Οικονομία των Ιροκουά

Γυναίκες Ιροκουά εν ώρα εργασίας, χτυπώντας σιτηρά και ξερά φρούτα (γκραβούρα του 1664).

Η οικονομία των Ιροκουά, όπως την ανακάλυψαν οι πρώτοι Ευρωπαίοι άποικοι, επαναπαυόταν σε μια συλλογική οργάνωση της παραγωγής, η οποία συνδίαζε την γεωργία και δραστηριότητες όπως η το κυνήγι και την τροφοσυλλογή. Αυτό το οικονομικό σύστημα ήταν κοινό στο σύνολο των διάφορων φυλών της Συνομοσπονδίας των Ιροκουά, η οποία συγκέντρωνε τους Ιροκουά στο σύνολό τους. Χρησιμοποιούνταν σε ευρύτερη κλίμακα από το σύνολο των Ιροκουά του Βορρά : οι λαοί αυτοί, με κοινό στοιχείο τους την γλώσσα ζούσαν σε μια εδαφική έκταση, η οποία αντιστοιχεί σήμερα στο Κράτος της Νέας Υόρκης, καθώς και στην περιοχή των Μεγάλων Λιμνών. Η Συνομοσπονδία των Ιροκουά δημιουργήθηκε, λίγο καιρό πριν από την άφιξη των Ευρωπαίων, από την ένωση πέντε φυλών, των Πέντε Εθνών (Σενέκα, Καγιούγκα, Ονοντάγκα, Ονεϊού και Μόχοκ), στις οποίες θα προστεθεί αργότερα μία έκτη (οι Τουσκαρόρα). Μεταξύ των υπόλοιπων Ιροκουά του Βορρά, οι πλέον γνωστοί είναι οι Χουρόν: αν και παραδοσιακοί εχθροί των Ιροκουά, είχαν, περίπου, το ίδιο ακριβώς οικονομικό σύστημα με αυτούς.

Οι λαοί των Ιροκουά ήταν καταρχάς γεωργοί και τρεφόντουσαν κυρίως από τις « τρεις αδερφές » (το καλαμπόκι, το φασόλι και την κολοκύθα), οι οποίες καλλιεργούνταν σε ευρύτερη κλίμακα εντός των ινδιάνικων φυλών. Ημι-αυτόνομοι, συμπλήρωναν την διατροφή τους με το ψάρεμα, κατά την άνοιξη, και με το κυνήγι, για το οοποίο οι άνδρες εγκατέλειπαν τα χωριά τους μεταξύ φθινοπώρου και χειμώνα. Είχαν αναπτύξει επίσης πολιτισμικές συνήθειες οι οποίες είχαν άμεση σχέση με τον τρόπο ζωής τους. Μεταξύ αυτών, περιλαμβάνονταν η εικόνα της φύσης που είχαν, καθώς και ο τρόπος τους για διαχείρηση της περιουσίας.

Οι Ιροκουά είχαν αναπτύξει ένα τύπο οικονομίας άκρως διαφορετικό, του σημερινού επικρατούντος δυτικού συστήματος. Χαρακτηριζόταν κυρίως από την συλλογική ιδιοκτησία των εδαφών, τον καταμερισμό της εργασίας με βάση το φύλο και μία μέθοδο συναλλαγών που βασιζόταν κυρίως στην οικονομική θεωρία της δωρεάς. Σε αυτή την σχετικά ομογενή κοινωνία, ο αριθμός των αιχμαλώτων, οι οποίοι προέρχονταν από τους πολέμους με τις γειτονικές φυλές αποτελούσε έναν παράγοντα διαφοροποίησης. Αυτοί, εκ των αιχμαλώτων, που παρέμεναν ζωντανοί είχαν δυσανάλογη μοίρα, η οποία μπορούσε να είναι η δουλεία ή η υιοθεσία.

Η επαφή με τους Ευρωπαίους, που μετατράπηκε σε αλληλοσυνεργασία από τον 16ο αιώνα και μετά, είχε τεράστιες συνέπειες σε αυτή την κοινωνική οργάνωση. Οι Ιροκουά έγιναν, καταρχάς, σημαντικοί εμπορικοί συνεργάτες, αλλά η ανάπτυξη της εγκατάστασης των Ευρωπαίων αποσταθεροποίησε την οικονομία τους. Κατά το 1800, οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, υποχρεούμενοι, ως αποτέλεσμα, να εξελίξουν το οικονομικό τους σύστημα. Κατά τον 20ό αιώνα, ορισμένες φυλές εκμεταλεύτηκαν την ανεξαρτησία των περιοχών στις οποίες ζούσαν για να ανοίξουν « ινδιάνικα καζίνο ». Άλλοι αφομοιώθηκαν από την αμερικάνικη οικονομία. Όμως, η επιρροή του παλαιού οικονομικού μοντέλου δεν έχει χαθεί εντελώς, καθώς είναι ζωντανό τόσο στην αντίληψή των σημερινών Ιροκουά για την οικονομία, όσο και για την διαχείρηση των περιοχών τους.

Βιβλιογραφία

• Rapport de la Commission royale sur les peuples autochtones, en ligne sur le site du ministère canadien des Affaires indiennes et du Nord Canada, 1996 (notamment chapitres 4 et 5)
• Bruce G. Trigger, œuvres traduites de l'anglais :
  • Les Indiens, la fourrure et les Blancs : Français et Amérindiens en Amérique du Nord (trad. Georges Khal), Boréal, Montréal, 1990, ISBN 978-2-89052-274-9
  • Les Enfants d'Aataentsic : L'histoire du peuple huron, Libre Expression, 1991, ISBN 978-2-89111-364-9
  • Les Amérindiens et l'âge héroïque de la Nouvelle-France, Société historique du Canada, 1992, ISBN 978-0-88798-166-1
• Roland Viau :
  • Enfants du néant et mangeurs d'âmes : Guerre, culture et société en Iroquoisie ancienne, Boréal, Montréal, 1997, ISBN 978-2-89052-807-9
  • Femmes de personne : Sexes, genres et pouvoirs en Iroquoisie ancienne, Boréal, Montréal, 2000, ISBN 978-2-7646-0052-8