Πάρμα

Συντεταγμένες: 44°48′5.3″N 10°19′40.8″E

Πάρμα Comune
Comune di Parma
Εικόνα Piazza Garibaldi
(Έμβλημα) (Σημαία)
Διοικητικές πληροφορίες
Χώρα	Ιταλία
Περιφέρεια	Εμίλια-Ρομάνια
Επαρχία	Πάρμα
Δήμαρχος	Μικέλε Γκουέρα
Περιοχή
Υψόμετρο	55 μ.
Έκταση	260.77 χλμ²
Πληθυσμός	197.269 (31/07/2022)
Άλλες πληροφορίες
Ταχυδρομικός   κώδικας	43121-43126
Ζώνη ώρας	UTC+1
Πολιούχος	Ιλάριος του Πικταυίου
Ίδρυση	183 π.Χ
Τοποθεσία
Πάρμα
Επίσημος ιστότοπος

Η Πάρμα (ιταλικά: Parma‎‎) είναι πόλη της Ιταλίας, πρωτεύουσα της επαρχίας Πάρμα, στην περιφέρεια της Εμίλια-Ρομάνια. Η πόλη είναι γνωστή για τα αρχιτεκτονικά της αξιοθέατα, αλλά και για το Πανεπιστήμιο της Πάρμας, ένα από τα αρχαιότερα στον κόσμο. Ο πληθυσμός της πόλης είναι περίπου 197.000 κάτοικοι (2022), από τους οποίους το 91% περίπου είναι Ιταλοί, ενώ οι υπόλοιποι προέρχονται κυρίως από Ευρωπαϊκές χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Η πόλη χωρίζεται στα δύο από έναν μικρό ποταμό, που φέρει και αυτός το όνομα Πάρμα.

Ιστορία

Η Πάρμα τον 15ο αιώνα

Αρχαιότητα

H Πάρμα κατοικήθηκε από την Εποχή του Χαλκού, στην πόλη αναδείχτηκε ο Πολιτισμός της Τεραμάρε.^[1] Το όνομα "Τεραμάρε" που μεταφράζεται ως "λασπώδης γης" πήρε το όνομα του από τους οικισμούς κοντά σε ποτάμια, οικοδομημένοι με πασσάλους σε ορθογώνια μορφή. Την περίοδο (1500 π.Χ.-800 π.Χ.) δημιουργήθηκε και η πρώτη Νεκρόπολη. Την Πάρμα ίδρυσαν οι Ετρούσκοι, το όνομα της βρίσκεται στις Ετρουσκικές επιγραφές και μεταφράζεται ως "κυκλική ασπίδα". Ο Διόδωρος Σικελιώτης αναφέρει ότι οι Ρωμαίοι αντικατέστησαν τις τετράγωνες ασπίδες με τις κυκλικές όπως οι Ετρούσκοι για να αμυνθούν απέναντι στους Γαλάτες, η πληροφορία δεν είναι επιβεβαιωμένη.^[2] Η Ρωμαική αποικία ιδρύθηκε με 2.000 οικογένειες μαζί με τα Μόντενα (183 π.Χ.), βρισκόταν πάνω στην Αιμιλία οδό και είχε ένα Φόρουμ το οποίο βρισκόταν στη σημερινή πλατεία Γαριβάλδι. Η Πάρμα καταστράφηκε (43 π.Χ.) αλλά κατόπιν την έκτισε ξανά ο Οκταβιανός Αύγουστος, στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία κέρδισε για την πίστη της τον τίτλο της "Ιουλίας". Ο Αττίλας λεηλάτησε την πόλη (452) και ο Γερμανός βασιλιάς Οδόακρος την παρέδοσε στους οπαδούς του. Όταν ξέπασαν οι Γοτθικοί πόλεμοι ο Τωτίλας την κατέστρεψε, αργότερα εισήλθε στην Εξαρχάτο της Ραβέννας και στο Λομβαρδικό βασίλειο της Ιταλίας (569), η Πάρμα ονομαζόταν τότε "Χρυσόπολις". Το 774 έγινε πρωτεύουσα κράτους, κάτω από την κυριαρχία της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αλλά διοικούταν από τον επίσκοπο της. Η Πάρμα συνήθως ήταν με το μέρος της Αυτοκρατορίας στις συγκρούσεις της με το Βατικανό. Έτσι δύο από τους επισκόπους της έγιναν αντίπαπες. Το 1140 έγινε σχεδόν αυτόνομη.

Μεσαίωνας

Τον Μεσαίωνα η Πάρμα έγινε βασικός σταθμός αφού βρισκόταν στη "Βία Φραντσίτζενα", τον κύριο δρόμο που ένωνε τη Ρώμη με τη βόρεια Ευρώπη, οικοδομήθηκαν πολλά κάστρα, ξενοδοχεία και τυπογραφεία. Η πόλη της Πάρμας είχε Εβραική κοινότητα.^[3] Η Παλατινή Βιβλιοθήκη είναι η μεγαλύτερη Εβραική συλλογή στην Ιταλία και η δεύτερη μεγαλύτερη στον κόσμο μετά τη Βιβλιοθήκη Μπόντλιαν στην Οξφόρδη.^[4] Το 1314 πέρασε κάτω από την κυριαρχία του Μιλάνου. Το 1440 πέρασε στον έλεγχο της οικογένειας Σφόρτσα, που οι απόγονοί της ίδρυσαν ένα νέο είδους φέουδο στην περιοχή. Μεταξύ του 140υ και 15ου αιώνα, έλαβε μέρος στους Ιταλικούς πολέμους. Μεταξύ 1500-1521 η πόλη ήταν υπό τον έλεγχο των Γάλλων, ενώ στη συνέχεια πέρασε υπό τον έλεγχο του Πάπα, μέχρι το 1545, όταν ο Πάπας Παύλος ο Γ΄ αφαίρεσε την Πάρμα και την Πιατσέντζα από τις Παπικές Κτήσεις και έδωσε την εξουσία της πόλης στον γιό του Πιέρ Λουίτζι Φαρνέζε. Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα, όλες οι περιοχές του Παρμένσε πέρασαν στην κυριαρχία των Φαρνέζε. Η οικογένεια κυβέρνησε τις δύο πόλεις μέχρι το 1731, όταν ο τελευταίος απόγονος της οικογένειας Φαρνέζε, Αντόνιο, απεβίωσε. Τότε το δουκάτο της Πάρμας και της Πιατσέντζας πέρασε στα χέρια των Βουρβόνων. Πολλά έργα τέχνης μεταφέρθηκαν τότε από την Πάρμα στη Νάπολη.

Οι Φαρνέζε βοήθησαν και στην ανάπτυξη του πανεπιστημίου της πόλης. Πριν το 1051 προϋπήρχε σαν σχολή που προσέφερε φιλοσοφικές, ιατρικές και νομικές σπουδές. Η ίδρυση της ανάγεται στον 11ο αιώνα. Η μετατροπή της σε πανεπιστήμιο έγινε το 1502.

Νεότερα χρόνια

Μετά το 1748 και τη συνθήκη του Άαχεν, πέρασε υπό την επιρροή των Γάλλων και γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη, με μεγάλα δημόσια έργα να γίνονται στην πόλη, αλλά και να μπαίνουν οι βάσεις για ανάπτυξη βιομηχανίας. Την περίοδο εκείνη στην πόλη δημιουργήθηκε βιβλιοθήκη, αρχαιολογικό μουσείο, πινακοθήκη και βοτανικός κήπος, ενώ και ο Ιταλός τυπογράφος Τζιανμπατίστα Μπορντίνι εγκαταστάθηκε στην πόλη.

Κατά την περίοδο των Ναπολεόντειων πολέμων ανήκε διοικητικά στην περιοχή Taro Département, με το γαλλικό όνομα Parme. Στην περιοχή δημιουργήθηκε ένα δουκάτο για τον Σαρλ-Φρανσουά Λεμπρέν (Charles-François Lebrun), θησαυροφύλακα του Αυτοκράτορα, το 1808. Το 1847, μετά τον θάνατο της δούκισσας της Πάρμας Μαρίας Λουίζας, η πόλη περνά ξανά στα χέρια των Βουρβόνων.

Το 1859 η Πάρμα γίνεται τμήμα της επαρχίας Εμίλια. Το 1860 το πρώην δουκάτο γίνεται μέρος του Βασιλείου της Ιταλίας, και η πόλη αρχίζει να παρακμάζει οικονομικά. Μετά το 1859 ενώνεται με την Πιατσέντζα και το 1993 με τις Φόρνοβο και Σουζάρα, δημιουργώντας μία ένωση πόλεων που ανέπτυξε οικονομικά την περιοχή. Το 1908 μια μεγάλη γενική απεργία σημειώνεται στην πόλη, από την 1η Μαΐου έως τις 6 Ιουνίου. Το 1922 οι κάτοικοί της αντιστάθηκαν στον Ίταλο Μπάλμπο, ένα γεγονός που αναφέρεται ως η πρώτη μορφή αντίστασης ενάντια στον Φασισμό στην Ιταλία. Στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου είναι κέντρο παρτιζάνων αντιστασιακών, ενώ την άνοιξη του 1944 οι σιδηροδρομικές εγκαταστάσεις της πόλης γίνονται στόχος βομβαρδισμοί των Συμμάχων. Από αυτούς καταστρέφεται και μέρος του παλατιού Palazzo della Pilotta, που ήταν κοντά στον σταθμό, όπως και το θέατρο Teatro Farnese και μέρος της βιβλιοθήκης Biblioteca Palatina, αλλά υπήρχαν και διάφορες άλλες καταστροφές σε άλλα μνημεία όπως το Palazzo del Giardino, η εκκλησία Steccata,η εκκλησία San Giovanni, το Palazzo Ducale, το θέατρο Παγκανίνι και ένα μνημείο για τον Τζουζέπε Βέρντι. Τελικά απελευθερώθηκε από τη γερμανική κατοχή στις 26 Απριλίου 1945, από Ιταλούς παρτιζάνους και ένα στρατιωτικό σώμα από τη Βραζιλία.

Αξιοθέατα

Η πόλη έχει ένα μεγάλο πλήθος από εκκλησίες, με κύρια τον καθεδρικό ναό ρομανικής αρχιτεκτονικής του 12ου αιώνα, ενώ δίπλα του υπάρχει ένα βαπτιστήριο. Και τα δύο είναι έργα του Benedetto Antelami. Επίσης γνωστές είναι η εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστή, του 10ου αιώνα που ξανακτίσθηκε το 1498 και το 1510, με την μπαρόκ πρόσοψη, η Santa Maria della Steccata, η γοτθικού ρυθμού San Francesco del Prato, που από τους Ναπολεόντειους χρόνους μέχρι το 1990 λειτουργούσε ως η φυλακή της πόλης και άλλες.

Η πόλη έχει έναν αριθμό παλατιών με πιο γνωστά το Palazzo della Pilotta, όπου στεγάζει ακαδημία καλών τεχνών και το παλάτι των δουκών, Palazzo Ducale.

Άλλα αξιοθέατα είναι το θέατρο Farnese, η Cittadella ένα παλιό φρούριο του 16ου αιώνα, η γέφυρα Pons Lapidis από την εποχή του Αυγούστου, ο βοτανικός κήπος Orto Botanico di Parma, το βασιλικό θέατρο (Teatro Regio), το μουσείο Τοσκανίνι, το θέατρο Niccolò Paganini και το μουσείο Lombardi.

Αθλητισμός

Η πόλη είναι έδρα της ιταλικής ομάδας ποδοσφαίρου Πάρμα. Αγωνίζεται στο Ιταλικό πρωτάθλημα και το γήπεδό της είναι το Ένιο Ταρντίνι. Έχει κατακτήσει μεταξύ άλλων ένα Κύπελλο Κυπελλούχων και δύο Κύπελλα UEFA.

Στην πόλη υπάρχουν δύο ομάδες ράγκμπι που αγωνίζονται στην πρώτη κατηγορία οι Overmach Rugby Parma και SKG Gran Rugby. Επίσης υπάρχουν ομάδες βόλεϊ, γυναικείου μπάσκετ και μπέιζμπολ.

Φαγητό

Η πόλη είναι γνωστή για το τυρί Παρμεζάνα (Parmigiano Reggiano, παράγεται επίσης στο Ρέτζο Εμίλια), και για το αλλαντικό προσούτο ντι Πάρμα. Στην πόλη υπάρχουν δύο πολυεθνικές εταιρείες που ασχολούνται με είδη διατροφής, οι Barilla και Parmalat, ενώ από το 2004 είναι έδρα της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια στη Διατροφή (European Food Safety Authority EFSA).

Δείτε επίσης

• Παλατινή Βιβλιοθήκη

Παραπομπές

1. https://emiliaromagnaturismo.it/it/arte-cultura/archeologia
2. Διόδωρος Σικελιώτης, 22,2,2; 28,2,1
3. https://www.jpost.com/Travel/Jerusalem/Italys-poetic-Parma-region
4. https://jguideeurope.org/en/region/italy/emilia-romagna/parma/

Πηγές

• Domenico, Roy Palmer (2002). "Parma". The Regions of Italy: A Reference Guide to History and Culture
• Henri Bédarida, Parme et la France de 1748 à 1789, Paris, 1928.
• Henri Bédarida, À l'apogée de la puissance bourbonienne. Parme dans la politique française au XVIIIe siècle, Paris, 1930.
• Lodovico Gambara, Marco Pellegri et Mario de Grazia, Palazzi e casate di Parma, Éd. La Nazionale, Parme, 1971.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Πάρμα

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Πάρμα

• Επίσημη ιστοσελίδα
• Πάρμα στο Curlie