ακτές κατά μήκος της Αδριατικής από την Επαρχεία της Μακεδονίας σε μια άλλη επαρχεία με το όνομα "Νέα Ήπειρος". Η Νέα Ήπειρος αντιστοιχεί γεωγραφικά με την περιοχή στην οποία στην αρχαιότητα κατοικούσαν Ιλλυριοί, εξελληνίστηκε με την μεγάλη άφιξη Ηπειρωτών από τα νότια, η κλασσική αρχαία Ήπειρος, η Ρωμαϊκή επαρχία της Ηπείρου του Τραϊανού πήρε το όνομα "Παλαιά Ήπειρος".^[1]

Πρωτοβυζαντινά χρόνια

Χάρτης της διανομής του Διοκλητιανού με την Παλαιά και την Νέα Ήπειρο (400 μ.Χ.)

Οι δύο Ηπειρώτιες επαρχίες εισήλθαν στην Διοίκηση Μυσίας μέχρι την εποχή που διαχωρίστηκε σε Διοίκηση Μακεδονίας και Διοίκηση Δακίας (369), η Νέα Ήπειρος έγινε τμήμα της Δακίας.^[5] Τον 4ο αιώνα μ.Χ. ο παγανισμός διατηρούσε ισχυρά στοιχεία σε ολόκληρη την Ήπειρο, ο Ιουλιανός ικανοποιημένος από την κατάσταση αυτή μείωσε τους φόρους στους Ηπειρώτες και οικοδόμησε ξανά την πρωτεύουσα Νικόπολη.^[6] Ο Ιορδάνης ο Αλανός έγραψε ότι οι Βησιγότθοι λεηλάτησαν την περιοχή (380).^[6] Όταν πέθανε ο Θεοδόσιος Α΄ και διαχωρίστηκε η τεράστια αυτοκρατορία η Ρωμαϊκή επαρχία της Ηπείρου και η Νέα Ήπειρος εισήλθαν στην ανατολική ή Βυζαντινή αυτοκρατορία.^[6] Την περίοδο 395-397 ο αρχηγός των Βησιγότθων Αλάριχος Α΄ λεηλάτησε την Ελλάδα, παρέμεινε στην Ήπειρο μέχρι το 401. Ο Αλάριχος Α΄ επανήλθε όταν συμμάχησε με την Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έστειλε τον στρατηγό Στιλίχων στην ανατολική αυτοκρατορία να λεηλατήσει την Υπαρχία του Ιλλυρικού.^[6] Οι Βάνδαλοι επιτέθηκαν στα Επτάνησα και τις ακτές της Ηπείρου (467), είχαν καταλάβει ολόκληρη την Βόρεια Αφρική και είχαν δημιουργήσει το Βασίλειο των Βανδάλων με πρωτεύουσα την Καρχηδόνα. Οι Βάνδαλοι κυρίευσαν την Νικόπολη για να την χρησιμοποιήσουν σαν μέσο διαπραγμάτευσης με τον αυτοκράτορα Ζήνωνα, η Ζάκυνθος λεηλατήθηκε άγρια, οι περισσότεροι κάτοικοι θανατώθηκαν και οι υπόλοιποι πουλήθηκαν δούλοι.^[7]

Οι Οστρογότθοι επιτέθηκαν στην Νέα Ήπειρο (479) και βρέθηκαν σε μάχες με τους Βυζαντινούς, προσπάθησαν να καταλάβουν το Δυρράχιο αλλά αποκρούστηκαν.^[8] Οι Γέτες και οι Άντες ξεκίνησαν επιδρομές στην Ελλάδα και την Ήπειρο (517).^[7] Ο ιστορικός Προκόπιος της Καισάρειας γράφει ότι την εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού η αυτοκρατορία δεχόταν συνεχείς βαρβαρικές επιδρομές κάθε χρόνο. Η θέση αυτή θεωρείται υπερβολική επειδή οι σύγχρονοι ιστορικοί έχουν καταγράψει μόνο μία επιδρομή που έκαναν οι Σλάβοι στο Δυρράχιο (548-549).^[7] Ο Προκόπιος συνεχίζει να γράφει ότι ο Οστρογότθος βασιλιάς Τωτίλας έστειλε τον στόλο του στις ακτές της Ηπείρου για να εμποδίσει τις Βυζαντινές δυνάμεις να επικοινωνήσουν με την Ιταλία όταν είχαν ξεσπάσει οι Γοτθικοί Πόλεμοι, ήθελαν οι Βυζαντινοί να την προσαρτήσουν.^[9] Σε απάντηση σε αυτές τις επιδρομές αλλά και στους δύο ισχυρούς σεισμούς που είχαν αποδεκατίσει τον πληθυσμό (522) ο Ιουστινιανός αποφάσισε να προχωρήσει σε σημαντικά οχυρωματικά έργα. Η Ανδριανούπολη οικοδομήθηκε ξανά και πήρε το όνομα "Ιουστινιανόπολις", η Εύροια μετακινήθηκε εσωτερικά, πιθανώς ιδρύθηκαν τότε τα Ιωάννινα. Ο Προκόπιος αναφέρει ότι περισσότερα από 36 φρούρια οικοδομήθηκαν ή ανασκευάστηκαν στην Παλαιά Ήπειρο τα περισσότερα από τα οποία είναι διακριτά και σήμερα.^[9]

Βυζαντινή ανακατάκτηση

Τα Βυζαντινά θέματα με τα αντίστοιχα της Νικοπόλεως και του Δυρραχίου (900 μ.Χ.)

Στα τέλη του 6ου αιώνα μ.Χ. οι Σλάβοι και οι Άβαροι κατέλαβαν ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα μαζί με την Ήπειρο. Το Χρονικό της Μονεμβασίας γράφει ότι από το 591 επίσκοποι, κλήρος και λαός εγκατέλειψαν μαζικά όλες τις επισκοπές τους. Ο κλήρος και οι επίσκοποι της Εύροιας μετέφεραν τα οστά του πολιούχου τους Αγίου Δονάτου από την Παραμυθιά Θεσπρωτίας στην Κασσιόπη Κέρκυρας.^[10] Η επαναφορά της Βυζαντινής κυριαρχίας ξεκίνησαν από τα Επτάνησα που έμειναν αλώβητα από τις Σλαβικές επιδρομές, ιδιαίτερα την Κεφαλονιά, αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι ο αυτοκράτορας Φιλιππικός Βαρδάνης εξορίστηκε εκεί (702). Η επαναφορά της αυτοκρατορικής εξουσίας στην Ήπειρο φαίνεται από την συμμετοχή των επισκόπων της στις μεγάλες Συνόδους της Κωνσταντινούπολης, η επισκοπή του Δυρραχίου συμμετείχε συνεχώς σε δύο Συνόδους (680-681) και 692. Έναν αιώνα αργότερα πραγματοποιήθηκε η οι Δεύτερη Σύνοδος της Νίκαιας (787) και συμμετείχαν οι επίσκοποι του Δυρραχίου, της Νικόπολης, της Κέρκυρας, της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου.^[11] Στα μέσα του 8ου αιώνα μ.Χ. δημιουργήθηκε το Θέμα Κεφαλληνίας και τους 9ο αιώνα μ.Χ. το Θέμα Νικοπόλεως που κάλυπτε την Παλαιά Ήπειρο. Τον 9ο αιώνα μ.Χ. δημιουργήθηκε αντίστοιχα το Θέμα Δυρραχίου που κάλυπτε την Νέα Ήπειρο, η Βυζαντινή κυριαρχία στην Ήπειρο θα συνεχιστεί τους επόμενους αιώνες με αυτές τις δύο επαρχίες.^{[12][13][14][15]}

Παραπομπές

1. Soustal & Koder 1981, σ. 47
2. «Epirus | region, Greece and Albania | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Μαρτίου 2023. 
3. Hodges, Richard; Bowden, William; Lako, Kosta; Andrews, Richard (2004). Byzantine Butrint: excavations and surveys 1994–1999. Oxbow Books. σ. 54
4. Cabanes, P. (1997). "From Alexander Molossus to Pyrrhus: Political Developments". Epirus, 4000 Years of Greek History and Civilization. Ekdotike Athenon: 126
5. Soustal & Koder 1981, σσ. 47–48
6. Soustal & Koder 1981, σ. 48
7. Soustal & Koder 1981, σ. 49
8. Wolfram 1988, σσ. 271–274
9. Soustal & Koder 1981, σ. 50
10. Soustal & Koder 1981, σ. 51
11. Soustal & Koder 1981, σ. 52
12. Soustal & Koder 1981, σ. 53
13. Nesbitt & Oikonomides 1991, σ. 40
14. ODB, "Dyrrachion", (T. E. Gregory),σ. 668
15. Pertusi 1952, σ. 177

Πηγές

• Soustal, Peter; Koder, Johannes (1981). Tabula Imperii Byzantini, Band 3: Nikopolis und Kephallenia (in German). Vienna: Verlag der Osterreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Eberle, Lisa Pilar; le Quere, Enora (2017). "Landed Traders, Trading Agriculturalists? Land in the Economy of the Italian Diaspora in the Greek East". Journal of Roman Studies: 107, 27–59.
• Walker, Susan; Wilkes, John (2010). "Becoming Roman and staying Greek in the Southern Adriatic". Bulletin of the Institute of Classical Studies: 197–212.
• Kazhdan, Alexander, ed. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press.
• Nesbitt, John W.; Oikonomides, Nicolas, eds. (1991). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 1: Italy, North of the Balkans, North of the Black Sea. Washington, DC: Dumbarton Oaks Research Library and Collection.
• Pertusi, A. (1952). Constantino Porfirogenito: De Thematibus (in Italian). Rome: Biblioteca Apostolica Vaticana.
• Wolfram, Herwig (1988). History of the Goths. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.