Συντεταγμένες: 34°53′33″N 32°50′13″E / 34.89250°N 32.83694°E / 34.89250; 32.83694
Το Φοινί είναι κοινότητα της επαρχίας Λεμεσού στην Κύπρο.
Το Φοινί είναι κτισμένο στην οροσειρά του Τροόδους σε μέσο υψόμετρο 910 μέτρων.[13]Το χωριό είναι κτισμένο σε υψόμετρο 365 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.[14] Βρίσκεται 44 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Λεμεσού. Στα ανατολικά συνορεύει με τις Πλάτρες, στα νότια με τις Κάτω Πλάτρες, στα νοτιοδυτικά με το Όμοδος, στα δυτικά με τον Άγιο Νικόλαο Πάφου, στο βορειοδυτικά με τα Καμινάρια και τον Άγιο Δημήτριο και στα βόρεια με τον Παλαιόμυλο και τον Πρόδρομο. Συνδέεται με ασφαλτόστρωτους δρόμους στα βορειοδυτικά με το χωριό Άγιος Δημήτριος, στα νότια με τις Κάτω Πλάτρες και στα ανατολικά με τις Πλάτρες.[13]
Το Φοινί είναι τοποθετημένο σε απότομες πλαγιές και ψηλές βουνοκορφές καταπράσινες τα πεύκα. Μεγάλο μέρος της διοικητικής του έκτασης καταλαμβάνεται από τα κρατικά δάση του Τροόδους και της Πάφου. Στο χωριό υπάρχει ο καταρράκτης του Φοινιού, στην περιοχή «Χαντάρας».[13]
Στη γη του χωριού καλλιεργούνται αμπέλια οινοποιήσιμων ποικιλιών, διάφορα είδη φρούτων (μήλα, αχλάδια, κεράσια, ροδάκινα, δαμάσκηνα), καρυδιές, λίγα λαχανικά και εσπεριδοειδή.[13]
Από το Φοινί περνάει ο ποταμός Διαρίζος που πηγάζει από το Φοινί και καταλήγει στην Τεχνητή Λίμνη Αρμίνου και μετά στην Τεχνητή Λίμνη Κούρη.[15] Στις όχθες του Διόριζου στο Φοινί έχουν σχηματιστεί σταλακτίτες.[16]
Δεν είναι γνωστή η προέλευση της ονομασία του χωριού. Σύμφωνα με μία εκδοχή το Φοινί πήρε το όνομα του την εποχή της Φραγκοκρατίας από το επώνυμο ενός Φράγκου φεουδάρχη, του Τζουάν τε Φενίου ή Φινίου, ο οποίος είχε συνοδεύσει τον βασιλιά της Κύπρου Πέτρο τον Α΄ στην Ευρώπη (1359-1369). Δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένος ότι ο φεουδάρχης αυτός υπήρξε πράγματι κάτοχος του χωριού επειδή το χωριό δεν αναφέρεται σε κάποια πηγή ως φέουδο. Είναι πιθανότερο ο φεουδάρχης (αν πράγματι το Φοινί υπήρξε φέουδο) να υιοθέτησε ως επώνυμο του το όνομα του χωριού, πράγμα συνηθισμένο για εκείνη την εποχή.[13]
Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι η ονομασία πιθανόν να προέρχεται από το χρώμα του εδάφους της περιοχής. Στα αρχαία ελληνικά η λέξη φοινός σημαίνει εκείνος που έχει κοκκινωπό χρώμα. Λόγω του χώματος αυτού τα αγγεία που κατασκεύαζαν και κατασκευάζουν οι κάτοικοι του χωριού έχουν κοκκινωπό χρώμα. Επιπλέον, και άλλα τοπωνύμια της περιοχής έχουν ονομασία σχετική με το κόκκινο χρώμα του εδάφους, όπως η Κόκκινη και ο Κοκκινοκάμπος.[17]
Η μορφολογία του εδάφους, η περιορισμένη καλλιεργήσιμη γη, ανάγκασε τους κατοίκους του Φοινιού να ασχοληθούν και με διάφορες άλλες εργασίες για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Έτσι με την πάροδο του χρόνου, το Φοινί έγινε γνωστό για την αγγειοπλαστική του, την κατασκευή παραδοσιακών επίπλων και για την κατασκευή του φοινιώτικου λουκουμιού.[13]
Το Φοινί υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα αγγειοπλαστικής τέχνης στην Κύπρο.[18] Για αιώνες κάθε σπίτι ήταν και ένα αγγειοπλαστείο. Η αγγειοπλαστική αποτέλεσε ένα προσοδοφόρο επάγγελμα για μεγάλο αριθμό κατοίκων. Ολόκληρες οικογένειες ζούσαν από το επάγγελμα αυτό. Οι άνδρες ήταν κυρίως πιθαράδες.[18] Οι γυναίκες κατασκεύαζαν ως επί το πλείστον αντικείμενα για τη μεταφορά και φύλαξη των γεωργικών προϊόντων και του νερού (όπως στάμνες, κούζες, κηροπήγια, βάζα).[18] Σήμερα η τέχνη αυτή έχει επικρατήσει σαν γυναικείο επάγγελμα.[18] Η ευημερία και η ανάπτυξη του χωριού από τα εισοδήματα της τέχνης αυτής έγινε αφορμή για επέκταση της αργότερα και στα γειτονικά χωριά Καμινάρια και Άγιο Δημήτριο.[18] Το κέρμα των 10 σεντς της κυπριακής λίρας (το νόμισμα της Κύπρου πριν την εισαγωγή του ευρώ) κοσμούσε ένα γνωστό φοινιώτικο αγγείο.[18][19]
Η παράδοση του χωριού στον τομέα της αγγειοπλαστικής οδηγεί ντόπιους και ξένους στο χωριό ώστε να γνωρίσουν από κοντά την τέχνη αυτή.[13] Τα αγγεία που κατασκευάζονται μέχρι σήμερα στο χωριό είναι κόκκινα πορώδη και όμοια με αυτά του Κόρνου.[18]
Σύμφωνα με τις απογραφές πληθυσμού που πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο, ο πληθυσμός του χωριού έφτασε στο αποκορύφωμα του την εικοσαετία 1940-1960. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μείωση του. Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τον πληθυσμό του Φοινιού όπως καταγράφηκε στις απογραφές που έγιναν στην Κύπρο.
Σήμερα στο Φοινί λειτουργεί ιδιωτικό μουσείο λαϊκής τέχνης στο οποίο εκτίθενται πολλά είδη λαϊκής τέχνης του χωριού, όπως είδη αγγειοπλαστικής, παραδοσιακά είδη γεωργικών εργαλείων, παραδοσιακά είδη νοικοκυριού και διάφορα άλλα. Στο χωριό υπάρχουν δύο εργαστήρια αγγειοπλαστικής, καθώς επίσης και δύο εργαστήρια κατασκευής του φοινιώτικου Λουκουμιού. Επίσης στο χωριό υπάρχουν σήμερα αρκετές παραδοσιακές ταβέρνες οι οποίες προσφέρουν πλούσια και εύγευστη κυπριακή κουζίνα. Το κέντρο νεότητας του χωριού λειτουργεί και σαν καφετέρια. Στο Φοινί λειτουργεί και ιχθυοτροφείο πέστροφας.[13]
Στα βόρεια του χωριού βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Τροοδίτισσας, από τις γνωστότερες μονές της Κύπρου.[13] Επιπλέον, στο χωριό υπάρχουν οι εξής θρησκευτικοί τόποι λατρείας:[37]