Συντεταγμένες: 34°48′59″N 32°46′58″E / 34.81639°N 32.78278°E / 34.81639; 32.78278
Η Μαλιά ή Μαλλιά είναι κοινότητα της επαρχίας Λεμεσού στην Κύπρο.
Η Μαλιά βρίσκεται 34 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λεμεσού[13][14][15], στη γεωγραφική περιφέρεια των Κρασοχωρίων Επαρχίας Λεμεσού.[14][15] Βρίσκεται σε υψόμετρο 650 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.[16] Στα νοτιοδυτικά συνορεύει με τη Δορά, στα δυτικά με τη Γεροβάσα-Τρόζενα, στα βόρεια με το Άρσος και τη Βάσα Κοιλανίου, στα ανατολικά με την Κισσούσα και στα νοτιοανατολικά με την Πάχνα.
Η επικρατέστερη εκδοχή για την ονομασία του χωριού αναφέρει ότι το όνομα προέρχεται από την αρχαία ελληνική πόλη της Μικράς Ασίας, Μαλλός. Είναι πιθανόν οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού να κατάγονταν από την πόλη αυτή. [14][15]
Στην περιοχή έχουν ανευρεθεί αρχαία αντικείμενα τα οποία μαρτυρούν την κατοίκηση της περιοχής από τα αρχαία χρόνια.[14][15] Τα μεσαιωνικά χρόνια η Μαλιά ήταν φέουδο μιας αριστοκρατικής οικογένειας.[14][15] Ο Φλώριος Βουστρώνιος αναφέρει ότι η Μαλιά ήταν φέουδο που μεταξύ του 1464 και 1468 άνηκε στον Τζιαν Πέρες Φαπρίκες.[17] Μετά την κατάκτηση της Κύπρου από τους Τούρκους, το χωριό εποικίστηκε από Τούρκους.[17]
Σύμφωνα με τις απογραφές πληθυσμού που πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο, ο πληθυσμός του χωριού έφτασε στο αποκορύφωμα του το 1960. Πριν την τουρκική εισβολή του 1974, η Μαλιά ήταν μεικτό χωριό, δηλαδή κατοικούσαν σε αυτό και Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι, με τους Τουρκοκύπριος να αποτελούν την μεγάλη πλειοψηφία.[18]
Λόγω των δικοινοτικών διαταραχών, το 1963 περίπου 300 Τουρκοκύπριοι από γειτονικά χωριά (Πραστιό, Γεροβάσα και Κίδασι) εγκαταστάθηκαν στη Μαλιά. Το 1964, μετά από επίθεση που δέχθηκαν από ελληνοκυπριακές δυνάμεις και τον θάνατο εφτά Τουρκοκυπρίων, οι Τουρκοκύπριοι του χωριού μαζί με τους Τουρκοκύπριους που είχαν έρθει το 1963 από τα γειτονικά χωριά, ( συνολικά περίπου 1000 άτομα), εγκατέλειψαν το χωριό και διασκορπίστηκαν σε άλλα χωριά με τουρκοκυπριακό πληθυσμό (Αυδήμου, Καντού, Επισκοπή, Κάτω Πολεμίδια, Αλέκτορα, Παραμάλι, Μαρί, Πλατανίστεια, Βρέτσια και Σουσκιού. Το 1968, πολλοί Τουρκοκύπριοι από την Μαλιά επέστρεψαν στο χωριό τους. [18]
Κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής του 1974, ολόκληρος ο τουρκοκυπριακός πληθυσμός της Μαλιάς εγκατέλειψε το χωριό, πηγαίνοντας στη Βρετανική Βάση Ακρωτηρίου. Παρέμειναν εκεί έως τον Φεβρουάριο του 1975, όταν μεταφέρθηκαν στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, στα πλαίσια της ανταλλαγής πληθυσμών. Εγκαταστάθηκαν στο Πραστειό Λευκωσίας.[18]
Στη Μαλιά παρέμειναν οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι της. Επιπρόσθετα, εγκαταστάθηκαν στο χωριό Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες από το βόρειο τμήμα της χώρας.[18] Μετά το 1982 ο πληθυσμός του χωριού γνώρισε μεγάλη μείωση λόγω αστυφυλίας.
Ο πίνακας που ακολουθεί παρουσιάζει τον πληθυσμό της Μαλιάς όπως καταγράφηκε στις απογραφές πληθυσμού που έγιναν στην Κύπρο.
Στη Μαλιά υπήρχαν και υπάρχουν μεγάλοι αμπελώνες. Στο χωριό βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα οινοποιεία της Κύπρου. Το οινοποιείο ανήκει στην ΚΕΟ. Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1927. Το οινοποιείο αναπαλαιώθηκε το 1996 και εξοπλίστηκε με σύγχρονες εγκαταστάσεις.[36][37][38][39]