Trealaw

Trealaw

Math	pentref, cymuned
Poblogaeth	4,040, 3,652
Daearyddiaeth
Sir	Rhondda Cynon Taf
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	287.11 ha
Cyfesurynnau	51.6236°N 3.4511°W
Cod SYG	W04001040
Cod OS	SS996926
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Elizabeth (Buffy) Williams (Llafur)
AS/au y DU	Chris Bryant (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Am y gymuned ar Ynys Môn, gweler Tref Alaw.

Trealaw o Ddinas Rhondda

Pentref a chymuned ym mwrdeistref sirol Rhondda Cynon Taf, Cymru, yw Trealaw. Roedd poblogaeth y gymuned yn 2011 yn 4,040.

Saif Trealaw yr ochr draw i afon Rhondda Fawr o Donypandy.

Hanes

Daw enw Trealaw o "Alaw Goch", sef enw barddol Dafydd Williams, tad y barnwr Gwilym Williams a sefydlodd y pentref, ynghyd â Threwiliam pentref i'r de o Drealaw. Cofir Gwilym Williams gan enw neuadd yn y pentref, sef y 'Judge Gwilym Williams Memorial Hall', yn ogystal â Heol Ynyscynon a enwyd ar ôl sedd y teulu yn Ynsycynon ger Aberdâr yng Nghwm Cynon.

Trafnidiaeth

Gwasanaethir Trealaw gan dair gorsaf reilffordd, gan gynnwys Dinas, Tonypandy a Llwynypïa, ar linell Trafnidiaeth Cymru rhwng Caerdydd Canolog a Threherbert.

Gwasanaethir y pentref gan Stagecoach llwybr bysiau 120 rhwng Blaenrhondda a Phontypridd/Caerffili, a Veolia Transport llwybr bysiau 175 rhwng Cwm Clydach/Tonypandy a'r Porth.

Addysg

Mae dwy ysgol gynradd Saesneg yn y pentref, sef Ysgol Gynradd Trealaw ac Ysgol Gynradd Alaw. Nid oes ysgol gynradd Gymraeg yn Nhrealaw, ac mae'r plant sy'n derbyn addysg Gymraeg ar hyn o bryd yn mynd i Ysgol Gynradd Gymraeg Llwyncelyn yn y Porth neu Ysgol Gynradd Bodringallt yn Ystrad.

Ar ôl gadael Ysgol Gynradd Trealaw ac Ysgol Gynradd Alaw, mae'r rhan fwyaf o'r plant yn cael eu haddysg yn Ysgol Gymunedol Sir y Porth, neu Ysgol Cymunedol Tonypandy.

Mae mwyafrif y plant o'r ysgolion cynradd Cymraeg yn mynychu Ysgol Gyfun Cwm Rhondda i dderbyn eu haddysg uwchradd er bod rhywrai yn dewis Ysgol Gyfun Treorci sydd a rhywfaint o darpariaeth addysg Gymraeg.

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:^[1][2][3][4]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Trealaw (pob oed) (4,040)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Trealaw) (334)			8.6%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Trealaw) (3672)			90.9%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Trealaw) (741)			43.6%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Enwogion

• James Kitchener Davies, bardd Cymraeg, treuliodd y rhan fwyaf o'i oes yma
• George Thomas, gwleidydd

Cyfeiriadau

1. "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
2. Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
3. Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
4. Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013^{[dolen farw]}

Trefi a phentrefi Rhondda Cynon Taf

Trefi
Aberdâr  · Aberpennar  · Glynrhedynog  · Llantrisant  · Pontypridd  · Y Porth  · Tonypandy  · Treorci
Pentrefi
Aberaman  · Abercwmboi  · Abercynon  · Aber-nant  · Y Beddau  · Blaenclydach  · Blaencwm  · Blaenllechau  · Blaenrhondda  · Brynna  · Brynsadler  · Cefn Rhigos  · Cefnpennar  · Cilfynydd  · Coed-elái  · Coed-y-cwm  · Cwmaman  · Cwm-bach  · Cwm Clydach  · Cwmdâr  · Cwm-parc  · Cwmpennar  · Y Cymer  · Dinas Rhondda  · Y Ddraenen Wen  · Efail Isaf  · Fernhill  · Ffynnon Taf  · Y Gelli  · Gilfach Goch  · Glan-bad  · Glyn-coch  · Glyn-taf  · Y Groes-faen  · Hirwaun  · Llanharan  · Llanhari  · Llanilltud Faerdref  · Llanwynno  · Llwydcoed  · Llwynypïa  · Y Maerdy  · Meisgyn  · Nantgarw  · Penderyn  · Pendyrus  · Penrhiw-ceibr  · Penrhiw-fer  · Penrhys  · Pentre  · Pentre'r Eglwys  · Pen-yr-englyn  · Pen-y-graig  · Pen-y-waun  · Pont-y-clun  · Pont-y-gwaith  · Y Rhigos  · Rhydyfelin  · Ton Pentre  · Ton-teg  · Tonyrefail  · Tonysguboriau  · Trealaw  · Trebanog  · Trecynon  · Trefforest  · Trehafod  · Treherbert  · Trehopcyn  · Trewiliam  · Tynewydd  · Wattstown  · Ynys-hir  · Ynysmaerdy  · Ynys-y-bwl  · Ystrad Rhondda

Eginyn erthygl sydd uchod am Rondda Cynon Taf. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.