Croeserw

Croeserw

Math	pentref, ystad dai
Poblogaeth	1,608
Daearyddiaeth
Sir	Castell-nedd Port Talbot
Gwlad	Cymru
Yn ffinio gyda	Cymer, Caerau
Cyfesurynnau	51.65°N 3.64°W
Cod OS	SS867953
Cod post	SA13
Gwleidyddiaeth
AC/au	David Rees (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Stad o dai yng Nghymer, Castell-nedd Port Talbot yw Croeserw. Mae ganddi boblogaeth amcangyfrifedig o tua 1,602.^[1] Mae'n bosib bod yr enw (croes + erw) yn cyfeirio at y croesfannau lle mae pennau cymoedd Afan a Llynfi yn cwrdd.

Lleoliad

Lleolir ar ochr bryn yng Nghwm Afan. Mae hi rhwng 196 a 299 metr uwch lefel y môr.

Hanes

Fe'i henwir ar ôl Fferm Croeserw a'r ffatri wlân, sy'n dyddio 'nôl i'r oesoedd cyn-ddiwydiannol- o bosib Oes Elisabeth. Yn y 19^eg ganrif, cafodd Hen Groeserw ei ddatblygu fel rhan o'r ehangiad mwyngloddio glo i rannau uchaf Cwm Afan. Er mwyn cwrdd â'r galw am ynni, ac i wasanaethu'r mwyngloddiau cynyddol, datblygwyd Croeserw Newydd i gynnig cartrefi i'r glowyr a'u teuluoedd.

Dymchwelwyd hen Ffermdy Croeserw ar gyfer lledu'r A4107 ym 1982. Heddiw, mae heneb garreg yn nodi'r fan lle roedd y fferm. Ar ôl i'r pyllau glo gau, bu dirywiad economaidd yng Nghroeserw. Ers hynny, mae'r pentref wedi dirywio oherwydd diweithdra a lefelau uchel o salwch. Yn 2004, cafodd Croeserw ei henwi fel y lle salaf ym Mhrydain gan Wales Online, gan fod 2 ym mhob 5 o oedolion sy'n byw yno yn hawlio budd-dal salwch.^[2] Er gwaethaf hynny, mae'n ymddangos bod nifer o breswylwyr Croeserw yn meddwl yn dda am y pentref.

Mae Croeserw yn cynnwys mynwent, swyddfa bost, siopau, tafarn, ysgol gynradd,^[3] ystâd ddiwydiannol a chanolfan gymunedol.^[4] Mae datblygiadau cyfagos yn cynnwys Canolfan Ymwelwyr Afan Argoed^[5] ac Amgueddfa Glowyr De Cymru.^[6]

Tafarn Croeserw

Ers y 1990au, bu sawl menter i adeiladu ffermydd gwynt mewn ardaloedd o gwmpas Croeserw. Gwrthwynebwyd hyn gan rai sefydliadau fel Grŵp Gweithredu Glyncorrwg^[7] sy'n ofni bydd ffermydd gwynt yn difetha'r ardal naturiol a thanseilio ymdrechion i hybu twristiaeth.

Trafnidiaeth

Mae gan Croeserw wasanaeth bws rheolaidd i Ben-y-bont ar Ogwr a Maesteg.

Mae nifer o ffyrdd yn arwain allan o Groeserw, yn cynnwys yr A4063 i Gaerau ac yr A4107 i Gwmafan.

Cyfeiriadau

1. "Croeserw (Neath Port Talbot, Wales / Cymru, United Kingdom) - Population Statistics, Charts, Map, Location, Weather and Web Information". www.citypopulation.de. Cyrchwyd 2021-11-17.
2. WalesOnline (2004-07-23). "Britain's sickest villagers: 'We love it here'". WalesOnline (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-11-17.
3. "Croeserw Primary School | Estyn". www.estyn.gov.wales. Cyrchwyd 2021-11-17.
4. "Canolfan Menter Gymunedol Croeserw". www.npt.gov.uk. Cyrchwyd 2021-11-17.
5. "Natural Resources Wales / Afan Forest Park - Visitor Centre, near Port Talbot". naturalresources.wales (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-11-17.
6. "South Wales Miners Museum | Home". SWMINERSMUSEUM (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-11-17.
7. "Glyncorrwg Action". www.glyncorrwgaction.org.uk. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-10-18. Cyrchwyd 2021-11-17.