Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ Πορφυρογέννητος (17 ή 18 Μαΐου 905 - 9 Νοεμβρίου 959) ήταν ο τέταρτος Αυτοκράτορας της δυναστείας των Μακεδόνων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, βασιλεύοντας από το 913 έως το 959. Ήταν γιος του Αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ΄ και της τέταρτης συζύγου του, Ζωής Καρβωνοψίνας, και ανιψιός του προκατόχου του, Α Αλέξανδρου.
Η βασιλεία του Κωνσταντίνου Ζ΄ Πορφυρογέννητου θεωρητικά άρχισε με το θάνατο του Αυτοκράτορα και θείου του, Αλέξανδρου, από το 913. Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ ήταν λόγιος και συγγραφέας, ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του βυζαντινού εγκυκλοπαιδισμού.
Το μεγαλύτερο διάστημα κυβέρνησε με αντιβασιλείς, την περίοδο 913-919 με την μητέρα του και κατόπιν την περίοδο 919-945 με τον Ρωμανό Λεκαπηνό που παντρεύτηκε την κόρη του Έλενα. Ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος έμεινε γνωστός για το έργο του "Γεωπονικά" που έγραψε στην διάρκεια της βασιλείας του και περιέχει τέσσερα βιβλία : το "Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ῥωμανόν", το "Περὶ τῆς Βασιλείου Τάξεως", το "Περὶ θεμάτων Άνατολῆς καὶ Δύσεως" και το "Βίος Βασιλείου".[2][3] Το επώνυμο "Πορφυρογέννητος" υποδηλώνει ότι γεννήθηκε στα αυτοκρατορικά ανάκτορα που ήταν διακοσμημένα με πορφυρό χρώμα, σε αυτά γεννήθηκε ο Κωνσταντίνος αν και οι γονείς του δεν ήταν ακόμα παντρεμένοι. Η αξία να γεννηθεί ο διάδοχος στα πορφυρογέννητα ανάκτορα ήταν τόσο μεγάλη που ξεπερνούσε ακόμα και την πρωτοτοκία, τους μεγαλύτερους αδελφούς του.
Βιογραφικά στοιχεία
Ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη (17/18 Μάϊου 905) σαν νόθος γιος του αυτοκράτορα Λέοντος ΣΤ΄ και της τέταρτης συζύγου του Ζωής.[4][5] Η μητέρα του τον γέννησε στα πορφυρογέννητα ανάκτορα για να νομιμοποιήσει την διαδοχή επειδή δεν ήταν παντρεμένη επίσημα με τον αυτοκράτορα, γι΄αυτό πήρε το προσωνύμιο "Πορφυρογέννητος".[5] Ανηγορεύτηκε συμβασιλέας από τον πατέρα του και τον θείο του σε ηλικία δύο ετών (15 Μάιου 908).[6]
Ο θάνατος του Αλέξανδρου βρήκε τον Κωνσταντίνο ανήλικο. Η μητέρα του Ζωή Καρβωνοψίνα ανέλαβε τη διοίκηση ως κηδεμόνας του, σημείωσε δε και ορισμένες στρατιωτικές επιτυχίες κατά των εξωτερικών εχθρών της. Ο ρωμαϊκός στρατός υπό τον Λέοντα Φωκά τον Νεότερο γνώρισε δύο σημαντικότατες ήττες από τα Βουλγαρικά στρατεύματα υπό τον ηγεμόνα Συμεών, στην Αγχίαλο. Ακριβώς τον καιρό αυτό, ο διοικητής του Βυζαντινού στόλου Ρωμανός Α΄, ορισμένος ως προστάτης του νεαρού Αυτοκράτορα, επέστρεψε στην Πόλη, όπου έδωσε το χέρι της κόρης του Ελένης στον Κωνσταντίνο Ζ΄. Ο Ρωμανός είχε στόχους σφετερισμού του θρόνου και επιβολής του γένους του ως νέας αυτοκρατορικής δυναστείας, η δε δράση του και λοιπές κινήσεις του κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων με τους Βουλγάρους ήταν ύποπτη. Ο Ρωμανός σταδιακά συγκέντρωσε στα χέρια του την εξουσία και από το 919 και μέχρι το θάνατό του, ο Κωνσταντίνος δεν είχε ουσιαστική συμμετοχή στη διακυβέρνηση, ενώ η μητέρα του Ζωή απομακρύνθηκε με υποχρεωτικό εγκλεισμό σε μοναστήρι.
Η βασιλεία
Ο Ρωμανός Λεκαπηνός διατήρησε την εξουσία μέχρι την εποχή που εκθρονίστηκε από τους Συναυτοκράτορες γιους του Στέφανο και Κωνσταντίνο (16/20 Δεκεμβρίου 944).[7][8] Ο ηλικιωμένος Ρωμανός έγινε μοναχός και έζησε το υπόλοιπο της ζωής του σε εξορία μέχρι τον θάνατο του (15 Ιουνίου 948).[7] Με την βοήθεια της συζύγου του ο Κωνσταντίνος Ζ΄ έδιωξε από την εξουσία τους κουνιάδους του και έγινε μόνος αυτοκράτορας σε ηλικία 39 ετών (27 Ιανουαρίου 945).[7][9] Σε λίγους μήνες ο Κωνσταντίνος Β΄ έστεψε Συναυτοκράτορα τον γιο του Ρωμανό Β΄.[9] Χωρίς να έχει εξασκήσει ποτέ πραγματική εξουσία άφησε την διακυβέρνηση στους αξιωματούχους του και στην δυναμική σύζυγο του Έλενα Λεκαπηνή, αφοσιώθηκε στην συγγραφή και την μελέτη.[10] Άφησε τεράστιο συγγραφικό έργο, με εξέχον το σύγγραμμά του περί του βυζαντινού πρωτοκόλλου, «Περί βασιλείου τάξεως», το οποίο έχει σωθεί και αποτελεί τη βασική πηγή των ιστορικών σχετικά με την πολύπλοκη και βαριά εθιμοτυπία, που ακολουθούσαν στην Αυλή της Κωνσταντινούπολης και κυρίως η αυτοκρατορική οικογένεια. Το 947 ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος διέταξε την επιστροφή της αγροτικής περιουσίας χωρίς αποζημιώσεις, με τον ίδιο η αγροτική γη ύστερα από έναν αιώνα έγινε η βασική πηγή εσόδων για την αυτοκρατορία.[11]
Περιορισμένες εκστρατείες
Χρυσό νόμισμα που απεικονίζει τον αυτοκράτορα Λέων ΣΤ΄ και τον γιο του Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο
O Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος ξεκίνησε νέα επίθεση με 100 πλοία απέναντι στους Άραβες κουρσάρους της Κρήτης (949), όπως και ο πατέρας του παλιότερα (911) οι προσπάθειες απέτυχαν. Το Πάσχα στράφηκε ανατολικά όπου είχε κάποιες μικρές επιτυχίες, οι Βυζαντινοί κατέκτησαν την ίδια χρονιά την Καχραμάνμαρας και διέσχισαν αργότερα τον άνω Ευφράτη (952). Η επιτυχία ήταν προσωρινή επειδή οι Χαμδανίδες και ο Εμίρης τους Σαΐφ αλ-Ντάουλα ανακατέλαβαν την Καχραμάνμαρας και εισήλθαν στην αυτοκρατορική περιοχή. Οι Βυζαντινές επιτυχίες επανήλθαν όταν ο Νικηφόρος Β´ Φωκάς κατέκτησε τα Άδανα στην βόρεια Συρία (958) και ο στρατηγός Ιωάννης Α΄ Τσιμισκής κατέκτησε τα Σαμόσατα στην βόρεια Μεσοποταμία (959), ένας Αραβικός στόλος καταστράφηκε με το Υγρόν πυρ (957). Οι μικρές επιτυχίες του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου απέναντι στους Άραβες ήταν ο προάγγελος για τις μεγάλες επιτυχίες που θα ακολουθήσουν με τους διαδόχους του. Ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος είχε ενεργές διπλωματικές επιστολές με ξένους ηγεμόνες όπως ο Χαλίφης της Κόρντομπα Αμπντ-αρ-Ραχμάν Γ΄ και ο Όθων Α΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το φθινόπωρο του 957 δέχτηκε επίσκεψη για άγνωστους λόγους από την Αγία Όλγα αντιβασίλισσα του Ρως του Κιέβου, βαπτίστηκε Χριστιανή και έστειλε απεσταλμένους να διαδώσουν τον χριστιανισμό στον λαό της. Οι φήμες έλεγαν ότι ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος την ερωτεύτηκε αλλά αυτή βρήκε το κόλπο να τον απορρίψει ζητώντας του να γίνει ο Νονός της, σύμφωνα με τον χριστιανισμό απαγορεύεται ο γάμος ανάμεσα σε νονό και βαφτιστικιά.[12] Ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος πέθανε στην Κωνσταντινούπολη (9 Νοεμβρίου 959) και τον διαδέχτηκε ο γιος του Ρωμανός Β΄.[13][14] Οι φήμες που κυκλοφορούσαν εκείνη την εποχή έλεγαν ότι δηλητηριάστηκε από την νύφη του Θεοφανώ.[15]
Το πνευματικό του έργο
Τα έργα του έχουν ως ιδεολογικό υπόβαθρο την ενίσχυση της εικόνας της Ρωμανίας και ειδικότερα της Δυναστείας των Μακεδόνων, ως κυρίαρχου στοιχείου στον κόσμο κατά το 10ο αι. Το πλήθος των συγγραμμάτων που αποδίδονται στον Κωνσταντίνο Ζ΄, μπορεί να διαιρεθεί σε δύο μικρότερα σύνολα: σε όσα προέρχονται από τη γραφίδα του ίδιου του Αυτοκράτορα ή ακόμη και από τη συνεργασία του με άλλους λογίους και σε όσα γράφτηκαν με εντολή του. Πάντως τα όρια μεταξύ των δυο συνόλων είναι δύσκολο να εξακριβωθούν απόλυτα.
"Από τα 40 βιβλία των Ιστοριών του Πολυβίου σώθηκαν ολόκληρα τα βιβλία 1-5, εκτεταμένα αποσπάσματα από τα βιβλία 6-16 και 18, ενώ από τα βιβλία 20-39 σώζονται μικρά μόνο τμήματα, που προέρχονται από τις Εκλογές που έκανε από τους αρχαίους ο Κωνσταντίνος Ζ΄ ο Πορφυρογένητος"
Περί θεμάτων λατιν. De Thematibus, περί των θεμάτων Ανατολής και Δύσεως. Η πραγματεία ενσωματώθηκε στο προηγούμενο έργο.
Ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος και η μητέρα του Ζωή σε νομίσματα της εποχής. COΝSTAΝT. CE ZΩΗ / + COΝSTANTIΝOC CE ΖΩΗ ΒASIL[E]IS RΩMEΩΝ.
Εκλογαί, γνωστό στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία ως Excerpta. Περίφημη ιστορική εγκυκλοπαίδεια απανθισμάτων από τους αρχαίους ιστορικούς. Κατέχει την πρώτη θέση ανάμεσα ανάμεσα στις εγκυκλοπαιδικές συνθέσεις του Πορφυρογέννητου. Το έργο χωριζόταν σε 53 «υποθέσεις», από τις οποίες έχουν παραδοθεί μόνο 4 και όχι όλες πλήρεις, π.χ. «Περί γνωμών και επιβουλών», «Περί αρετής και κακίας».
Γεωπονικά, σε 20 βιβλία.
Απολογισμός
Ως Αυτοκράτορας ήταν συνετός. Ενίσχυσε τους φτωχούς έναντι των πλουσίων φεουδαρχών, αποκαθιστώντας μία καλή κοινωνική ισορροπία. Η σύζυγός του Ελένη Λεκαπηνή ήταν από τους βασικούς του συμβούλους και τον επηρέαζε· στάθηκε κοντά του σε όλες του τις διαμάχες με τον πατέρα της. Ήταν πολύ αγαπητός στο λαό, ο οποίος σεβόταν τόσο τη μόρφωση, όσο και τα παθήματά του από τους Λεκαπηνούς. Η διακυβέρνησή του σφραγίζει μία σταθερά ανοδική πορεία της ισχύος της Αυτοκρατορίας, που ξεκίνησε από τον παππού του Βασίλειο Α΄, ιδρυτή της δυναστείας των Μακεδόνων. Πέθανε από ανεξήγητη ασθένεια το 959.
Οικογένεια
Ο θάνατος του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου όπως απεικονίζεται στην Σύνοψις Ιστοριών.
Νυμφεύτηκε την Ελένη Λεκαπηνή, κόρη του Ρωμανού Α΄, ο οποίος έγινε συναυτοκράτοράς του. Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ είχε τέκνα:
↑S. H. Cross and O. P. Sherbowizt-Wetzor (trans.) (1953). The Russian Primary Chronicle: Laurentian Text. Cambridge, MA: Medieval Academy of America. σσ. 82–83
A.Toynbee, Constntine Porphyrogenitus and his world (Λονδίνο 1973)
P.Lemerie, Le Premier humanism byzantin(Παρίσι 1970, ελλην. μετάφραση από Μαρία Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου, Αθήνα 1981)
Βιβλιογραφία
Norwich, J.J. «Byzantium», Vol. ΙΙ-The Apogee
Vasiliev, A. «History of the Byzantine Empire, 324–1453»
Ostrogorsky, G. «History of the Byzantine State»
Κωνσταντίνος Ζ΄ Πορφυρογέννητος, Βίος Βασιλείου. Η βιογραφία του Αυτοκράτορα Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνα από τον εστεμμένο εγγονό του, μτφρ. Χριστίνα Σιδέρη, εκδ. Κανάκης, Αθήνα 2010
,_deathbed.jpg)
