PROFILBARU.COM

Сербскае царства
	Гістарычная дзяржава
Сербскае царства
	сербск.: Српско Царство
Герб	Сцяг
	; Сербскае царства пры Стэфане Душане, 1350
< >; >; >; >; >; > 1346 — 1371 ;
Сталіца	Скоп’е і Прызрэн
Мова(ы)	Сербская
Рэлігія	Сербская праваслаўная царква
Грашовая адзінка	Serbian perper[d]
Форма кіравання	манархія
Дынастыя	Няманічы
Цар сербаў і грэкаў
• 1346—1355	Стэфан Ураш IV Душан
• 1355—1371	Стэфан Ураш V
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сербскае царства, (сербск.: Српско Царства, Srpsko Carstvo) — сербска-грэчаскае царства, Душанава царства — эпоха ў развіцці сербскай дзяржавы, калі яна дасягнула сваёй найвялікшай магутнасці і пашырыла свае межы да максімальных за ўсю гісторыю. Эпоха гэтая звычайна вызначаецца ад каранавання сербскага караля Стэфана Душана царскім тытулам да паражэння сербскіх войскаў на рацэ Марыце, г. з. з 1346 па 1371 год. Сербскае царства было адным з самых магутных дзяржаў Еўропы свайго часу.

Перадгісторыя

6 студзеня 1322 года Стэфан III, пасля названы Дзечанскім, пасля смерці свайго бацькі Мілуціна, які перамог у грамадзянскай вайне іншых прэтэндэнтаў на сербскі пасад, быў каранаваны «богаданным вянком каралеўства сербскага». У 1325 г. ён ажаніўся з Марыяй Палеолаг, дачкою візантыйскага пангіперсеваста Іаана, пляменніка імператара Андроніка II. У барацьбе апошняга з яго ўнукам Андронікам III Стэфан заняў бок свайго цесця, і, нягледзячы на яго паражэнне, набыў Вялес, Парасек і некалькі гарадоў у Македоніі.

У выніку войн з Дуброўнікам Стэфан атрымаў Стогн, Пелешац, а таксама, верагодна, частку Хума.

Нарастаючая сіла Сербіі аб'яднала супраць яе балгарскага цара Міхаіла і Андроніка III. У 1330 г. балгарскае войска было пабіта ў бітве пад Велбуждам: Міхаіл загінуў, а Андронік, які ішоў на падмогу, пры вестцы аб гэтым вярнуў свае войскі дадому.

Аднак перамір'е з Візантыяй настроіла супраць Стэфана значную частку сербскай шляхты, якая лічыла гэта вынікам падкопаў каралевы-візантыйкі. Апошняя ўпарта настойвала, каб спадчыннікам Сербіі быў не старэйшы сын Стэфана — Душан (Стэфан Душан), а іншы — Сініша.

Каралевіч Душан і шляхта Зэты вырашылі, што пара пакончыць з уладай караля Стэфана. Іх намерам спрыяў пераварот у Балгарыі, у выніку якога царом там стаў Ян Аляксандр, ізноў стаў пагражаць Сербіі. Неўзабаве Душан пры дапамозе зэцкай шляхты лёгка зрынуў свайго бацьку і 8 верасня 1331 года каранаваўся як кароль Сербіі; зрынуты бацька яго памёр у зняволенні ў лістападзе.

Душан неўзабаве ажаніўся з Аленаю, сястрою балгарскага цара Яна Аляксандра. Шмат у чым дзякуючы гэтаму шлюбу адносіны паміж Сербіяй і Балгарыяй падчас кіравання Душана заставаліся дружалюбнымі.

У тым жа годзе Душан быў урачыста сустрэты жыхарамі Дуброўніка. Праз два года яны атрымалі ад яго ўзбярэжжа Далмацыі ад Стогна да Дуброўніка.

Неўзабаве малады сербскі кароль напаў на Візантыю і заняў амаль усю Македонію, гарады Прылеп, Ахрыд, Кастур і Струміцу (толькі Солунь вытрымала аблогу і засталася за Візантыяй). Мірны дагавор 1334 года замацаваў новыя межы.

У 1336—1340 гг. Душан захапіў вялікую частку Албаніі і пашырыў сваю дзяржаву да Яніны. К 1345 г. пад яго ўладай была ўся Македонія (акрамя Солуні), Албанія і Эпір.

Гісторыя

Стэфан Душан быў урачыста каранаваны ў Скоп’е 16 красавіка 1346 года з тытулам «Цар і самадзержац сербаў і грэкаў», а яго сын Ураш быў абвешчаны каралём Сербіі. З тае прычыны, што каранаваць цара мог толькі патрыярх, сербскі сінод перш за ўсё ўзвёў архіепіскапа Іаанікія ў патрыярхі. Пры дапамозе балгарскага патрыярха Сімеона і ахрыдскага архіепіскапа Мікалая той і правёў каранаванне.

Заваяванні Душана

Войны і захопы Стэфана Душана ніколі не спыняліся. Да канца 1348 года ён заняў Этолію, Акарнанію і Фесалію. У 1349 г. пайшоў на Боснію, але Хум узяць не змог, хоць і спустошыў некаторыя баснійскія вобласці.

У пачатку 1350-х Душан зрушыўся на поўнач. Пасля сутыкненняў з венгерскім каралём Лаёшам ён заняў Мачву і Бялград (1353).

У 1352 г. адбылася першая бітва на Марыце, калі ўпершыню сербскім і балгарскім войскам прыйшлося сысціся з туркамі. Нават паражэнне сербаў у гэтай бітве не спыніла заваяванняў Душана.

У канцы 1355 года пачалася вайна паміж Сербіяй і Венецыяй, з аднаго боку, і Венгрыяй з Босніяй — з іншага. Неўзабаве пасля яе пачатку цар Душан памёр (20 снежня 1355). Вайна доўжылася тры гады; у выніку Далмацыя і Дуброўнік адышлі да Венгрыі.

Культура і эканоміка Душанава царства

Верагодна, найвялікшым дакументам Душанавай улады ў Сербіі з'яўляецца яго «Законнік» — збор законаў, складзены ў 1349 г. (дапоўнены ў 1354 г.) і ўнікальны для Еўропы таго часу. Душанаў «Законнік» кадзіфікаваў і юрыдычна аформіў усе прававыя нормы і звычаі, якімі у тыя часы кіраваліся ў Сербіі.

Цар Душан адкрыў новыя гандлёвыя шляхі і спрыяў развіццю эканомікі сваёй краіны. Царства квітнела і было адною з самых развітых дзяржаў Еўропы. У гэты час былі створаны некаторыя з найвялікшых помнікаў сербскай культуры, напрыклад «Намаканон» свяціцеля Савы.

Царства пасля Душана

Пасля смерці Душана Сербія ўвайшла ў новы перыяд сваёй бурнай гісторыі: узвысіліся мясцовыя феадальныя ўладары. Стэфанаў сын і пераемнік Ураш, празваны Слабым, не меў ні сілы, ні мудрасці для таго, каб процістаяць гэтаму; пры ім дзяржава хутка спаўзла да феадальнай анархіі і фактычна распалася. Узвысілася сямейства Мрняўчэвічэй і некалькі іншых; некаторыя прызнавалі вярхоўную ўладу Ураша (Лазар Хрэбелянавіч у Паўднёвай Сербіі, Вук Бранкавіч на Косаве, браты Балшычы ў Зэце, Нікола Алтамановіч з Златыбора і Рудні), тады як Вукашын Мрнявчэвіч аддзяліўся і ў 1366 г. у сваёй сталіцы Прылепе абвясціў сябе каралём. Але ўсе — незалежна ад стаўлення да Ураша — самастойна кіравалі сваімі валадарствамі і імкнуліся абараняць іх, тады як Ураш гэтага не мог і не ўмеў.

У такім стане Сербія, падзеленая і слабая, паўстала перад новай пагрозай: дзяржава турак-асманаў паступова распаўсюджвалася з Азіі ў Еўропу, перш захопліваючы землі Візантыі, а пазней — і іншых балканскіх дзяржаў.

Ураш памёр бяздзетным у снежні 1371 года.

Літаратура

Илустрована историја Срба, том 3: Српска држава Немањића 1321—1371 — Illustrated history of the Serbs, vol. 3: The Serbian state of the Nemanjićes / Приредили Милан Ст. Протић, Никола Кусовац, Десанка Милошевић. — Београд: КИЗ ЛИТЕРА, 1992; Melbourne: Perfect Ideas Pty Ltd, 1993. ISBN 86-7467-011-3.