Χρύσαφα Λακωνίας

Συντεταγμένες: 37°5′32″N 22°31′58″E

Χρύσαφα
Χρύσαφα Χρύσαφα
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Πελοποννήσου
Περιφερειακή Ενότητα	Λακωνίας
Δήμος	Σπάρτης
Δημοτική Ενότητα	Θεραπνών
Δημοτική Κοινότητα	Χρυσάφων
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοπόννησος
Νομός	Λακωνίας
Υψόμετρο	550 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος	270
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	231 00
Τηλ. κωδικός	2731
Σχετικά πολυμέσα

Τα Χρύσαφα^[1] (αναφέρονται και ως η Χρύσαφα) είναι ημιορεινό χωριό της Λακωνίας χτισμένο σε υψόμετρο 550 μέτρων σε μια δυτική πλαγιά του Πάρνωνα, 15 περίπου χιλιόμετρα ανατολικά της Σπάρτης. Βόρεια και ανατολικά το χωριό περιβάλλεται από υψηλότερους λόφους που σκεπάζονται κυρίως με πουρνάρι. Στα νότια και στα δυτικά του χωριού και σε χαμηλότερο υψόμετρο βρίσκονται οι καλλιέργειες του χωριού. Σήμερα καλλιεργούνται κυρίως ελιές. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ο πληθυσμός των Χρύσαφων ανέρχεται σε 302 κατοίκους.^[1]

Ιστορία

Ο οικισμός χτίστηκε στην παρούσα θέση κατά τον 12ο ή 13ο αιώνα^[2] και γνώρισε σημαντική ακμή κατά τον 17ο αιώνα χάρη στην ανάπτυξη του εμπορίου μεταξιού ενώ αργότερα διετέλεσε έδρα επισκοπής^[3]. Οι κάτοικοι των Χρύσαφων συμμετείχαν ενεργά στα Ορλωφικά του 1770 με αποτέλεσμα ο οικισμός να πυρποληθεί από τα οθωμανικά στρατεύματα και η πλειοψηφία του πληθυσμού να καταφύγει στην Ύδρα όπου ασχολήθηκαν με το εμπόριο και έλαβαν μέρος στην Επανάσταση του 1821.

Από τα Χρύσαφα κατάγονταν ο, αγωνιστής της ελληνικής επανάστασης, Θεοδόσιος Αποστόλης (γεν. 1794) που πολέμησε ως επικεφαλής συγγενών του υπό τους Παναγιώτη Γιατράκο και Πέτρο Βαρβιτσιώτη^[4] και ο, διαπρεπής κληρικός και Φιλικός, Ιγνάτιος Ουγγαροβλαχίας.^[5] Οι περισσότερες από τις οικογένειες που είχαν εγκαταλείψει τα Χρύσαφα επέστρεψαν στην περιοχή το 1830.^[3]

Τα Χρύσαφα διετέλεσαν μέχρι το 1896 έδρα του δήμου Θεραπνών ενώ από το 1879 μέχρι το 1896 λειτούργησε στον οικισμό μονοτάξιο σχολείο.^[6] Μέχρι τη δεκαετία του 1940 τα Χρύσαφα αποτελούσαν μεγάλο κτηνοτροφικό κέντρο ενώ στα μεταπολεμικά χρόνια οι κάτοικοί ασχολούνται κυρίως με την παραγωγή λαδιού και μελιού. Μεταπολεμικά ο πληθυσμός τους μειώθηκε σημαντικά, γεγονός που οφείλεται κυρίως στην υπερπόντια μετανάστευση (ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς).^[7]

Σε κοντινή απόσταση από τα Χρύσαφα βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Θεράπνης όπου κατά καιρούς έχουν πραγματοποιηθεί διάφορες αρχαιολογικές ανασκαφές ενώ ανάλογες εργασίες έχουν πραγματοποιηθεί τις τελευταίες δεκαετίες και στον οικισμό.

Αξιοθέατα

Στα Χρύσαφα σώζονται οι εκκλησίες της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, του Αγίου Δημητρίου (1641), της Παναγίας της Χρυσαφίτισας (τέλη 13ου αιώνα), των Αγίων Πάντων, του Αγίου Νικολάου, ο σπηλαιώδης ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (τέλη 13ου αιώνα)^[8] καθώς και η μονή των Αγίων Τεσσαρακόντων Μαρτύρων.^[9][10]

Απογραφές Πληθυσμού

Απογραφή	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	710[11]	776[11]	812[11]	678[11]	500[11]	419[11]	413[12]	445[12]	302[1]

Δείτε επίσης

• Ανάγλυφο από τα Χρύσαφα
• Στήλη με κόρη

Παραπομπές

1. «Χρύσαφα (τα) Δήμου Σπάρτης Τοπική Κοινότητα Χρυσάφων. Λακωνία – Πελοπόννησος». dhmos.gr. Δήμοι, πόλεις και χωριά Ελλάδας. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2016. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
2. Νικολάου Γ. Φραγκινέα, Λακωνική γη, Δίφρος, Αθήνα 1971, σ. 139.
3. Νικολάου Γ. Φραγκινέα, 1971, σ. 140-142.
4. Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκπαιδευτική Εγκυκλοπαίδεια, Εκδοτική Αθηνών, 1999, τόμος πρώτος, σ. 354.
5. Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 6ος, Αθήναι 1962, σ. 727 - 730.
6. Καλλιόπη Γαβαλά, Κοινωνία και εκπαίδευση: Λακωνία, 19ος-20ος αιώνας, Διδακτορική διατριβή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα 1999, σ. 132.
7. Νικολάου Γ. Φραγκινέα, 1971, σ. 143.
8. Δρανδάκης, Νικόλαος (1991). «Ο σπηλαιώδης ναός του Προδρόμου κοντά στη Χρύσαφα της Λακεδαίμονος». Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας (Αθήνα: Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία) 15: 179-196. doi:10.12681/dchae.1041. https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/deltion/article/view/4670/4446. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2016. 
9. Νικολάου Γ. Φραγκινέα, σ. 141.
10. «Δημοτική Ενότητα Θεραπνών». sparti.gov.gr. Δήμος Σπάρτης. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2016. 
11. Μιχαήλ Σταματελάτος - Φωτεινή Βάμβα-Σταματελάτου, Επίτομο Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδος,^{[νεκρός σύνδεσμος]} Ερμής, Αθήνα 2001, σ. 800
12. «Μόνιμος και Πραγματικός Πληθυσμός της Ελλάδος: Σύνολο Ελλάδος,νομοί,δήμοι/κοινότητες,δημοτικά/κοινοτικά διαμερίσματα και οικισμοί, Απογραφές πληθυσμού 2001 και 1991». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2006. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2006. 

Δείτε επίσης

• Στήλη με κόρη (Μουσείο Σπάρτης)
• Ανάγλυφο από τα Χρύσαφα (Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου, αρ. 731)

Βιβλιογραφία

• Γιάννης Λαμπρινάκος (2004). Η Χρύσαφα Λακωνίας Ο Χώρος, ο Χρόνος και οι Άνθρωποι. Σπάρτη: Έκδοση του συγγραφέα. ISBN 960-92462-0-6. 
• Νικολάου Γ. Φραγκινέα (1971). Λακωνική γη. Αθήνα: Δίφρος.