Αθανάσιος (όνομα)

Αθανάσιος, ελληνικό αντρικό όνομα προσώπου (βαφτιστικό όνομα).

Ετυμολογία

Το όνομα από το μεταγενέστερο Ἀθανάσιος, από το αρχαιοελληνικό ἀθανασία (< ἀ- θάνατος).^[1] Σημασιολογικά παρεμφερές το όνομα Αμβροσίος (Αμβρόσιος < αρχαιοελληνικό επίθετο ἀμβρόσιος «άφθαρτος, αθάνατος».^[2][3]

Διάδοση του ονόματος

Ιδιαίτερα δημοφιλές όνομα στον ελληνικό χώρο. Σε μια προσπάθεια στατιστικής αποτίμησης της συχνότητας των ελληνικών ονομάτων, το όνομα Αθανάσιος παρουσιάζεται ως το 25ο πιο συχνό όνομα (9ο ανάμεσα στα αντρικά), το Αθανασία ως το 36ο πιο συχνό όνομα (26ο ανάμεσα στα γυναικεία).^[4] Παρομοίως, στη Βουλγαρία στα τέλη του 2009 το όνομα Αθανάσιος (Атанас) ήταν το 13ο πιο συχνό όνομα, ενώ στο διάστημα 2007–2009 βαφτίστηκαν με το 0,84% των νεογέννητων (25ο όνομα σε συχνότητα).^[5]

Τύποι και υποκοριστικά του ονόματος

• Αθανάσης, Θανάσης, καθημερινοί τύποι, κοινοί σε όλη την Ελλάδα
• Αθανασάκης, Θανασάκης, Θανασάκι (ουδ.), υποκοριστικοί τύποι, κοινοί σε όλη την Ελλάδα, Σάκης, σύντομος τύπος (το Σάκης μπορεί να προέρχεται και από άλλα ονόματα, Αναστασάκης, Διονυσάκης κτλ.), και Τάκης, σύντομος τύπος (το Τάκης μπορεί να προέρχεται και από άλλα ονόματα, Δημητράκης, Παναγιωτάκης κτλ.)
• Αθανασούλης, Θανασούλης, Θανασούλης (ουδ.), υποκοριστικοί τύποι, κοινοί σε όλη την Ελλάδα· Σούλης, σύντομος τύπος (το Σούλης μπορεί να προέρχεται και από το Αναστασούλης, Αναστάσιος)
• Θάνος, υποκοριστικός σύντομος τύπος, κοινός σε όλη την Ελλάδα· Θανούλης, Θανούλι (ουδ.)
• Θανάσαρος, μεγεθυντικό και σκωπτικό^[6]
• Νάσος, υποκοριστικός σύντομος τύπος, κοινός σε όλη την Ελλάδα, Νασούλης, Νασούλι (ουδ.) υποκοριστικά

Διαλεκτικοί τύποι

• Αθανάης, Αθανασιός, Αθανασούδς, Αθανασέλιας, Θαναής, Νάσους, Νασιός, Νασέλιας^[7]
• Θανάς, Θανασός, Θανασάκ’ς, Νασός στις Σαράντα Εκκλησιές της Θράκης^[8]
• Θανάης, Θανασούλτς, Θανασούλας στο Βελβεντό^[9]
• Θανάης, Θανασάκ’ς, Θανασός, Θάνους, Νάσους στη Σκιάθο.^[10] Θανασός, το όνομα με το οποίο ήταν γνωστός στους συγχωριανούς του στην Ανδρίτσαινα ο Αθανάσιος Κανελλόπουλος· Καπετάν Θανασός, στα διηγήματα «Ο Σημαδιακός» (1889), «Πανταρώτας» (1891) κτλ. του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη· υποκοριστικός τύπος Θανασό (ουδ.)
• Θανασάς,^[11] στην Κύμη Ευβοίας^[12]
• Gανάτσιους στη Σιάτιστα,^[13]
• Νάσιος^[14] στην Ήπειρο·^[15] Νασιός, στη Μακεδονία,^[16] Νασιούλης, Νασούλιας, υποκοριστικοί τύποι· Νάσιους, στη Βέροια· Νάτσιους, στη Σιάτιστα, το Καταφύγι και τις γύρω από το Βελβεντό περιοχές·^[13] Νατσιούλης, υποκοριστικό · Νάστος,^[17] αν και μπορεί να προέρχεται από το Našti (Αναστάσης)
• Νάκας, στην Κύμη Ευβοίας και τη Μακεδονία^[16] (αν και μπορεί να προέρχεται από το βλάχικο Nacă, υποκοριστικός τύπος του Ιωάννης)
• Νανάτσος, στη Θράκη^[16]
• Σώκος, βλάχικος τύπος τού Αθανάσης, Θανασάκης,^[18] Σιώκας, υποκοριστικός τύπος του Θανάσης (Şiokă)·^[19] επίσης Τσιώκας ή Τσιόκας, αν και μπορεί να προέρχεται από το Tsiocă (Θεόδωρος)^[20]
• Νανάς, χαϊδευτικά· ανάμεσα στους οικείους του ο Αθανάσιος Τσαλδάρης (1921–1997)

Θηλυκός τύπος

• Αθανασία, Θανασία, Νάνσυ.

Ονομαστική εορτή

Στις 18 Ιανουαρίου, † Αθανασίου, αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας, και στις 2 Μαΐου, λειψάνου ανακομιδή

Το όνομα Αθανάσιος σε άλλες γλώσσες

αλβανικά: Thanas, Tanush	ουκρανικά: Афанасій (Αφανάσι)
βουλγαρικά: Атанас, υπκρ. Тасе. Таско, Наско, Наце, Таце, Тане, Ташо, Ташка	ρουμανικά: Atanasiu
γαλλικά: Athanase· θηλ. Athanasia, Athanasie[21]	ρωσικά: Афанасий (Αφανάσι)[22]
γερμανικά: Athanàsious· θηλ. Athanàsia[23]	σερβικά: Атанасије (Ατανάσιε), Танасије, Танаско, Тане· θηλ. Атанасија (Ατανασία)
ιταλικά: Atanàsio· θηλ. Atanasia[24]	σλαβομακεδονικά: Атанас (Ατανάς), Атанасиј (Ατανάσι), υπκρ.: Тасе (Τάσε)· θηλ.: Атанасија (Ατανασία)
λατινικά: Athanasius·[25] θηλ. Athanasia	σλαβομακεδονικά: Атанас (Ατανάς), Атанасиј (Ατανάσι), υπκρ.: Тасе (Τάσε)· θηλ.: Атанасија (Ατανασία)

Άγιοι

Αθανάσιος, μάρτυς ο Κομενταρήσιος, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 4 Ιανουαρίου[26]	Αθανάσιος, επίσκοπος Χριστιανουπόλεως, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 17 Μαΐου[27]
Αθανάσιος, νεομάρτυς εξ Ατταλίας, μαρτυρήσας εν Σμύρνη τω †1770, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 7 Ιανουαρίου[28]	Αθανάσιος, όσιος ο θαυματουργός, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 3 Ιουνίου[29]
Αθανάσιος, μάρτυς, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 13 Ιανουαρίου[30]	Αθανάσιος, ο αναγνώστης, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 23 Ιουνίου[31]
Αθανάσιος, αρχιεπίσκοπος Αλεξανδρείας (περ. 298–373), η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 18 Ιανουαρίου,[32] η Καθολική στις 2 Μαΐου και η Κοπτική Ορθόδοξη 15 Μαΐου	Αθανάσιος, όσιος ο εν τω Άθω (και ἕξ αυτού μαθηταί), η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 5 Ιουλίου[33]
Αθανάσιος, όσιος ο ομολογητής, ο εν τω Παυλοπετρίω, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 22 Φεβρουαρίου[34]	Αθανάσιος, νεομάρτυς ο εκ Κίου εν Κωνσταντινουπόλει μαρτυρήσας τω †1670, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 24 Ιουλίου[35]
Αθανάσιος, μάρτυς (Τεσσαράκοντα μάρτυρες), η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 9 Μαρτίου[36]	Αθανάσιος, επίσκοπος, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 22 Αυγούστου[37]
Αθανάσιος, όσιος ο κτίτωρ της μονήν των Μετεώρων, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 20 Απριλίου[38]	Αθανάσιος, νεομάρτυς μαρτυρήσας εν Θεσσαλονίκη τω †1774, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 8 Σεπτεμβρίου[39]
Αθανάσιος, μάρτυς ο από Μάγων, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 23 Απριλίου[40]	Αθανάσιος, ο νέος, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 28 Οκτωβρίου[41]
Αθανασίου, αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας, λειψάνου ανακομιδή, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά την επέτειο στις 2 Μαΐου[42]	Αθανάσιος, ο νέος ιερομάρτυς εκ Σπάρτης της Ατταλίας, μαρτυρήσας εν έτει †1653 εν Μουδανίοις, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 29 Οκτωβρίου[43]
Αθανάσιος, όσιος επίσκοπος Κορίνθου, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 4 Μαΐου[44]	Αθανάσιος, μάρτυς, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 7 Νοεμβρίου[45]

• Δεν καταγράφονται οι ημερομηνίες μνήμης 3 αγίων:
  • Αθανάσιος, επίσκοπος Χύτρων (Κύπρου) ο θαυματουργός^[46]
  • Αθανάσιος, ο Πεντασχινίτης^[46]
  • Αθανάσιος, άγιος ο Δαιμονοκαταλύτης^[47]

Πρόσωπα

Πατριάρχες

• Πατριάρχες Κωνσταντινούπολης
  • Αθανάσιος Α΄, 13ος/14ος αι.
  • Αθανάσιος Β΄, 15ος αι.
  • Αθανάσιος Γ΄, 17ος αι.
  • Αθανάσιος Δ΄, 17ος αι.
  • Αθανάσιος Ε΄, 18ος αι.
• Πατριάρχες Αλεξανδρείας
  • Αθανάσιος Αλεξανδρείας, ο Μέγας Αθανάσιος
  • Αθανάσιος Β΄, 5ος αι.
• Πατριάρχες Αντιοχείας
  • Αθανάσιος Α΄, 17ος/18ος αι.
  • Αθανάσιος Β΄
  • ΑΘανάσιος Γ΄, 18ος αι.
• Πατριάρχες Τραπεζούντος
  • Αθανάσιος Β΄, 17ος/18ος αι.

Με το όνομα Αθανάσιος

Αθανάσιος Διάκος (1778–1821), ήρωας της Επανάστασης του 1821	Αθανάσιος Τσακάλωφ (1788–1851), φιλικός
Αθανάσιος Ευταξίας (1849–1931), πολιτικός	Αθανάσιος Χριστόπουλος (1772–1847), ποιητής
Αθανάσιος Κανελλόπουλος (1923–1994), πολιτικός και συγγραφέας	Αθανάσιος Ψαλλίδας (1767–1829), λόγιος, μορφή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού
Αθανάσιος Μαντέκος (1903–2006), γιατρός	Άκης Πάνου (1933–2000), πραγματικό όνομα Αθανάσιος - Δημήτριος Πάνου, λαϊκός συνθέτης
Αθανάσιος Μιαούλης (1815–1865), πρωθυπουργός	Άκης Τσοχατζόπουλος (1939), πραγματικό όνομα Απόστολος - Αθανάσιος Τσοχατζόπουλος, πολιτικός
Αθανάσιος Πάριος (1722–1813), ιερομόναχος	Άρης Βελουχιώτης (1905–1945), πραγματικό όνομα Αθανάσιος Κλάρας, καπετάνιος του ΕΛΑΣ

Με το όνομα Θανάσης

Θανάσης Βαλτινός (1932), λογοτέχνης, ακαδημαϊκός	Θανάσης Νάκας (1949), καθηγητής Γλωσσολογίας
Θανάσης Βέγγος (1926–2011), ηθοποιός	Θανάσης Θ. Νιάρχος, ποιητής, εκδότης του περιοδικού Η λέξη
Θανάσης Παπακωνσταντίνου (1959), μουσικός	Θανάσης Πετσάλης - Διομήδης (1904–1995), συγγραφέας
Θανάσης Γκαϊφύλλιας (1947), μουσικός	Θανάσης Πολυκανδριώτης (1948), μουσικός
Θανάσης Μπέμπης (1930), ποδοσφαιριστής	Θανάσης Χατζής (1905–1982), ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ

Με το όνομα Νάσος

Νάσος Αθανασίου, δημοσιογράφος, πολιτικός	Νάσος Δετζώρτζης (1911–2003), λογοτέχνης
Νάσος Βαγενάς (1945), ποιητής, δοκιμιογράφος, πανεπιστημιακός
Νάσος Γουμενίδης (1973), δημοσιογράφος, εκδότης
Νάσος Γαλακτερός (1969), καλαθοσφαιριστής

Νάσος Μαλιτας (2002), μαθητής

Με το όνομα Θάνος

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Αθανάσιος

Θάνος Αστρίτης (1917–2000), συγγραφέας, εκδότης του Μικρού ήρωα	Θάνος Μικρούτσικος (1947), συνθέτης μουσικής
Θάνος Βερέμης (1942), πανεπιστημιακός, ιστορικός	Θάνος Τζήμερος (1961), διαφημιστής, πολιτικός
Θάνος Λειβαδίτης (1943–2005), ηθοποιός

Με το όνομα Σάκης

Σάκης Μπουλάς (1954–2014), ηθοποιός, τραγουδιστής, στιχουργός

Σάκης Τσιώλης (1959–), παλαίμαχος ποδοσφαιριστής και προπονητής

Σάκης Ιωαννίδης (1971–), παρουσιαστής δελτίου καιρού, πολιτικός

Σάκης Τανιμανίδης (1981–), παραγωγός, επιχειρηματίας, παρουσιαστής

Σάκης Ιωαννίδης (1983–), πολιτικός

Σάκης Θεοδωρόπουλος (1999–), δημοσιογράφος

Παραπομπές

1. Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα 2005
2. Γεώργιος Μπαμπινιώτης, ό.π.
3. Online Etymology Dictionary, Ambrose
4. «Χάρης Φουνταλής, «Ελληνικά ονόματα (και ολίγη από στατιστική)»». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2015. 
5. «На Ивановден празнуват повече от 300 хиляди българи» (PDF). НСИ. 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 29 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2014. 
6. Παναγιώτης Παπαζαφειρόπουλος, Περισυναγωγή γλωσσικής ύλης και εθίμων του ελληνικού λαού ιδία δε του της Πελοποννήσου, παραβαλλομένων εν πολλοίς προς τα των αρχαίων Ελλήνων, Πάτρα 1887, σ. 173
7. Νίκ(ος) Αθ. Κατσάνης, Το γλωσσικό ιδίωμα της Σαμοθράκης, Δήμος Σαμοθράκης, Θεσσαλονίκη 1996, σ. 125
8. Σταμάτιος Β. Ψάλτης, Θρακικά, ή Μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος της πόλεως Σαράντα Εκκλησιών, Αθήνα 1905, σ. 142
9. Ευθύμιος Μπουντώνας, Μελέτη περί του γλωσσικού ιδιώματος Βελβεντού και των περιχώρων αυτού, 1892, Αρχεία Κοραή #1, [1932], σ. 68
10. Γεώργιος Α. Ρήγας, Σκιάθου λαϊκός πολιτισμός, τχ. 3, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1968, σ. 212
11. Παναγιώτης Παπαζαφειρόπουλος, ό.π. σ. 175
12. Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, Τὰ νεοελληνικὰ κύρια ὀνόματα ἱστορικῶς καὶ γλωσσικῶς ἑρμηνευόμενα, Αθήνα 1912, σ. 54
13. Ευθύμιος Μπουντώνας, ό.π., σ. 68
14. Παναγιώτης Παπαζαφειρόπουλος, ό.π. σ. 175,
15. Π(αναγιώτης) Αραβαντινός, Ηπειρωτικόν γλωσσάριον, Αθήνα 1909, σ. 100
16. Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, ό.π., σ. 54
17. Π(αναγιώτης) Αραβαντινός, ό.π., σ. 100
18. Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Τα οικογενειακά μας ονόματα, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1995, σ. 14
19. Κωνσταντίνος Δημ. Ντίνας, Κοζανίτικα επώνυμα: 1759–1916, Δήμος Κοζάνης, Κοζάνη 1995, σ. 227
20. Κωνσταντίνος Δημ. Ντίνας, ό.π., σ. 249
21. nominis.cef.fr, «Athanase» Αρχειοθετήθηκε 2015-05-02 στο Wayback Machine.
22. gramota, «Афанасий» Αρχειοθετήθηκε 2019-11-25 στο Wayback Machine.
23. Rosa και Volker Kohlheim, Lexikon der Vornamen, Duden, τρίτη έκδοση, 1998
24. Emidio De Felice, Dizionario dei nomi italiani, Mondadori, Μιλάνο 1986, ISBN 978-88-04-42791-9
25. Online Etymological Dictionary, Athanasian
26. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 2005
27. Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Αποστολική Διακονία της Ελλάδος, Αθήνα 1995 (ανατύπωση), σ. 15
28. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
29. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
30. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
31. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
32. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
33. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
34. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
35. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
36. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
37. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
38. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
39. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
40. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
41. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
42. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
43. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
44. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
45. Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, ό.π., σ. 12
46. Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, ό.π., σ. 15
47. Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, ό.π., σ. 16