Απεικόνιση μιας αρχέγονης κοινωνίας όπου ο βασικός καταμερισμός εργασίας διακρίνεται σε πολεμιστές, κυνηγούς και διάφορων ειδών τεχνίτες, πίνακας του 1882
Ο καταμερισμός της εργασίας είναι ο διαχωρισμός των δραστηριοτήτων σε τομείς, τύπους απασχόλησης και ρόλους ευθύνης, και η εξειδίκευση των εργατών στους ρόλους αυτούς. Η πρακτική αυτή εφαρμόζεται για χιλιάδες χρόνια, και ήταν μια από τις κύριες δυνάμεις που οδήγησε στην δημιουργία των κοινωνικών τάξεων και την μετέπειτα ανάπτυξη του εμπορίου. Η πολιτικο-οικονομική θεωρία που αναπτύχθηκε γύρω από την πρακτική αυτή, οδήγησε στην άνοδο του νεοφιλελευθερισμού και καπιταλισμού αντίστοιχα, των οποίων αποτελεί ένα από τα συστατικά στοιχεία.[1]
Ιστορικές αναφορές
Πρώιμες περιγραφές της πρακτικής του καταμερισμού εργασίας υπάρχουν στην αρχαία ελληνική βιβλιογραφία.
Ο Πλάτωνας στην Πολιτεία του αναφέρει ένα είδος διακυβέρνησης όπου ο διαχωρισμός των ανθρώπων ανά επάγγελμα ή ιδιότητα από το κράτος θέτει τα θεμέλια της πολιτείας που περιγράφει, και προϋποθέτει την ύπαρξη ανισότητας μεταξύ των ανθρώπων ως προς το τι μπορούν και πρέπει να εκτελέσουν.[2]
Ο Ξενοφώντας σε μια από τις περιγραφές στο έργο του Κύρου Παιδεία, αντιπαραβάλλει τους κατοίκους της υπαίθρου με τους εξειδεικευμένους τεχνίτες της πόλης, και υποστηρίζει ότι ενώ οι πρώτοι δρατηριοποιούνται με πολλές και διάφορες εργασίες όπως την κατασκευή επίπλων, άροτρων ή και των ίδιων των σπιτιών τους, η ποιότητα του αποτελέσματος της εργασίας τους δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτή μιας ομάδας εξειδικευμένων τεχνιτών οι γνωρίζουν το αντικείμενο σε βάθος και σε πολύ μεγαλύτερη λεπτομέρεια, και ότι είναι αδύνατο για έναν άνθρωπο να εκτελέσει διάφορους τύπους εργασίας το ίδιο καλά.[3]
Οικονομική θεωρία
Η γραμμή παραγωγής σε εργοστάσιο κονσέρβας το 1909
Εξαιτίας του μεγάλου όγκου εργασίας που μπορεί να εξοικονομηθεί, οικονομολόγοι όπως ο Άνταμ Σμίθ, που ανέπτυξε την σχετική θεωρία του στον Πλούτο των Εθνών, ήταν υπέρμαχοι του καταμερισμού, καθώς θεωρούσαν πως το να υπάρχει πλήθος φτηνά αμοιβομένων εργατών οι οποίοι απασχολούνται με μεγάλο όγκο μιας συγκεκριμένης και απλής εργασίας, όπως η συναρμολόγηση προκατασκευασμένων εξαρτημάτων, εξαλείπτει την ανάγκη για την μακρόχρονη εκπαίδευση ενός πλήρως καταρτισμένου τεχνίτη, μειώνοντας το συνολικό κόστος και αυξάνοντας το συνολικό κέρδος για την επιχείρηση.[4]
Η ιστορικά ολοένα και αυξανόμενη πολυπλοκότητα του καταμερισμού εργασίας, είναι συνδεδεμένη με την ανάπτυξη της συνολικής παραγωγής και εμπορίου, την άνοδο του καπιταλισμού, και την πολυπλοκότητα των βιομηχανικών διαδικασιών παραγωγής.[5]
Στον αντίποδα, ο Καρλ Μαρξ ισχυρίστηκε πως η αύξηση του βαθμού εξειδίκευσης της εργασίας οδηγεί σε εργάτες οι οποίοι έχουν φτωχές εργασιακές ικανότητες και έλλειψη ενθουσιασμού για την εργασία τους. Περιέγραψε την διαδικασία αυτή ως την διαδικασία της αποξένωσης, όπου οι ολοένα και περισσότερο εξειδικευμένοι εργάτες που εκτελούν επαναληπτικά την ίδια μονότονη εργασία, αποξενώνονται πλήρως από την διαδικασία παραγωγής και το αντικείμενο που παράγουν, και πνευματικά και φυσικά γίνονται όλο και περισσότερο μέρος της μηχανής.[1][6]
↑(Αγγλικά) Economic and Philosophical Manuscripts, 1844, First Manuscript, in T.B. Bottomore, Karl Marx Early Writings, C.A. Watts and Co. Ltd., London, 1963, p. 72
Supplement "Human Capital, Effort, and the Sexual Division of Labor," Journal of Labor Economics, 3(1) Part 2 1985), p p. S33–S58.
Emile Durkheim, The Division of Labour in Society.
Ralph Waldo Emerson, "The American Scholar."
Robert E. Goodin, James Mahmud Rice, Antti Parpo and Lina Eriksson (2008), "Part V: Household Regimes Matter," Discretionary Time: A New Measure of Freedom, Cambridge, UK: Cambridge University Press, pp. 197–257.
.jpg)
