Σιδηροδρομική Γραμμή Πλατείας Λαυρίου - Στροφυλίου

π • σ • ε Σιδηροδρομική Γραμμή Πλατείας Λαυρίου - Στροφυλίου

0,000 Πλατεία Λαυρίου 1,000 Πλατεία Κυριακού Γραμμή Πειραιά - Πάτρας Γραμμή Πειραιά Λιμένα - Πλατέος Σταθμός Αθήνας ΣΠΑΠ (Σταθμός Πελοποννήσου) Σταθμός Αθήνας ΣΕΚ (Σταθμός Λαρίσης) Σύνδεση με δίκτυο ΣΠΑΠ1930-1938 Γραμμή Πειραιά Λιμένα - Πλατέος Γραμμή Πειραιά - Πάτρας 2,000 Αττική 3,650 Κάτω Πατήσια Οδός Πατησίων (Αλυσίδα) 4,860 Άνω Πατήσια 7,340 Νέα Ιωνία Γραμμή Λαυρίου - Αγίων Αναργύρων 9,200 Ηράκλειο Γραμμή Λαυρίου - Αγίων Αναργύρων 13,320 Μαρούσι 15,500 Κηφισιά 16,500 Στροφύλι Λατομεία Διονύσου

Η Σιδηροδρομική Γραμμή Πλατείας Λαυρίου - Στροφυλίου (λειτουργία από το 1885 μέχρι το 1938), αποτελούσε προέκταση της διακλάδωσης Ν. Ηρακλείου - Κηφισιάς προς τα λατομεία της Αγγλικής Εταιρείας Μαρμάρου στον Διόνυσο Αττικής. Συνέχιζε βόρεια από τον σταθμό της Κηφισιάς δια μέσου της οδού Στροφυλίου (περιοχή Στροφύλι Κηφισιάς) και διέσχιζε κάθετα με πασάγια τις οδούς Χαριλάου Τρικούπη (δίπλα στο σημερινό εμπορικό κέντρο "Καμάρες" στην Ν. Ερυθραία) και Ελευθερίου Βενιζέλου (λίγο νότια από το σημερινό Δημαρχείο της Ν. Ερυθραίας και το υποκατάστημα της Τράπεζας Πειραιώς). Κατόπιν, μέσω της οδού Γεωργίου Παπανδρέου (Νέα Ερυθραία) και Ρόδων (Εκάλη) διασταύρωνε την Λεωφόρο Διονύσου και έφτανε στα λατομεία.

Η κίνηση στην γραμμή ήταν κυρίως εμπορική, με τρένα που αποτελούνταν από ειδικές πλατφόρμες για την εκφόρτωση μαρμάρου. Αυτά τα πήγαιναν μέχρι την Κηφισιά οι ατμομηχανές των λατομείων, και κατόπιν τοποθετούνταν επικεφαλής ατμομηχανές των Σιδηροδρόμων Αττικής, που τα μετέφεραν έως την Πλατεία Αττικής όπου μεταφορτώνονταν σε φορτηγά. Η επιβατική κίνηση ήταν ελάχιστη και αφορούσε προέκταση κάποιων δρομολογίων Αθήνας - Κηφισιάς προς το Στροφύλι, και περιστασιακούς εκδρομικούς συρμούς προς τον Διόνυσο. Η λειτουργία της σταμάτησε το 1938 μαζί με το "Θηρίο" (το ατμοκίνητο τρένο Αθήνας - Κηφισιάς), όμως η γραμμή αποξηλώθηκε πολύ αργότερα. Το 1960 οι Ε.Η.Σ. (πρόγονος των σημερινών Η.Σ.Α.Π.) κατέθεσαν πρόταση επαναλειτουργίας της γραμμής για επιβατικά τρένα, η οποία όμως δεν υλοποιήθηκε. Σήμερα, η οδός Ρόδων στην Εκάλη προδίδει εύκολα, για κάποιον με έμπειρο μάτι, το παρελθόν της ως σιδηροδρομική γραμμή. Όμως τα περισσότερα ίχνη της γραμμής έχουν προ πολλού εξαφανιστεί, εκτός από ελάχιστα κατάλοιπα των εγκαταστάσεών της στον Διόνυσο, όπου η γραμμή κατέληγε στη συμβολή των οδών Ναιάδων και Πλαστήρα.

Ιστορικό της γραμμής

Αττικοί Σιδηρόδρομοι (1885-1926)

Η γραμμή άνοιξε στις 4 Φεβρουαρίου 1885 ως μονή γραμμή, μετρικού εύρους 1.000 χιλιοστών. Μέχρι το 1925 η γραμμή εκμεταλλευόταν από τους Σιδηροδρόμους Αττικής, οι οποίοι διαχειριζόταν επίσης το τμήμα από το Νέο Ηράκλειο στο Λαύριο. Τα γραφεία των Σιδηροδρόμων Αττικής, μαζί με τα αμαξοστάσια, τα μηχανοστάσια και τις αποθήκες υλικών βρισκόταν στό σιδηροδρομικό σταθμό Αττικής, δίπλα στην οδό Λιοσίων. Από το κέντρο της Αθήνας έως το σιδηροδρομικό σταθμό Κηφισιάς η γραμμή ακολουθούσε τη χάραξη της υπάρχουσας γραμμής του Η.Σ.Α.Π.. Ο τερματικός σταθμός στο κέντρο της Αθήνας βρισκόταν στη Πλατεία Λαυρίου, σε κοντινή απόσταση από τη Πλατεία Ομονοίας. Το τμήμα από τη Πλατεία Λαυρίου έως το σιδηροδρομικό σταθμό Αττικής βρίσκεται σήμερα υπογείως (στις οδούς 3ης Σεπτεμβρίου, Ρίζου και Αγορακρίτου) με σήραγγα μορφής cut-and-cover, αλλά στην εποχή των Αττικών Σιδηροδρόμων (μέχρι το 1926) βρισκόταν στο οδόστρωμα, σε μορφή γραμμής τραμ.

Από την Κηφισιά η γραμμή επεκτάθηκε βόρεια ως το Στροφύλι. Το τμήμα από την Αθήνα (Πλατεία Λαυρίου) ως το Ηράκλειο ήταν μήκους 9,2 χιλιομέτρων και από το Ηράκλειο ως το Στροφύλι 7,4 χιλιομέτρων. Μετά το 1900 η γραμμή επεκτάθηκε επιπλέον από το Στροφύλι ως βιομηχανικός σιδηρόδρομος στα λατομεία μαρμάρου της Αγγλικής Εταιρείας Μαρμάρου στον Διόνυσο.Η γραμμή μεταξύ Αθήνας και Κηφισιάς μετέφερε επιβατική και εμπορική κίνηση. Η προέκταση από το Στροφύλι χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά από εμπορικά τρένα τα οποία μετέφεραν μάρμαρο.

Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών (1926-1938)

Το 1926 η γραμμή μεταβιβάστηκε στην Εταιρεία Ηλεκτρικών Μεταφορών (Ε.Η.Μ.) μέλος του ομίλου Power and Traction Finance Co.. Το 1929 η διακλάδωση από το Ηράκλειο στο Λαύριο ανελήφθη από τους Σιδηροδρόμους Πειραιώς - Αθηνών - Πελοποννήσου (Σ.Π.Α.Π.). Μετά το 1926 τα τρένα για Κηφισιά αναχωρούσαν από το σιδηροδρομικό σταθμό Αττικής, και το τμήμα Πλατείας Λαυρίου - Σ.Σ. Αττικής εξυπηρετούνταν από την ειδική υπηρεσία τραμ K.^[1]

Η Ε.Η.Μ. λειτουργούσε τη γραμμή έως τις 8 Αυγούστου 1938 όταν αυτή έκλεισε λόγω ηλεκτροδότησης.

Επακόλουθα

Η εταιρεία Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι (Ε.Η.Σ., προκάτοχος του Η.Σ.Α.Π.) ανακατασκεύασε τη σήραγγα μεταξύ Ομόνοιας και σιδηροδρομικού σταθμού Αττικής (1928-1930) και την άνοιξε ξανά το 1949 ως επέκταση του σιδηροδρόμου που συνέδεε την Αθήνα με τον Πειραιά. Η γραμμή μεταξύ σιδηροδρομικού σταθμού Αττικής και Στροφυλίου μεταβιβάστηκε στους Ε.Η.Σ. το 1950. Επαναλειτούργησε στη Νέα Ιωνία το 1956, και την Κηφισιά το 1958. Το εναπομείναν τμήμα μεταξύ Κηφισιάς και Στροφυλίου εγκαταλείφθηκε.

Τροχιαίο Υλικό

Αρχικά οι Σιδηρόδρομοι Αττικής χρησιμοποιούσαν εννέα ατμομηχανές τύπου Tubize 0-6-2T (1885). Αργότερα αποκτήθηκαν εννέα Krauss Z 2-6-0T, και επιπλέον ακόμη μία ιδίου τύπου κατασκευασμένη στον Πειραιά από το Μηχανουργείο Βασιλειάδη. Μετά το 1929 μόνον οι ατμομηχανές Tubize παράμειναν στη γραμμή της Κηφισιάς, καθώς οι ατμομηχανές Krauss μεταβιβάστηκαν στους Σ.Π.Α.Π. για τη διακλάδωση Λαυρίου.^[2]

Παραπομπές

1. 130 Χρόνια Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι Αθηνών-Πειραιώς Α.Ε. (130 years of Athens-Piraeus electric railways). ISAP. 1999–2005. σελίδες 114–115, 134–135. ISBN 960-86477-0-3. 
2. Organ, J. (2006). Greece Narrow Gauge. Middleton Press. ISBN 1-904474-72-1.