Саўлеская бітва (1236)

Праціўнікі
Ордэн мечаносцаў жамойты
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Саўлеская бітва, або бітва пры Саўле (22 верасня 1236) — баявое сутыкненне войскаў Ордэна мечаносцаў і яго саюзнікаў з войскам жамойтаў і земгалаў^[1]. Апісана ў Лівонскай старэйшай рыфмаванай хроніцы.

Ход падзей

У 2-й палове лета 1236 года быў арганізаваны першы крыжовы паход на Жамойць^[2]. На баку Ордэна мечаносцаў у паходзе бралі ўдзел рыцары з Заходняй Еўропы, хрышчоныя эсты, лівы, латгалы, атрад з двухсот пскавічоў, а таксама наўгародскія воі^[1].

Бітва адбылася 22 верасня 1236 года, калі каля мясцовасці Саўле на крыжаносцаў, якія вярталіся з паходу, напалі жамойты і земгалы. Лакалізацыя Саўле выклікае спрэчкі, звычайна, месца атаясняюць з цяперашнім горадам Шаўляй у Літве. Па іншай версіі, бітва адбылася каля цяперашняй латвійскай вёскі Вецсаўле^[lv][1].

Цяжкая кавалерыя крыжаносцаў была вымушаная прыняць бой у балоцістай мясцовасці, дзе перавага былі на баку лёгкаўзброеных жамойтаў і земгалаў. Войска язычнікаў, магчыма, узначальвалі Вікінт і Эрдзівіл, згаданыя ў дамове 1219 года як жамойцкія князі^[2].

Крыжаносцы пацярпелі цяжкае паражэнне, у бітве загінулі вялікі магістр Вольквін і 48 рыцараў Ордэна мечаносцаў, а таксама многія саюзнікі Ордэна, у тым ліку 180 пскавічоў^[3].

Пасля паражэння супраць улады Ордэна мечаносцаў паўсталі куршы, земгалы і селы^[1]. У 1237 годзе Ордэн быў вымушаны аб’яднацца з больш паспяховым Тэўтонскім ордэнам.

Памяць

У 2000 годзе рашэннем парламентаў Літвы і Латвіі 22 верасня абвешчана Днём адзінства балтаў. З 2009 года на гэтае свята пачалі запальваць вогнішчы на пагорках і старажытных гарадзішчах. Праз некалькі гадоў да акцыі далучыліся актывісты балцкага руху ў Беларусі, і цяпер кожны год Дзень адзінства балтаў — 22 верасня, адзначаюць вогнішчамі і ў Беларусі.

У культуры

Карціна Волдэмара Вімбы "Саўлэс каўя", 1937

У 1937 годзе латвійскі мастак Волдэмарс Вімба намаляваў карціну "Saules kauja" (лат. "Саўлеская бітва"), якая экспануецца ў латвійскім Ваенным музеі.

Вімбава карціна выкарыстана для вокладкі альбома "Kauja Pie Saules" (лат. "Бітва пры Саўле"), які ў 1998 годзе выпусціў латвійскі музычны метал-гурт Skyforger.

Зноскі

1. Саўлеская бітва // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя у 3 т. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 554. — 788 с.
2. Насевiч В. Л. Пакаленне першае: Міндоўг (1230-ыя — 1250-ыя гады) // Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: Падзеі і асобы. — Мн., 1993.
3. В лѣто 6745 [1237] // Новгородская первая летопись старшего извода.