N'eo ket deskrivet he harzoù er barzhonegoù evel-just, met lod eus al lenneien a soñj e oa enni ar vro anvet Cumbria, e Norzh Bro-Saoz bremañ, hag en em astenne marteze betek Lancashire ha Bro-Skos[1].
En dielloù ez eo stag anv Rheged ouzh hini ar roue Urien Rheged hag e diegezh[2]. Hec'h annezidi a gomze ur rannyezh predenek, kar d'an hengembraeg[3].
E pelec'h e oa rouantelezh Rheged ?
An draoñienn Eden a oa kalon rouantelezh Rheged war a greder
N'ouzer ket nemeur a dra diwar-benn ar rouantelezh-se, na pelec'h e oa d'ar just zoken. Kavout a reer alies an anv Rheged evel renadenn-anv an den anvet Urien en un niver a varzhonegoù hengembraek hag a lignezoù roueel. E drec'hioù war pennoù AngledBernicia en eil hanterenn ar VIvet kantved a oa meneget gant Nennius ha meulet gant ar barzh Taliesin a ra anezhañ "Penn Rheged". Diskouez a ra e oa o vevañ e Norzh Bro-Saoz hag en un doare resisoc'h er Westmorland pa raed anezhañ "Roue Llwyfenydd" (traoñienn ar stêr Lyvennet).[4] Mojennoù all a liamm Urien gant kêr Carlisle, 25 lev hepken diouzh traoñienn ar Lyvennet. Hervez Higham, Rheged a "glote tamm-pe-damm gant ar Civitas Carvetiorum gozh, ar rann velestradurel roman a oa he c'hreiz e Carlisle". Daoust ma c'hallfe Rheged bezañ ur c'hreñvlec'h hepken, n'eo ket ral e rafe ar rouanez eus ar mare gant anv o rouantelezh evel anv-doareañ. Soñjal a reer peurliesañ eta e oa eus Rheged ur rouantelezh a zalc'he ul lodenn vras eus ar pezh zo Cumbria hiziv.
Anv-lec'h Dunragit ("Kreñvlec'h Rheged" moarvat) a laka da soñjal en em ledas Rheged e Dumfries and Galloway, e-doug ul lodenn eus hec'h istor d'an nebeutañ. Anvioù-lec'h all a ro da soñjal, daoust ma'z eo diasuroc'h, e c'hallje bezañ tizhet ken pell er su ha Rochdale e bro Manchester, anavezet en Domesday Book evel Recedham. Ar stêr Roch a dremen e Rochdale a oa anavezet en XIIIvet kantved evel "Rachedor Rachet."[5] Evit doare e c'hallfe an anvioù-lec'h-se bezañ savet gant an elfenn 'Rheged' enne abalamour m'emaint en he harzoù end-eeun. En em ledañ a reas rouantelezh Urien etrezek ar reter d'ur mare bennak moarvat, pa raed anezhañ ivez "Roue Catraeth" (Catterick e Yorkshire an Norzh).
Diwezh ar rouantelezh
Goude unanidigezh Bernicia ha Deira a zeuas da vezañ Rouantelezh Northumbria, Rheged a dremenas dindan dalc'h rouantelezh Northumbria, war-dro 730. Un eured a voe etre ar priñs Oswiu Northumbria (ar roue da zont) ha Riemmelth, priñsez Rheged ha merc'h-vihan Rum (Rhun), war-dro 638 moarvat. Gallout a reer soñjal eta e oa unanet an div rouantelezh en un doare peoc'hus, hag e oant resevet en hêrezh gant ar memes den. Ne c'haller ket miret a soñjal avat e diwezh dugelezh Breizh ha marteze e oa rediet ar briñsez da zimeziñ gant un amezeg re c'halloudus.
Ur wezh aet Rheged d'ober ul lodenn eus Northumbria e oa kemeret lec'h ar yezh predenek gant an hensaozneg, ha ne chomas ar yezh keltiek bev nemet e kumuniezhioù ar menezioù. En Xvet kantved, goude distruj galloud Northumbria gant aloubadegoù ar Vikinged e tremenas lodennoù bras eus kornôg ar menezioù Pennines e dalc'h rouantelezh Strat Clut hep brezel, ha Leeds a zeuas da vezañ war an harzoù etre ar Vrezhoned ha rouantelezh viking York. Marteze ez eo ar roud eus ur sevenadur brezhon bev c'hoazh en ul lodenn eus Northumbria d'ar mare-se[6]. Chom a reas al lodenn-se eus Cumbria dindan Strathclyde betek deroù an XIvet kantved pa'z eas Strathclyde hec'h-unan da vezañ ul lodenn eus rouantelezh Bro-Skos. Chomet eo bev anv Kembreiz gwezhall en anv Cumberland hag e hini Cumbria.
Elidyr "Llydanwyn" ap Meirchion (535 - war-dro 555)
e vab, Llywarch Hen ap Elidyr (roue eus 555 betek 590, marvet war-dro 634).
Pa voe aloubet Rheged ar c'hreisteiz gant an Angled ha Saozon ez eas ar roue Llywarch Hen da Gembre, da rouantelezh Powys ma vevas en harlu betek e varv e 634. Brudet eo dreist-holl evel barzh.
Rheged an Hanternoz a vije bet staget ouzh Northumbria dre zimeziñ ar briñsez Rhiainfelt ferch Rhoedd (a Rheged ) hag ar priñs Oswy (a voe roue goude), eus Northumbria, war-dro 638.
War-lerc'h marv ar roue Rhoedd, eus Rheged, n'eus ket bet a bennhêr marteze, ma voe kemeret ar vro gant Saozon Northumbria hep nemeur a vec'h, a greder. Met dister eo an dihelloù.
