Φρούριο του Κλις

Συντεταγμένες: 43°33′36″N 16°31′26″E / 43.56000°N 16.52389°E / 43.56000; 16.52389

Φρούριο του Κλις
Χάρτης
Είδοςφρούριο
Αρχιτεκτονικήμπαρόκ αρχιτεκτονική[1]
Γεωγραφικές συντεταγμένες43°33′36″N 16°31′26″E
Διοικητική υπαγωγήKlis
ΧώραΚροατία
Κατεδάφιση19ος αιώνας
Υλικάασβεστόλιθος και πέτρα
ΠροστασίαRegister of Cultural Goods of Croatia[1]
Commons page Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Το Φρούριο Κλις (κροατικά: Tvrđava Klis‎‎) είναι μεσαιωνικό φρούριο, που βρίσκεται πάνω από ένα χωριό, που φέρει το ίδιο όνομα, κοντά στο Σπλιτ της Κροατίας. Αρχικά ήταν ένα μικρό οχυρό που χτίστηκε από την αρχαία ιλλυρική φυλή των Δαλματών. Έγινε βασιλικό κάστρο, που ήταν η έδρα πολλών Κροατών βασιλιάδων, μέχρι την τελική του ανάπτυξη ως μεγάλο φρούριο κατά τους Οθωμανικούς πολέμους στην Ευρώπη, το φρούριο Κλις φύλαγε τα σύνορα. Χάθηκε και ξανακατακτήθηκε πολλές φορές σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του, που υπερβαίνει τις δύο χιλιάδες χρόνια. Λόγω της θέσης του σε ένα πέρασμα που χωρίζει τα βουνά Μόσορ και Κόζγιακ, το φρούριο χρησίμευε ως κύρια πηγή άμυνας στη Δαλματία, ειδικά κατά της οθωμανικής προέλασης, και υπήρξε βασικό σταυροδρόμι μεταξύ της μεσογειακής ζώνης και της βαλκανικής ενδοχώρας.

Σημασία

Δεδομένου ότι ο δούκας Μίσλαβ του Δουκάτου της Κροατίας έκανε το φρούριο Κλις έδρα του θρόνου του στα μέσα του 9ου αιώνα, το φρούριο χρησίμευσε ως έδρα πολλών ηγεμόνων της Κροατίας. Η βασιλεία του διαδόχου του, Δούκα Τρπιμίρ Α', του ιδρυτή του κροατικού βασιλικού οίκου του Τρπιμίροβιτς, είναι σημαντική για τη διάδοση του Χριστιανισμού στο Δουκάτο της Κροατίας. Επέκτεινε σε μεγάλο βαθμό το φρούριο Κλις και στο Ριζινίτσε, στην κοιλάδα κάτω από το φρούριο, έχτισε μια εκκλησία και το πρώτο μοναστήρι των Βενεδικτίνων στην Κροατία. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του πρώτου Κροάτη βασιλιά, Τόμισλαβ, το Κλις και το Μπιογκράντ να Μόρου ήταν οι κύριες κατοικίες του.

Τον Μάρτιο του 1242 στο Φρούριο Κλις, οι Τάταροι που αποτελούσαν συστατικό τμήμα του μογγολικού στρατού υπό την ηγεσία του Καντάν υπέστησαν μεγάλη ήττα ενώ καταδίωκαν τον ουγγρικό στρατό υπό τον βασιλιά Μπέλα Δ'. Μετά την ήττα τους από τις κροατικές δυνάμεις, οι Μογγόλοι υποχώρησαν και ο Μπέλα Δ' αντάμειψε πολλές πόλεις και ευγενείς της Κροατίας με «σημαντικά πλούτη». Κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα, το φρούριο διοικούνταν από Κροάτες ευγενείς, μεταξύ των οποίων ο Παύλος Α' Σούμπιτς του Μπρίμπιρ ήταν ο πιο σημαντικός. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ο Οίκος του Σούμπιτς έλεγχε το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης Κροατίας και της Βοσνίας. Εξαιρώντας τη σύντομη κατοχή από τις δυνάμεις του Βόσνιου Βασιλιά, Τβρτκο Α' της Βοσνίας, το φρούριο παρέμεινε στα χέρια της Ουγγαρίας-Κροατίας για τις επόμενες εκατονταετηρίδες, μέχρι τον 16ο αιώνα.

Το φρούριο Κλις είναι πιθανώς περισσότερο γνωστό για την άμυνά του κατά της οθωμανικής εισβολής στην Ευρώπη στις αρχές του 16ου αιώνα. Ο Κροάτης καπετάνιος Πέταρ Κρούζιτς ηγήθηκε της άμυνας του φρουρίου ενάντια σε μια τουρκική εισβολή και πολιορκία, που διήρκεσε για περισσότερες από δυόμισι δεκαετίες. Κατά τη διάρκεια αυτής της άμυνας, καθώς ο Κρούζιτς και οι στρατιώτες του πολέμησαν χωρίς συμμάχους εναντίον των Τούρκων, σχηματίστηκε η στρατιωτική φατρία των Ουσκόκ, η οποία αργότερα έγινε διάσημη ως μία ελίτ Κροατική στρατιωτική σέκτα. Τελικά, οι αμυνόμενοι ηττήθηκαν και το φρούριο καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς το 1537. Μετά από περισσότερο από έναν αιώνα υπό Οθωμανική κυριαρχία, το 1669, το Φρούριο Κλις πολιορκήθηκε και καταλήφθηκε από τη Δημοκρατία της Βενετίας, μεταφέροντας έτσι τα σύνορα μεταξύ χριστιανικής και μουσουλμανικής Ευρώπης πιο ανατολικά και συμβάλλοντας στην παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Βενετοί αποκατέστησαν και μεγάλωσαν το φρούριο, αλλά το κατέλαβαν οι Αυστριακοί αφού ο Ναπολέοντας έσβησε την ίδια τη δημοκρατία το 1797. Σήμερα, το φρούριο Κλις περιέχει ένα μουσείο όπου οι επισκέπτες αυτής της ιστορικής στρατιωτικής δομής μπορούν να δουν μια σειρά από όπλα, πανοπλίες και παραδοσιακές στολές.

Τοποθεσία

Το φρούριο βρίσκεται πάνω από ένα ομώνυμο χωριό, 11 χιλιόμετρα από την Αδριατική θάλασσα, σε ένα πέρασμα που χωρίζει τα βουνά Μόσορ και Κόζγιακ, σε υψόμετρο 360 μέτρων, βορειοανατολικά του Σπλιτ στην Κροατία[2]. Λόγω της στρατηγικής του θέσης, το φρούριο θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα οχυρά της περιοχής[3].

Σκαρφαλωμένο σε ένα απομονωμένο βραχώδες ύψωμα, απρόσιτο από τις τρεις πλευρές, το φρούριο έχει θέα στο Σπλιτ, στον αρχαίο ρωμαϊκό οικισμό Σάλωνα, Σόλιν, Καστέλα και Τρόγκιρ και στα περισσότερα από τα κεντρικά νησιά της Δαλματίας[3][4]. Ιστορικά, το φρούριο έχει ελεγχόμενη πρόσβαση από και προς τη Βοσνία, τη Δαλματία και την ενδοχώρα της Κροατίας[3]. Η σημασία μιας τέτοιας θέσης έγινε αισθητή από κάθε στρατό, που εισέβαλε ή κατείχε αυτό το τμήμα της Κροατίας[4]. Το φρούριο Κλις ήταν ένα σημείο στο οποίο στρέφονταν πάντα οι επιθέσεις τους και ήταν αξιοσημείωτο για τις πολλές πολιορκίες που άντεξε[4]. Είχε σημαντική στρατηγική αξία για την Κροατία σε όλη την ιστορία της[3].

Ιστορία

Αρχαίο οχυρό Ιλλυριών και Ρωμαίων

Η αρχαία ιλλυρική φυλή των Δαλματών, που κρατούσε ένα οχυρό σε αυτό το σημείο, ήταν οι πρώτοι γνωστοί κάτοικοι, που έζησαν στη θέση του σημερινού φρουρίου Κλις[5]. Ηττήθηκαν πολλές φορές, και το έτος 9 μ.Χ., τελικά προσαρτήθηκαν από τους Ρωμαίους[5]. Το σημερινό Φρούριο Κλις ήταν γνωστό στους Ρωμαίους με το όνομα "Andetrium" ή "Anderium"[6] και σε μεταγενέστερους χρόνους "Clausura", που είναι η προέλευση του μεταγενέστερου Κλίσα (Clissa) και του σύγχρονου Κλις (Klis)[4]. Για τους Ρωμαίους, το Κλις έγινε διάσημο για την περίφημη πολιορκία του από τον Αύγουστο, την εποχή της εξέγερσης των Ιλλυριών στη Δαλματία[7]. Ο δρόμος που οδηγούσε από το Κλις στα Σάλωνα ονομαζόταν «Via Gabiniana» ή «Via Gabinia», που σύμφωνα με μια επιγραφή που βρέθηκε στα Σάλωνα, φαίνεται ότι έγινε από τον Τιβέριο[4]. Νοτιοανατολικά του φρουρίου, τα ίχνη ενός ρωμαϊκού στρατοπέδου είναι ακόμη ορατά, καθώς και μια επιγραφή λαξευμένη σε βράχο. και οι δύο που υποτίθεται ότι είναι σύγχρονες με την πολιορκία υπό τον Τιβέριο[4]. Η περιγραφή αυτής της πολιορκίας κατά τους Ιλλυρικούς Πολέμους καταδεικνύει ότι ο τόπος αυτός ήταν ισχυρός και απρόσιτος εκείνη την εποχή[7].

Η περίοδος της μετανάστευσης και η άφιξη των Κροατών

Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι Βάρβαροι λεηλάτησαν την περιοχή γύρω από το Κλις[8]. Πρώτα κυβερνήθηκε από τον Οδόακρο, και στη συνέχεια από τον Μέγα Θεοδώριχο, αφού εξάλειψε τον Οδόακρο και ίδρυσε ένα Οστρογοτθικό Βασίλειο[8]. Αφού ο Ιουστινιανός Α' πολέμησε έναν σχεδόν συνεχή πόλεμο για σαράντα χρόνια, για να ανακτήσει την παλιά Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, κατέλαβε τη Δαλματία και το Κλις ήταν από το 537, μέρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας[8]. Το όνομα του Κλις (Κλέισα ή Κλεισούρα) περιγράφηκε για πρώτη φορά στο κεφάλαιο 29 του De Administrando Imperio του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου[9]. Κατά την περιγραφή του ρωμαϊκού οικισμού των Σαλώνων, ο Κωνσταντίνος Ζ' μιλά για το οχυρό, το οποίο μπορεί να σχεδιάστηκε ή να βελτιώθηκε, για να αποτρέψει επιθέσεις στις παράκτιες πόλεις και δρόμους από Σλάβους[9].

Τα Σάλωνα, πρωτεύουσα της επαρχίας της Δαλματίας λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν το 614 από τους Αβάρους και τους Σλάβους[10]. Ο πληθυσμός κατέφυγε στο περιτειχισμένο παλάτι του Διοκλητιανού στο Σπλιτ, το οποίο μπόρεσε να αντισταθεί στους εισβολείς[10]. Στη συνέχεια, το Σπλιτ απέκτησε γρήγορα σημασία ως μια από τις μεγάλες πόλεις της Δαλματίας[10]. Τον 7ο αιώνα οι Άβαροι εκδιώχθηκαν από ένα δεύτερο κύμα Κροατών[10], μετά από πρόσκληση του αυτοκράτορα Ηράκλειου προκειμένου να αντιμετωπιστεί η απειλή των Αβάρων για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία[11].

Βασιλικό Κάστρο

Από τις αρχές του 7ου αιώνα και μετά, το Κλις ήταν ένα σημαντικό κροατικό προπύργιο, και αργότερα, μια από τις έδρες πολλών ηγεμόνων της Κροατίας[3]. Τον 9ο αιώνα, ο Κροάτης δούκας Μίσλαβ του Δουκάτου της Κροατίας, από το 835 έως το 845, έκανε το κάστρο του Κλις έδρα του θρόνου του[2]. Παρά τη Φραγκική κυριαρχία, οι Φράγκοι δεν είχαν σχεδόν κανένα ρόλο στην Κροατία κατά την περίοδο από τη δεκαετία του 820 έως τη δεκαετία του 840. Μετά τον θάνατο του Μίσλαβ, ξεκινώντας από τον Δούκα Τρπιμίρ Α', το Κλις διοικούνταν από βασιλικά μέλη του Οίκου των Τρπιμίροβιτς, που ήταν αρχικά Δούκες του Κροατικού Δουκάτου (dux Croatorum) και στη συνέχεια Βασιλιάδες του Κροατικού Βασιλείου (rex Croatorum). Ανέπτυξαν το πρώιμο ρωμαϊκό οχυρό στην πρωτεύουσά τους[3]. Οι σχέσεις με τους Βυζαντινούς βελτιώθηκαν σημαντικά υπό τον Κροάτη δούκα Τρπιμίρ Α', ο οποίος μετέφερε την κύρια κατοικία του δούκα από τη Νιν στο Κλις[12].

Η βασιλεία του διαδόχου του Μίσλαβ Τρπιμίρ Α ' είναι σημαντική για τη διάδοση του Χριστιανισμού στο μεσαιωνικό κροατικό κράτος και για την πρώτη αναφορά του ονόματος «Κροάτες» σε εγχώρια έγγραφα[13][14]. Στις 4 Μαρτίου, το 852, ο Τρπιμίρ Α' εξέδωσε μια «Χάρτα στο Μπιάτσι» (λατινικά: in loco Byaci dicitur‎‎) στα λατινικά, επιβεβαιώνοντας τις δωρεές του Μίσλαβ στην Αρχιεπισκοπή στο Σπλιτ[14]. Σε αυτό το έγγραφο ο Τρπιμίρ ονόμασε τον εαυτό του «ελέω Θεού Δούκα των Κροατών» (λατινικά: Dux Chroatorum iuvatus munere divino‎‎), και το βασίλειό του ως το «Βασίλειο των Κροατών» (λατινικά: Regnum Chroatorum‎‎)[14]. Στο ίδιο έγγραφο ο Τρπιμίρ ανέφερε το Κλις ως ιδιοκτησία του-έδρα[13]. Κάτω από το Κλις, στο Ριζινίτσε, ο δούκας Τρπιμίρ έχτισε μια εκκλησία και το πρώτο μοναστήρι των Βενεδικτίνων στην Κροατία, το οποίο είναι γνωστό από την ανακάλυψη ενός πέτρινου θραύσματος σε μία αψίδα αετώματος από το τέμπλο του βωμού, με χαραγμένο το όνομα και τον τίτλο του δούκα[13].

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές διαπίστωσαν ότι μια εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Βίτο ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα από κάποιον Κροάτη βασιλιά, μαζί με τη σύζυγό του, βασίλισσα Δομασλάβα, η οποία καταστράφηκε κατά τις οθωμανικές κατακτήσεις τον 16ο αιώνα[15].

Ένας αμφιλεγόμενος Σάξωνας θεολόγος των μέσων του 9ου αιώνα, ο Γκότσαλκ του Ορμπάις, πέρασε κάποιο χρόνο στην αυλή του Τρπιμίρ μεταξύ 846 και 848[13]. Το έργο του «De Trina deitate» αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών για τη βασιλεία του Τρπιμίρ[13]. Ο Γκότσαλκ ήταν μάρτυρας της μάχης μεταξύ του Τρπιμίρ και του Βυζαντινού στρατηγού, όταν ο Τρπιμίρ ήταν νικητής[13]. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κροάτη βασιλιά Τόμισλαβ, ο οποίος δεν είχε μόνιμη πρωτεύουσα, το κάστρο του Κλις μαζί με το Μπίογκραντ ήταν οι κύριες κατοικίες του[16].

Ναΐτες Ιππότες

Από τις αρχές του 12ου αιώνα, και μετά την αποσύνθεση της ιθαγενούς κροατικής βασιλικής οικογένειας των Τρπιμίροβιτς, το κάστρο του Κλις διοικούνταν κυρίως από την Κροατική αριστοκρατία, υπό την κυριαρχία των Ούγγρων βασιλιάδων. Το Βασίλειο της Κροατίας και το Βασίλειο της Ουγγαρίας ήταν, από το 1102, σε μια προσωπική ένωση δύο βασιλείων, ενώθηκαν υπό τον Ούγγρο βασιλιά[α][19].

Ο Ανδρέας Β΄ της Ουγγαρίας ήταν εξαιρετικά ευνοϊκός απέναντι στους Ναΐτες[20]. Κατά τη συμμετοχή του στην Πέμπτη Σταυροφορία, διόρισε τον Πόντιο ντε Κρους, Αρχηγό του Τάγματος στο Ουγγρικό Βασίλειο, ως αντιβασιλέα στην Κροατία και τη Δαλματία[20]. Μετά την επιστροφή του το 1219, σε αναγνώριση της μεγάλης υλικοτεχνικής και οικονομικής υποστήριξης, που του είχε δώσει το Τάγμα κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, παραχώρησε στο Τάγμα το κτήμα Γκάτσκα[20]. Ακόμη και πριν από την αναχώρησή του από την πόλη του Σπλιτ το 1217, είχε παραδώσει στους Ναΐτες το κάστρο του Κλις (Clissa), ένα στρατηγικό σημείο στην ενδοχώρα του Σπλιτ (Σπαλάτο, Spalato), το οποίο έλεγχε τις προσεγγίσεις προς την πόλη[4][20][21]. Ο βασιλιάς Ανδρέας ήταν απρόθυμος να εμπιστευτεί το κάστρο του Κλις σε καμία από τις τοπικές επιφανείς προσωπικότητες, γνωρίζοντας τι μεγάλο κακό θα μπορούσε να προκληθεί από αυτό το κάστρο[21]. Ήταν θέληση του βασιλιά το Σπλιτ να αναθέσει στο κάστρο του Κλις την υπεράσπιση της πόλης τους[21]. Η πόλη του Σπλιτ έδειξε ελάχιστο ενδιαφέρον για τις βασιλικές χάρες, έτσι ο βασιλιάς εμπιστεύτηκε το Κλις στα χέρια των Ναϊτών[21]. Λίγο μετά από αυτό, οι Ναΐτες έχασαν το Κλις και, σε αντάλλαγμα, ο βασιλιάς τους έδωσε την παραθαλάσσια πόλη Σίμπενικ (Σεμπενίκο, Sebenico)[20].

Μογγολική πολιορκία

Οι Τάταροι υπό την ηγεσία του Καντάν γνώρισαν μια μεγάλη αποτυχία τον Μάρτιο του 1242 στο φρούριο Κλις, όταν κυνηγούσαν τον Μπέλα Δ' της Ουγγαρίας[5]. Οι Τάταροι πίστεψαν ότι ο βασιλιάς βρισκόταν στο φρούριο Κλις και έτσι άρχισαν να επιτίθενται από όλες τις πλευρές, εκτοξεύοντας βέλη και δόρατα[22]. Ωστόσο, οι φυσικές άμυνες του φρουρίου έδωσαν προστασία και οι Τάταροι μπορούσαν να προκαλέσουν μόνο περιορισμένη βλάβη[22]. Κατέβηκαν από τα άλογά τους και άρχισαν να έρπουν χέρι με χέρι προς το ψηλότερο έδαφος[22]. Αλλά οι υπερασπιστές του φρουρίου πέταξαν τεράστιες πέτρες εναντίον τους και κατάφεραν να σκοτώσουν έναν μεγάλο αριθμό[22]. Αυτή η οπισθοδρόμηση έκανε τους Τάταρους πιο άγριους, και έφτασαν μέχρι τα μεγάλα τείχη και πολέμησαν σώμα με σώμα[22]. Λεηλάτησαν τα σπίτια στα περίχωρα του φρουρίου και αφαίρεσαν πολλά λάφυρα, αλλά δεν κατάφεραν να καταλάβουν το Κλις[22]. Όταν έμαθαν ότι ο βασιλιάς δεν ήταν εκεί, σταμάτησαν να επιτίθενται και ανεβαίνοντας τα βουνά τους έφυγαν με τα άλογά τους προς την κατεύθυνση του Τρόγκιρ[22], μερικοί από αυτούς στράφηκαν προς το Σπλιτ[22].

Οι Μογγόλοι επιτέθηκαν στις πόλεις της Δαλματίας για τα επόμενα χρόνια, αλλά τελικά αποχώρησαν χωρίς μεγάλη επιτυχία, καθώς το ορεινό έδαφος και η απόσταση δεν ήταν κατάλληλα για το στυλ του πολέμου τους. Καταδίωξαν τον Μπέλα Δ' από πόλη σε πόλη στη Δαλματία[23]. Οι Κροάτες ευγενείς και οι πόλεις της Δαλματίας όπως το Τρόγκιρ και το Ραμπ βοήθησαν τον Μπέλα Δ' να δραπετεύσει[23]. Μετά από αυτή την αποτυχία, οι Μογγόλοι υποχώρησαν και ο Μπέλα Δ' αντάμειψε τις πόλεις και τους ευγενείς της Κροατίας[23]. Μόνο η πόλη του Σπλιτ δεν βοήθησε τον Μπέλα Δ' στη διαφυγή του[23].

Ορισμένοι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι το ορεινό έδαφος της Κροατικής Δαλματίας ήταν μοιραίο για τους Μογγόλους, επειδή υπέστησαν μεγάλες απώλειες όταν επιτέθηκαν από τους Κροάτες από ενέδρες σε ορεινά περάσματα. Άλλοι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι ο θάνατος του Ογκεντέι Χαν (κροατικά: Ogotaj‎‎) ήταν ο μόνος λόγος για υποχώρηση. Μεγάλο μέρος της Κροατίας λεηλατήθηκε από τους Μογγόλους, αλλά χωρίς καμία σημαντική στρατιωτική επιτυχία[24]. Η Αγία Μαργαρίτα (27 Ιανουαρίου 1242& – 18 Ιανουαρίου 1271), κόρη του Μπέλα Δ' και της Μαρίας Λασκαρίνα, γεννήθηκε στο φρούριο Κλις κατά τη διάρκεια της εισβολής των Μογγόλων στην Ουγγαρία-Κροατία[3].

Η διακυβέρνηση του Σούμπιτς

Η αποδυνάμωση της βασιλικής εξουσίας υπό τον Στέφανο Ε' της Ουγγαρίας επέτρεψε στον Οίκο του Σούμπιτς να ανακτήσει τον προηγούμενο ρόλο του στη Δαλματία[25]. Το 1274, ο Στιέπκο Σούμπιτς του Μπρίμπιρ πέθανε και ο Παύλος Α' Σούμπιτς του Μπρίμπιρ τον διαδέχθηκε ως πρεσβύτερος της οικογένειας[25]. Σύντομα, ο Λαδίσλαος Δ' της Ουγγαρίας, αναγνωρίζοντας την ισορροπία δυνάμεων στη Δαλματία, ονόμασε τον Παύλο Α' ως Μπάνος της Κροατίας και της Δαλματίας[25]. Ο Λαδίσλαος Δ' πέθανε το 1290 χωρίς να αφήνει γιους και ξεκίνησε ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των αντιπάλων υποψηφίων, του φιλοούγγρου Ανδρέα Γ' της Ουγγαρίας και του φιλοκροάτη Καρόλου Μαρτέλου της Ουγγαρίας[26]. Ο πατέρας του Καρόλου Μαρτέλου Κάρολος Β' της Νάπολης, έδωσε όλη την Κροατία από το όρος Γκβοζντ (κροατικά: Petrova Gora‎‎, Πέτροβα Γκόρα) ως τις εκβολές του ποταμού Νερέτβα με κληρονομική διαδοχή στον Παύλο Α΄ Σούμπιτς του Μπρίμπιρ[26]. Έτσι, ο Κάρολος μετέτρεψε την προσωπική θέση του Παύλου ως Μπάνου σε κληρονομική για την οικογένεια Σούμπιτς[26]. Όλοι οι άλλοι ευγενείς σε αυτήν την περιοχή, επρόκειτο να είναι υποτελείς του Παύλου Σούμπιτς[26]. Σε απάντηση, ο Ανδρέας Γ΄ το 1293 εξέδωσε παρόμοιο καταστατικό για τον Παύλο Σούμπιτς[26]. Κατά τη διάρκεια αυτής της πάλης για τον θρόνο, ο Γεώργιος Α΄ Σούμπιτς του Μπρίμπιρ, αδελφός του Παύλου πήγε στην Ιταλία, επισκεπτόμενος τον πάπα και την αυλή της Νάπολης[27]. Τον Αύγουστο του 1300, ο Γεώργιος Α' επέστρεψε στο Σπλιτ, φέρνοντας μαζί του τον Κάρολο Ρόμπερτ[27]. Ο Παύλος Σούμπιτς συνόδευσε τον Κάρολο Ρόμπερτ (αργότερα γνωστό ως Κάρολος Α' της Ουγγαρίας) στο Ζάγκρεμπ, όπου αναγνωρίστηκε ως βασιλιάς. Στη συνέχεια προχώρησαν στο Έστεργκομ, όπου, το 1301, ο Αρχιεπίσκοπος του Έστεργκομ τον έστεψε βασιλιά της Ουγγαρίας και της Κροατίας[27].

Ο Παύλος Α' Σούμπιτς, Μπάνος της Κροατίας και της Δαλματίας, έγινε Κύριος όλης της Βοσνίας το 1299[28]. Αν και υποστήριζε τον βασιλιά, ο Παύλος Α' συνέχισε να ενεργεί ανεξάρτητα και κυβέρνησε ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης Κροατίας και της Βοσνίας[28]. Διόρισε τους αδελφούς του ως επιτρόπους των δαλματικών πόλεων και έδωσε το Σπλιτ στον αδελφό του Μλάντεν Α' Σούμπιτς και τις πόλεις Σίμπενικ, Νιν, Τρόγκιρ και Όμις στον αδελφό του Γεώργιο Α' Σούμπιτς[28]. Μετά τον θάνατο του Γεώργιου Α' Σούμπιτς το 1302, ο αδελφός του Μλάντεν Α' Σούμπιτς κυβέρνησε ως Βόσνιος Μπάνος στη Βοσνία από το φρούριο Κλις , μέχρι που σκοτώθηκε σε μια μάχη το 1304[28]. Στη συνέχεια, ο Σούμπιτς έδωσε το Φρούριο Κλις στον γιο του Μλάντεν Β' Σούμπιτς, ο οποίος κυβέρνησε τη Βοσνία όπως ο θείος του Μλάντεν Α'[28]. Ο Γεώργιος Β' Σούμπιτς και ο γιος του, Μλάντεν Γ' Σούμπιτς, κυβέρνησαν το φρούριο Κλις μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα[28]. Κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών εορτασμών στο φρούριο Κλις, ανοιχτά σε όλο τον πληθυσμό, ο Μλάντεν Γ' Σούμπιτς έδωσε το χέρι της αδερφής του Γιελένα Σούμπιτς στον Βλαντίσλαβ της Βοσνίας, από τον Οίκο Κοτρομάνιτς. Η Γιελένα Σούμπιτς γέννησε τον πρώτο Βόσνιο Βασιλιά, τον Τβρτκο Α' της Βοσνίας, ο οποίος αργότερα κληρονόμησε το φρούριο[5].

Πέταρ Κρούζιτς και Ουσκότσι

Λόγω της θέσης του, το φρούριο Κλις ήταν μια σημαντική αμυντική θέση κατά την κατάκτηση των Βαλκανίων από τους Οθωμανούς[29]. Το φρούριο βρίσκεται κατά μήκος της διαδρομής μέσω της οποίας οι Οθωμανοί μπορούσαν να διεισδύσουν στο ορεινό φράγμα, που χωρίζει τα παράκτια πεδινά γύρω από το Σπλιτ, από την τουρκοκρατούμενη Βοσνία[29]. Ο Κροάτης φεουδάρχης Πέταρ Κρούζιτς συγκέντρωσε μια φρουρά αποτελούμενη από Κροάτες πρόσφυγες, οι οποίοι χρησιμοποίησαν τη βάση στο Κλις τόσο, για να κρατήσουν μακριά τους Τούρκους όσο και για να εμπλακούν σε επιδρομές και πειρατεία κατά της ακτοπλοΐας[29]. Αν και ονομαστικά αποδέχονταν την κυριαρχία του βασιλιά των Αψβούργων Φερδινάνδου, ο οποίος είχε αποκτήσει το στέμμα της Κροατίας το 1527[β], ο Κρούζιτς και οι πλιατσικολόγοι Ουσκότσι αποτελούσαν τον νόμο από μόνοι τους[29].

Όταν μια μεγάλη τουρκική δύναμη απείλησε το φρούριο, ο Κρούζιτς έκανε έκκληση στον Φερδινάνδο Α' για βοήθεια, αλλά η προσοχή του αυτοκράτορα στράφηκε από μια τουρκική εισβολή στη Σλαβονία[29]. Για περισσότερες από δυόμισι δεκαετίες, ο λοχαγός Κρούζιτς, που ονομάζεται επίσης (Πρίγκιπας του Κλις), υπερασπίστηκε το φρούριο ενάντια στην τουρκική εισβολή[5]. Ο Κρούζιτς ηγήθηκε της άμυνας του Κλις και με τους στρατιώτες του πολέμησαν σχεδόν μόνοι τους εναντίον των Οθωμανών, καθώς εξαπέλυαν συνεχείς στρατιωτικές επιθέσεις εναντίον του φρουρίου[5]. Κανένας στρατός δεν ήρθε από τον Ούγγρο βασιλιά, καθώς ηττήθηκαν από τους Οθωμανούς στη Μάχη του Μόχατς το 1526, και οι Βενετοί δεν ήθελαν να στείλουν βοήθεια[5]. Μόνο οι πάπες ήταν πρόθυμοι να προσφέρουν μερικούς άνδρες και χρήματα[5].

Τελική οθωμανική πολιορκία

Ο Πάπας Παύλος Γ΄ διεκδίκησε κάποια δικαιώματα στο Κλις και τον Σεπτέμβριο του 1536 έγινε λόγος στην Κουρία για ενίσχυση της άμυνας του φρουρίου[31]. Ο Πάπας ειδοποίησε τον Φερδινάνδο ότι ήταν πρόθυμος να μοιραστεί τα έξοδα για τη διατήρηση μιας σωστής φρουράς στο Κλις[31]. Ο Φερδινάνδος Α' έστειλε βοήθεια στο Κλις και προφανώς ήλπιζε να αντέξει το φρούριο στην επίθεση, όταν οι Τούρκοι το πολιόρκησαν ξανά[31]. Ο Φερδινάνδος Α' στρατολόγησε άνδρες από την Τεργέστη και αλλού στα εδάφη των Αψβούργων και ο Πάπας Παύλος Γ' έστειλε στρατιώτες από την Ανκόνα[31]. Υπήρχαν περίπου 3.000 άντρες πεζικό στις ενισχύσεις, οι οποίες αποτελούσαν μια σημαντική δύναμη ανακούφισης, που διοικούνταν από τον Πέταρ Κρούζιτς, τον Νικολό Ντάλα Τόρε και έναν παπικό επίτροπο Τζάκομο Νταλμόρο ντ'Άρμπε[31]. Στις 9 Μαρτίου 1537 αποβιβάστηκαν κοντά στο Κλις, στη θέση που λέγεται Σ. Γκιρολάμο, με δεκατέσσερα πυροβόλα[31]. Μετά τον θάνατο του Ιμπραήμ, ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής έστειλε 8.000 άνδρες υπό τη διοίκηση του Μουράτ-μπεγκ Τάρντιτς (Αμουράτ Βαϊβόδα), ενός Κροάτη αποστάτη, που είχε γεννηθεί στο Σίμπενικ, να πάνε να πολιορκήσουν το φρούριο Κλις (Clissa) και να πολεμήσουν ενάντια στον Πέταρ Κρούζιτς[32]. Η αρχική συνάντηση της χριστιανικής δύναμης με τους Τούρκους ήταν ασαφής, αλλά στις 12 Μαρτίου κατακλύστηκαν από την άφιξη μεγάλου αριθμού Τούρκων[31].

Οι προσπάθειες ανακούφισης της ακρόπολης κατέληξαν σε φιάσκο[33]. Οι ενισχύσεις που εστάλησαν από τους Αψβούργους τράπηκαν σε φυγή φοβούμενοι τους Τούρκους και οι προσπάθειές τους να επιβιβαστούν ξανά στις βάρκες τους στον κόλπο Σόλιν προκάλεσαν τη βύθιση πολλών σκαφών[33]. Ο Νικολό Ντάλα Τόρε και ο παπικός επίτροπος κατάφεραν να δραπετεύσουν[32]. Ο ίδιος ο Κρούζιτς – ο οποίος είχε εγκαταλείψει το φρούριο, για να έρθει σε επαφή με τις ενισχύσεις αιχμαλωτίστηκε και εκτελέστηκε: το θέαμα του κεφαλιού του σε ένα ραβδί ήταν υπερβολικό, για τους εναπομείναντες υπερασπιστές του Κλις, οι οποίοι ήταν τώρα πρόθυμοι να εγκαταλείψουν το φρούριο σε αντάλλαγμα για ασφαλή διέλευση βόρεια[33]. Μετά το θάνατο του Πέταρ Κρούζιτς, και λόγω έλλειψης αποθεμάτων νερού, οι υπερασπιστές του Κλις παραδόθηκαν τελικά στους Οθωμανούς με αντάλλαγμα την ελευθερία τους, στις 12 Μαρτίου 1537[5]. Πολλοί από τους πολίτες εγκατέλειψαν την πόλη, ενώ οι Ουσκότσι υποχώρησαν στην πόλη Σένι, όπου συνέχισαν να πολεμούν τους Τούρκους εισβολείς[5].

Κέντρο σαντζακιών της Οθωμανικής Βοσνίας

Κατά τη διάρκεια των Οθωμανικών πολέμων στην Ευρώπη, το Φρούριο Κλις ήταν, για έναν αιώνα, διοικητικό κέντρο ή σαντζάκι (Kilis Sancağı) στο Εγιαλέτι της Βοσνίας[5]. Στις 7 Απριλίου 1596, οι ευγενείς του Σπλιτ Ιβάν Αλμπέρτι και Νικόλα Τσίντρο, μαζί με τους Ουσκότσι, Πολιτσάνι και Καστελάνι άτακτους, οργάνωσαν μια κατάληψη του Κλις[5]. Με τη βοήθεια αντιφρονούντων στοιχείων της τουρκικής φρουράς τα κατάφεραν[5][34]. Ο Μπέης Μουσταφά απάντησε φέρνοντας περισσότερους από 10.000 στρατιώτες κάτω από το φρούριο[5]. Ο στρατηγός Ιβάν Λένκοβιτς, επικεφαλής των 1.000 Ουσκότσι, ήρθε ως ενίσχυση στους 1.500 υπερασπιστές του Κλις[5]. Κατά τη διάρκεια της μάχης, ο Ιβάν Λένκοβιτς και οι άνδρες του υποχώρησαν επειδή τραυματίστηκε στη μάχη και το φρούριο καταλήφθηκε από τους Τούρκους, στις 31 Μαΐου[5]. Ωστόσο, αυτή η προσωρινή ενίσχυση αντήχησε στην Ευρώπη και στον τοπικό πληθυσμό[5].

Ο Πέταρ Κρούζιτς πολεμώντας τους Οθωμανούς

Από την καλά οχυρωμένη θέση στο φρούριο Κλις, οι Τούρκοι αποτελούσαν διαρκή απειλή για τους Ενετούς και τον ντόπιο κροατικό πληθυσμό της γύρω περιοχής. Το 1647, μετά την τουρκική επιτυχία στο Νόβιγκραντ, οι Τούρκοι λέγεται ότι είχαν 30.000 στρατιώτες έτοιμους να επιτεθούν στο Σπλιτ[35]. Οι Σινιόρια έστειλαν δύο χιλιάδες στρατιώτες με πολεμοφόδια και προμήθειες στην επαπειλούμενη περιοχή[35]. Αν και το Σπλιτ και το Ζάνταρ ήταν ισχυρά φρούρια, σαφώς κινδύνευαν[35].

Το τζαμί / εκκλησία Κλις

Οι Οθωμανοί έχτισαν ένα πέτρινο τζαμί με τρούλο και μιναρέ στα θεμέλια ενός παλαιότερου παλαιού κροατικού καθολικού παρεκκλησίου[36] μέσα στο φρούριο Κλις λίγο αφότου το είχαν κατακτήσει. Πρόκειται για μια απλή κτισμένη πλατεία με την οκταγωνική πέτρινη στέγη, σχεδιασμένη κυρίως για στρατιωτική/θρησκευτική χρήση από τις φρουρές, που βρίσκονταν μέσα στο φρούριο. Αφού οι Ενετοί κατέκτησαν το φρούριο από τους Οθωμανούς, κατέστρεψαν τον μιναρέ και μετέτρεψαν το τζαμί σε ρωμαιοκαθολική εκκλησία, αφιερωμένη στον Άγιο Βίτο (κροατικά: Crkva St. Vida‎‎)[3][36]. Το κτήριο χρησιμοποιείται από τότε. Είναι ένα από τα τρία διατηρημένα οθωμανικά τζαμιά στην επικράτεια της Κροατίας, τα άλλα δύο βρίσκονται στις πόλεις Ντρνις και Τζάκοβο.

Ενετοκρατία

Το 1420, ο υποψήφιος των Ανζού Λαδίσλαος Α' της Νάπολης ηττήθηκε και αναγκάστηκε να αποπλεύσει για τη Νάπολη. Με την αναχώρησή του πούλησε τα «δικαιώματα» του στη Δαλματία στη Βενετική Δημοκρατία για το σχετικά πενιχρό ποσό των 100.000 δουκάτων. Ωστόσο, το Κλις και το φρούριο Κλις παρέμειναν τμήματα του Βασιλείου της Κροατίας[3]. Από εκείνη την εποχή, οι Ενετοί ήταν πρόθυμοι να πάρουν τον έλεγχο του Κλις, καθώς το φρούριο ήταν ένα από τα σημαντικότερα στρατηγικά σημεία της περιοχής[5].

Οι Ενετοί πολέμησαν για δεκαετίες πριν καταφέρουν τελικά να ξαναπάρουν το Κλις[5]. Κατά τη διάρκεια του Κρητικού Πολέμου (1645–1669), οι Ενετοί στη Δαλματία απολάμβαναν την υποστήριξη του τοπικού πληθυσμού, ιδιαίτερα των Μορλάκι (Morlacchi)[5]. Ο Ενετός διοικητής Λεονάρντο Φόσκολο κατέλαβε πολλά οχυρά, ανακατέλαβε το Νόβιγκραντ, κατέλαβε προσωρινά το Φρούριο του Κνιν και κατάφερε να αναγκάσει τη φρουρά του φρουρίου Κλις να παραδοθεί. Ταυτόχρονα, μια μηνιαία πολιορκία του φρουρίου Σίμπενικ από τους Οθωμανούς τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο απέτυχε[37][38].

Από το 1669, το φρούριο Κλις ήταν στην κατοχή των Ενετών και παρέμεινε έτσι μέχρι την πτώση του ενετικού κράτους[5]. Οι Ενετοί αποκατέστησαν και μεγέθυναν το φρούριο κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας τους[3]. Μετά από έναν άλλο, τον έβδομο πόλεμο με τους Τούρκους από το 1714 έως το 1718, οι Ενετοί μπόρεσαν να προχωρήσουν μέχρι τα σημερινά σύνορα Βοσνίας/Κροατίας, καταλαμβάνοντας ολόκληρο το Σινίσκο Πόλιε και το Ίμοτσκι[29]. Στη συνέχεια, η τουρκική απειλή εξουδετερώθηκε και η Βενετία δεν είχε καμία σοβαρή πρόκληση για την εξουσία της στη Δαλματία, έως ότου ο Ναπολέων έσβησε την ίδια τη δημοκρατία το 1797[29]. Τα σύνορα μεταξύ χριστιανικής και μουσουλμανικής Ευρώπης είχαν μετακινηθεί ανατολικότερα και το φρούριο έχασε την κύρια στρατηγική του σημασία[3]. Στη συνέχεια, το Κλις καταλήφθηκε από τους Αυστριακούς[5]. Η τελευταία στρατιωτική κατάληψη του φρουρίου Κλις ήταν από τις δυνάμεις του Άξονα κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο[3].

Αρχιτεκτονική

Θέα από τα νοτιοδυτικά αργά το απόγευμα
Νότια άποψη του φρουρίου.
Πρώτη πύλη του φρουρίου

Το φρούριο Κλις είναι ένα από τα πιο πολύτιμα σωζόμενα δείγματα αμυντικής αρχιτεκτονικής στη Δαλματία[3]. Το φρούριο είναι μια εντυπωσιακά ολοκληρωμένη δομή με τρεις μακριές ορθογώνιες αμυντικές γραμμές, που αποτελούνται από τρεις αμυντικούς πέτρινους τοίχους, οι οποίοι περιβάλλουν ένα κεντρικό ισχυρό σημείο, το «Položaj maggiore» στο ανατολικό, ψηλότερο άκρο του[33]. Το «Položaj maggiore» ή «Μεγάλη θέση» είναι ένας μικτός κροατο-ιταλικός όρος, που χρονολογείται από την εποχή που ο Λεονάρντο Φόσκολο κατέλαβε το φρούριο για τους Ενετούς το 1648[33]. Τότε άρχισε να απλώνεται κάτω από τις επάλξεις ένα χωριό[36]. Οι κατασκευές του φρουρίου είναι ως επί το πλείστον ακανόνιστες, καθώς κατασκευάστηκαν, για να ταιριάζουν στη φυσική τοπογραφία[4]. Στους λόφους γύρω από τον Κλις, υπάρχουν αρκετοί μικροί πύργοι, που έχτισαν οι Τούρκοι, για να κρατούν το φρούριο υπό επιτήρηση[4].

Παρυφές του φρουρίου

Το φρούριο Κλις υψώνεται σε έναν γυμνό βράχο χωρισμένο σε δύο μέρη[3]. Το πρώτο, κάτω μέρος βρίσκεται στα δυτικά, με κορυφή το όρος Γκρέμπεν από τα βόρεια[3]. Το δεύτερο, ψηλότερο τμήμα βρίσκεται στα ανατολικά, και περιλαμβάνει τον Πύργο «Όπρα», το όνομα του οποίου πιθανότατα παραπέμπει σε συγκεκριμένο τμήμα της άμυνας[3]. Σε αυτό το τμήμα που δεν καλύφθηκε στην κορυφή από καμία πλευρά, βρισκόταν το διαμέρισμα του Διοικητή[3]. Η μόνη είσοδος στο φρούριο είναι από τη δυτική πλευρά[3]. Στη νοτιοδυτική πλευρά του φρουρίου και κάτω από αυτό υπήρχε ένα θέρετρο (τμήμα του σύγχρονου χωριού Κλις) που ονομαζόταν «μποργκό» ή «προάστιο», περιτριγυρισμένο από διπλά τείχη με 100–200 πύργους[3]. Ένα παρόμοιο αλλά μικρότερο θέρετρο (επίσης μέρος του σύγχρονου χωριού Κλις) υπήρχε κάτω από το όρος Γκρέμπεν σε ένα οροπέδιο που ονομάζεται Μέγκνταν[3]. Αυτό περιελάμβανε λαζαρέτες και καραντίνες, που στην τουρκική εποχή ονομάζονταν «ναζανάμα»[3]. Υπήρχαν επίσης πολλά πανδοχεία για τους ταξιδιώτες, τα οποία χρησιμοποιούνταν για απομόνωση κατά τη διάρκεια επιδημιών[3]. Έτσι, οι παράκτιες πόλεις, κυρίως η πόλη του Σπλιτ προστατεύτηκαν από επιδημίες που προέρχονταν από τη Βοσνία[3]. Κοντά στο φρούριο, υπήρχαν πολλές πηγές πόσιμου νερού, και η πιο κοντινή ήταν οι «Άγιοι Βιβλικοί Μάγοι» των οποίων η σημασία ήταν ανεκτίμητη κατά τη διάρκεια μακρών πολιορκιών[3].

Παρούσα εμφάνιση

Το φρούριο ήταν χτισμένο στη νότια όψη ενός βραχώδους όγκου και μετά βίας διακρίνεται από απόσταση ως τεχνητή κατασκευή[36]. Οι αμυντικές δυνατότητες του φρουρίου έχουν δοκιμαστεί στην ιστορία σε πολλές στρατιωτικές επιχειρήσεις[3]. Κατά τη διάρκεια των αιώνων χρήσης του, η κατασκευή εξυπηρέτησε διάφορους στρατούς και έχει υποστεί μια σειρά από ανακαινίσεις, ώστε να συμβαδίζει με την ανάπτυξη των όπλων[3]. Η αρχική εμφάνιση του φρουρίου δεν είναι πλέον γνωστή, λόγω των δομικών αλλαγών, που έγιναν από Κροάτες ευγενείς, Τούρκους, Ενετούς και Αυστριακούς[3]. Η σημερινή όψη ενός κυρίως πέτρινου φρουρίου χρονολογείται από τις εργασίες αναδιάρθρωσης, που πραγματοποιήθηκαν από τους Ενετούς τον 17ο αιώνα[36].

Πρώτη αμυντική γραμμή

Πολλά κτήρια του φρουρίου Κλις που χρονολογούνται από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα σώζονται εν μέρει ή εξ ολοκλήρου[3]. Το φρούριο στην πραγματικότητα αποτελείται από τρία μέρη, που περικλείονται από τείχη με ξεχωριστές εισόδους[3]. Η πρώτη κύρια είσοδος χτίστηκε από τους Αυστριακούς στις αρχές του 19ου αιώνα, στη θέση μιας παλαιότερης ενετικής εισόδου[3]. Αριστερά της εισόδου υπάρχει μια οχύρωση που ανεγέρθηκε από τους Ενετούς στις αρχές του 18ου αιώνα[3]. Επίσης, κοντά στην κεντρική είσοδο υπάρχει η «θέση Αβανζάτο» που χτίστηκε το 1648, η οποία ανακαινίστηκε επανειλημμένα στη συνέχεια[3]. Στο ισόγειο της οχύρωσης υπάρχει ένας στενός καμαροσκέπαστος διάδρομος, ο οποίος ονομάζεται Τσασεμάτε[3].

Δεύτερη αμυντική γραμμή

Stone tower with flag left from stone entrance.
Ο πύργος της Όπρα φρουρεί μια δεύτερη είσοδο.

Η δεύτερη είσοδος που υπέστη σημαντικές ζημιές στην πολιορκία του 1648, οδηγεί στο πρώην μεσαιωνικό τμήμα του φρουρίου που προηγουμένως διοικούνταν από Κροάτες ευγενείς[3]. Μετά το 1648, οι Ενετοί αποκατέστησαν πλήρως τη δεύτερη είσοδο, αλλά η σημερινή της εμφάνιση έγινε από τους Αυστριακούς στις αρχές του 19ου αιώνα[3]. Κατά μήκος του βόρειου τείχους κοντά στη δεύτερη είσοδο, υπάρχει φρούριο-πύργος που ονομάζεται «Όπρα», η σημαντικότερη μεσαιωνική οχύρωση του δυτικού τμήματος του φρουρίου[3]. Αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1355, αλλά αργότερα οι Ενετοί έκαναν το κάτω στέμμα πάνω του[3]. Κοντά στην είσοδο βρίσκονται στρατώνες πυροβολικού, που χτίστηκαν από τους Αυστριακούς το πρώτο μισό του 19ου αιώνα[3]. Το 1931 ο επάνω όροφος του καταστράφηκε, οπότε τώρα σώζεται μόνο το ισόγειο[3].

Τρίτη αμυντική γραμμή

Entrance to the third defensive line, through the third gate in a medieval tower.
Είσοδος στην τρίτη αμυντική γραμμή, μέσω της τρίτης πύλης σε μεσαιωνικό πύργο.

Η τρίτη είσοδος οδηγεί στο πρώην μεσαιωνικό τμήμα που χτίστηκε τον πρώιμο Μεσαίωνα[3]. Οι Βενετοί το ανανέωσαν αρκετές φορές μετά την κατάκτησή του το 1648 και η τελευταία αναβάθμιση έγινε το 1763[3]. Μέσα σε αυτό το τμήμα του φρουρίου υπάρχει ο πλαϊνός πύργος, που χτίστηκε τον 18ο αιώνα και ολοκληρώθηκε το 1763[3]. Ακολουθεί μια αποθήκη όπλων που κατασκευάστηκε στα μέσα του 17ου αιώνα και μια παλιά πυριτιδαποθήκη του 18ου αιώνα[3]. Το «Σπίτι του Δούκα» που αργότερα ονομάστηκε η κατοικία του κυβερνήτη ξαναχτίστηκε στα μέσα του 17ου αιώνα στα θεμέλια των παλαιότερων κτηρίων από την περίοδο των Κροατών βασιλιάδων[3]. Οι Αυστριακοί επισκεύασαν αυτό το κτήριο[3]. Στην κορυφή του φρουρίου υπήρχε μια «Νέα μπαρουταποθήκη», χτισμένη στις αρχές του 19ου αιώνα[3].

Το παλαιότερο εναπομείναν κτήριο με τον τρούλο είναι ένα πρώην τετράγωνο τουρκικό τζαμί, το οποίο στο μεταξύ έχει μετατραπεί σε καθολική εκκλησία. Παλαιότερα υπήρχαν τρεις Βωμοί, αφιερωμένοι στην Αγία Βιδ, την Παναγία και την Αγία Βαρβάρα, αλλά σήμερα η εκκλησία δεν έχει απογραφή[3]. Στην εκκλησία υπάρχει μπαρόκ πέτρινος νεροχύτης του 17ου αιώνα, που χρησίμευε ως βαπτιστήριο, όπου υπάρχει χαραγμένο το έτος 1658[3]. Δυτικά της εκκλησίας βρίσκεται ο προμαχώνας του Μπέμπο, η μεγαλύτερη θέση πυροβολικού στην τρίτη γραμμή άμυνας και σε ολόκληρο το φρούριο[3]. Έχει φαρδιές τρύπες για όπλα και χτίστηκε στα μέσα του 17ου αιώνα στη θέση του πρώην πύργου του Κρούζιτς και στις αμυντικές θέσεις της Σπεράνζα[3].

Σημερινή εποχή

Το φρούριο Κλις έχει αναπτυχθεί ως πόλο έλξης επισκεπτών από τον σύλλογο αναπαράστασης "Kliški uskoci" στο Κλις με τη βοήθεια του τμήματος συντήρησης του Υπουργείου Πολιτισμού στο Σπλιτ[39]. Οι επισκέπτες της ιστορικής στρατιωτικής δομής μπορούν να δουν μια σειρά από όπλα, πανοπλίες και παραδοσιακές στολές σε ένα κτήριο, που ήταν παλαιότερα αυστριακό οπλοστάσιο[39]. Το Κλις μνημονεύεται σε ένα κροατικό σύνθημα, που αναφέρεται στην αντίσταση του Κλις και στη δύναμη του λαού του: Είναι δύσκολο για το Κλις επειδή είναι πάνω στον βράχο και είναι δύσκολο για τον βράχο επειδή το Κλις είναι πάνω του[3].

Εικόνες

  • Αναπαράσταση «Kliški uskoci».
    Αναπαράσταση «Kliški uskoci».
  • Κροάτες που πολεμούν τους Οθωμανούς
    Κροάτες που πολεμούν τους Οθωμανούς
  • Σκηνικά της σειράς το Παιχνίδι του στέμματος (Game of Thrones) στο Κλις
    Σκηνικά της σειράς το Παιχνίδι του στέμματος (Game of Thrones) στο Κλις
  • Κανόνι στο φρούριο
    Κανόνι στο φρούριο
  • Εκκλησία Άγιος Βιντ στο φρούριο
    Εκκλησία Άγιος Βιντ στο φρούριο

Υποσημειώσεις και παραπομπές

Υποσημειώσεις

  1. ↑ Η πραγματική φύση της σχέσης των δύο βασιλείων είναι ανεξήγητη με σύγχρονους όρους, επειδή ποικίλλει από καιρό σε καιρό[17]. Μερικές φορές η Κροατία ενεργούσε ανεξάρτητα και άλλες ως υποτελής της Ουγγαρίας[17]. Ωστόσο, η Κροατία διατήρησε μεγάλο βαθμό εσωτερικής ανεξαρτησίας[17]. Ο βαθμός της κροατικής αυτονομίας κυμάνθηκε ανά τους αιώνες, όπως και τα σύνορά της[18].
  2. ↑ Οι Κροάτες ευγενείς συναντήθηκαν το 1527 στο Τσετίν, εξέλεξαν τον Φερδινάνδο ως βασιλιά τους και επιβεβαίωσαν τη διαδοχή σε αυτόν και τους κληρονόμους του. Σε αντάλλαγμα για τον θρόνο, ο Αρχιδούκας Φερδινάνδος υποσχέθηκε να σεβαστεί τα ιστορικά δικαιώματα, ελευθερίες, νόμους και έθιμα που είχαν οι Κροάτες όταν ενώθηκαν με το ουγγρικό βασίλειο και να υπερασπιστεί την Κροατία από την οθωμανική εισβολή[30]. Μεταξύ του 1526 και της δεκαετίας του 1550, το Βασίλειο της Ουγγαρίας ενεπλάκη σε διαμάχη διαδοχής καθώς και στον «Μικρό Πόλεμο».

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 registar.kulturnadobra.hr#/details/Z-4206. Ανακτήθηκε στις 25  Ιουνίου 2022.
  2. ↑ 2,0 2,1 Hrvatski Opći Leksikon, σελ. 470.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 3,17 3,18 3,19 3,20 3,21 3,22 3,23 3,24 3,25 3,26 3,27 3,28 3,29 3,30 3,31 3,32 3,33 3,34 3,35 3,36 3,37 3,38 3,39 3,40 3,41 3,42 3,43 3,44 3,45 3,46 3,47 3,48 3,49 3,50 «Klis –vrata Dalmacije [Klis – A gateway to Dalmatia]» (στα κροατικά). Građevinar (Zagreb: Croatian Society of Civil Engineers) 53 (9): 605–611. Σεπτέμβριος 2001. ISSN 0350-2465. http://www.casopis-gradjevinar.hr/assets/Uploads/JCE-53-2001-09-06.pdf. Ανακτήθηκε στις 2009-12-17. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Wilkinson 2005, σελίδες 169–172.
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 5,19 5,20 5,21 Listeš, Srećko. «Povijest Klisa». klis.hr (στα Κροατικά). Službene stranice Općine Klis. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2010. 
  6. ↑ Royal Geographical Society (1856), p. 589.
  7. ↑ 7,0 7,1 Collection, σελίδες 111–116.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Fine 1991, σελ. 22.
  9. ↑ 9,0 9,1 Curta 2006, σελίδες 100–101.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Fine 1991, σελίδες 34-35.
  11. ↑ Constantine Porphyrogenitus, De Administrando Imperio, ed. Gy. Moravcsik, trans. R.J.H. Jenkins, rev. ed., Washington, Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, 1967.
  12. ↑ Fine 1991, σελ. 257.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 Curta 2006, σελ. 139.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Hrvatski Opći Leksikon, σελ. 1022.
  15. ↑ «O novopronađenom natpisu s imenom kraljice Domaslave iz crkve sv. Vida na Klisu» [About the newly found inscription with the name of Queen Domaslava from the church of St. Vida na Klisu] (PDF). www.historiografija.hr (στα Croatian). CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  16. ↑ Fine 1991, σελ. 263.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Bellamy 2003, σελ. 38.
  18. ↑ Singleton 1989, σελ. 29.
  19. ↑ Regional Surveys of the World (1996), p. 271.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 Hunyadi & Laszlovszky 2001, σελ. 137.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 Archdeacon 2006, σελίδες 161–163.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 22,6 22,7 Archdeacon 2006, σελ. 299.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 Klaić 1985.
  24. ↑ Klaić 1982.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Fine 1994, σελ. 206.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 Fine 1994, σελίδες 207-208.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 Fine 1994, σελίδες 208-209.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 28,5 Fine 1994, σελίδες 209-210.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 29,3 29,4 29,5 29,6 Singleton 1989, σελίδες 60-62.
  30. ↑ Seton-Watson, Robert William (11 Ιουλίου 1911). «The southern Slav question and the Habsburg Monarchy». London : Constable & Co. – μέσω Internet Archive. 
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 31,4 31,5 31,6 Setton 1984, σελ. 421.
  32. ↑ 32,0 32,1 Spandouginos 1997, σελ. 75.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 33,4 Bousfield 2003, σελ. 313.
  34. ↑ Setton 1984, σελ. 9.
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 Setton 1984, σελ. 144.
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 36,3 36,4 Foster 2004, σελ. 215.
  37. ↑ Fraser 1854, σελίδες 244–245.
  38. ↑ Setton 1991, σελίδες 148–149.
  39. ↑ 39,0 39,1 Mihovilović, Sreten. «Otvorena "Uskočka oružarnica"». kliskiuskoci.hr (στα Κροατικά). Povijesna postrojba „Kliški uskoci“. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2010. 

Βιβλιογραφία

Περαιτέρω ανάγνωση

Read other articles:

Alexander Marshall Mackenzie

Scottish architect Alexander Marshall MackenzieBorn(1848-01-01)1 January 1848Elgin, MorayDied4 May 1933(1933-05-04) (aged 85)NationalityScottishEducationAberdeen UniversityOccupationarchitectKnown forbuildings in North ScotlandSpousePhoebe Ann Robertson CooperChildrenAlexander George Robertson Mackenzie,Gilbert Marshall MackenzieParentsThomas Mackenzie (father)Helen Margaret McInnes (mother) Alexander Marshall MacKenzie (1 January 1848 – 4 May 1933) was a Scottish architect respon...

 

 

Ferran (Francia)

Ferran Entidad subnacional Escudo FerranLocalización de Ferran en Francia Coordenadas 43°09′09″N 2°05′23″E / 43.1525, 2.0897222222222Entidad Comuna de Francia • País  Francia • Región Languedoc-Rosellón • Departamento Aude • Distrito distrito de Limoux • Cantón cantón de Alaigne • Mancomunidad Communauté de communes du Razès Malepère[1]​Alcalde Hubert Arino[2]​(2008-2014)Superficie   • To...

 

 

Letse Bruin

Een koe van het ras Letse Bruin De Letse Bruin (Lets: Latvijas brūnā) is een runderras uit Letland. Het is een kruising tussen het ras Angeln en inheemse Letse rassen, ontstaan om de productiviteit te verbeteren. Deze runderen variëren in kleur van lichtrood tot donkerrood. De stieren wegen gemiddeld 1013 kg, terwijl de koeien 540 kg wegen. Afhankelijk van de voedingsomstandigheden is de gemiddelde melkproductie van de Letse Bruin 3000 tot 6000 kg, voor sommige koeien kan de opbrengst 10.0...

رون بوهم

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (أبريل 2019) رون بوهم معلومات شخصية الميلاد 14 أغسطس 1943  ساسكاتون  الوفاة 8 ديسمبر 2017 (74 سنة) [1]  بورت ألبيرني، كولومبيا البريطانية  مواطنة كندا  الطول 173 سن...

 

 

فرد ألين (لاعب اتحاد الرغبي)

  لمعانٍ أخرى، طالع فرد ألين (توضيح). هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (يوليو 2019) فرد ألين   معلومات شخصية الميلاد 9 فبراير 1920  الوفاة 28 أبريل 2012 (92 سنة) [1]  سبب الوفاة ابيضاض الدم[2]  م

 

 

Perhimpunan Sejarah Turki

Perhimpunan Sejarah TurkiPendiriMustafa Kemal AtatürkDidirikan12 April 1931; 92 tahun lalu (1931-04-12)PresidenAhmet YaramışLokasiAnkara, TurkiSitus webwww.ttk.gov.tr Perhimpunan Sejarah Turki (bahasa Turki: Türk Tarih Kurumu, TTK) adalah perhimpunan penelitian yang mempelajari sejarah Turki dan rakyat Turki, didirikan pada tahun 1931 atas prakarsa Mustafa Kemal Atatürk, dengan kantor pusat di Ankara, Turki.[1] Ia digambarkan sebagai produser resmi narasi sejarah nasionalis ...

Akira Kurosawa

Dieser Artikel wurde wegen inhaltlicher Mängel auf der Qualitätssicherungsseite der Redaktion Film und Fernsehen eingetragen. Beteilige dich an der Verbesserung dieses Artikels und entferne diesen Baustein sowie den Eintrag zum Artikel, wenn du der Meinung bist, dass die angegebenen Mängel behoben wurden. Bitte beachte dazu auch die Richtlinien des Themenbereichs und die dort vereinbarten Mindestanforderungen. Mängel: Große Teile des Artikeltexts sind aus en:Filmmaking technique of Akira...

 

 

须弥座

石狮子的须弥座 覆钵式塔的须弥座 辅仁大学大楼上的须弥座装饰 营造法式階基疊澀 须弥座是東亞传统建筑和雕塑的基座，由佛座演变而来，一般用于高级建筑，如宫殿、寺庙的主殿，塔、华表、石碑、石狮子、门墩等。[1]须弥座源于印度佛教，象征佛教世界中心的须弥山，有独尊与稳固之意，因此须弥座上经常雕刻有佛像造型和佛教故事。 须弥座平面通常呈方形，上

 

 

Kaiser-Wilhelm-Denkmal (Görlitz)

Einweihung des Reiterstandbilds Wilhelms I. Das Kaiser-Wilhelm-Denkmal auf dem Obermarkt in Görlitz war ein Reiterstandbild für Kaiser Wilhelm I. Geschichte Obermarkt mit dem Reiterstandbild Kaiser Wilhelms I. um 1930 Das Denkmal wurde von dem Berliner Bildhauer Johannes Pfuhl geschaffen und am 18. Mai 1893 in Anwesenheit Kaiser Wilhelms II. enthüllt. Zu beiden Seiten des Reiterstandbilds standen die Figuren Otto von Bismarcks und Helmuth von Moltkes. Die Ostseite trug am Sockel das Wappen...

Holland Pop Festival

Not to be confused with Stamping Ground (dance festival). Holland Pop Festival(Kralingen Music Festival)Grace Slick (Jefferson Airplane) at KralingenGenreRock, pop.Dates26–28 June 1970Location(s)Rotterdam, NetherlandsYears active1970Attendance~100,000 The Holland Pop Festival, also known as the Kralingen Music Festival, was a pop and rock music festival held in the Kralingse Bos, in the Kralingen neighbourhood of Rotterdam in the Netherlands, on 26–28 June 1970.[1] History Perform...

 

 

Trifunctional hypothesis

Hypothesis about proto-Indo-European society This article relies excessively on references to primary sources. Please improve this article by adding secondary or tertiary sources. Find sources: Trifunctional hypothesis – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (August 2011) (Learn how and when to remove this template message) This part of the 12th-century Swedish Skog tapestry has, possibly erroneously, been interpreted to show, from left to right,...

 

 

Comethazine the Album

2021 album by Comethazine This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) The topic of this article may not meet Wikipedia's notability guideline for music. Please help to demonstrate the notability of the topic by citing reliable secondary sources that are independent of the topic and provide significant coverage of it beyond a mere trivial mention. If notability cannot be shown, the art...

Tokyo University of Marine Science and Technology

University in Japan Tokyo University of Marine Science and Technology東京海洋大学TypeNationalEstablished1875 (2003)PresidentToshio IsekiAcademic staff255 full-time[1]Students2,762Undergraduates2,077[2]Postgraduates685[3]Doctoral students183LocationMinato, Tokyo, JapanCampusUrbanWebsitewww.kaiyodai.ac.jp/en/ Etchujima Campus, the former campus of Tokyo University of Mercantile Marine The former school ship Un'yō-maru, used by the Imperial Fisheries Institute from...

 

 

Open Knowledge Foundation

Non-profit organisation promoting free and reusable access to knowledge Open Knowledge redirects here. For the concept, see Open knowledge. Open Knowledge FoundationAbbreviationOKFFormation20 May 2004 (19 years ago) (2004-05-20)FounderRufus PollockTypeNonprofit organisationTax ID no. 05133759[1]FocusOpen knowledge broadly, including open access, open content, open science and open dataLocation86-90 Paul Street, London, EC2A 4NE, United KingdomArea served InternationalKey...

 

 

Mazurki op. 59 (Chopin)

Mazurki op. 59 – cykl trzech miniaturowych utworów muzycznych określonych jako (mazurki)[1], polskiego kompozytora Fryderyka Chopina skomponowanych w 1845 roku, których trzynastostronicowy pierwodruk ukazał się 22 kwietnia 1845 roku, w angielskim wydawnictwie „Wessel & Co.” w Londynie pod numerem 6315[2]. Pierwszego w historii studyjnego kompletu nagrań mazurków Fryderyka Chopina, a w szczególności tego cyklu dokonał w latach (1938–1939) wybitny polski pianista i wirtuoz...

Malta declaration (International Intersex Forum)

Statement of the Third International Intersex Forum, which took place in Valletta, Malta, in 2013 Not to be confused with EU Malta Declaration. Intersex topics Human rights and legal issues Compulsory sterilization Discrimination Human rights reports Legal recognition Malta declaration Medical interventions Sex assignment Sex characteristics (legal term) Yogyakarta Principles Medicine and biology Disorders of sex development Genetic diagnosis Definitions Medical interventions history Orchidom...

 

 

Regiment Pieszy pod im. Konfederacji Wolnych

Regiment Pieszyim. Konfederacji Wolnych Historia Państwo  I Rzeczpospolita Sformowanie 1792 Rozformowanie 1794 Dowódcy Pierwszy Adam Moszczeński Działania zbrojne VII wojna polsko-rosyjska Organizacja Dyslokacja Tulczyn Rodzaj wojsk piechota Akces Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej 24 lipca 1792 Regiment Pieszy pod im. Konfederacji Wolnych – jednostka wojskowa okresu I Rzeczypospolitej. Regiment sformowany został 22 grudnia 1792 przez Konfederację Tar...

 

 

Nita Lowey

American politician (born 1937) Nita LoweyChair of the House Appropriations CommitteeIn officeJanuary 3, 2019 – January 3, 2021Preceded byRodney FrelinghuysenSucceeded byRosa DeLauroMember of theU.S. House of Representativesfrom New YorkIn officeJanuary 3, 1989 – January 3, 2021Preceded byJoe DioGuardiSucceeded byMondaire JonesConstituency20th district (1989–1993)18th district (1993–2013)17th district (2013–2021) Personal detailsBornNita Sue Melnikoff (1937-07-05) ...

West Coast Plaza

For the district in Chūō, Tokyo, see Ginza. Shopping mall in SingaporeWest Coast PlazaLocationSingaporeCoordinates1°18′13″N 103°45′51″E / 1.3036°N 103.7642°E / 1.3036; 103.7642Address154 West Coast RoadOpening date1992 (Ginza Plaza)2008 (West Coast Plaza)Closing date2007 (Upgrading)OwnerFar East OrganizationNo. of stores and services68Total retail floor area160,000 square feet (15,000 m2)No. of floors3 (including a ground floor)Websitewww.westcoastpl...

 

 

Art name

Professional name used by East Asian artists PseudonymChinese nameTraditional Chinese號Simplified Chinese号Literal meaning“mark”TranscriptionsStandard MandarinHanyu PinyinhàoWade–GileshaoVietnamese nameVietnamese alphabettên hiệuHán-Nôm𠸛號Korean nameHangul호Hanja號TranscriptionsRevised RomanizationhoMcCune–ReischauerhoJapanese nameKanaごう (modern usage)がう (historical usage)Kyūjitai號Shinjitai号TranscriptionsRomanizationgō An art name (pseudonym or pen nam...

 

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!