2 лютага 2023 года Свяшчэнны Сінод ПЦУ дазволіў і зацвердзіў парадак благаславення прыходам і манастырам на поўнае выкарыстанне новаюліянскага календара,[13] а 24 мая 2023 года вырашыў правесці пасяджэнне Архірэйскага Сабора, дзе будзе вынесена пытанне каляндарнай рэформы.[14][14][15] 24 мая 2023 года на Архірэйскім Саборы ў Скінскай царкве Кіева-Пячэрскай лаўры Праваслаўная Царква Украіны вырашыла перайсці з 1 верасня на новаюліянскі каляндар.[16][17][18][19] 27 ліпеня 2023 года Памесны Сабор зацвердзіў пераход.[20][21]
Прычынай з’яўлення каляндарнай рэформы ў Еўропе стала неадпаведнасць паміж днём вясновага раўнадзенства, які ў 16 стагоддзі па юліянскім календары пачаў прыпадаць на 11 сакавіка, і днём раўнадзенства, які прыходзіўся на 21 сакавіка ў 325 годзе ад Нараджэння Хрыстовага, калі на Нікейскім саборы былі вызначаныя каляндарныя прынцыпы царкоўнага жыцця. Для царквы падобная сітуацыя была недапушчальная, паколькі дзень вясновага раўнадзенства вызначаў дату святкавання Вялікадня. Памылку заўважылі яшчэ ў пачатку XIV ст., але з розных прычынаў яе не спяшаліся выпраўляць яшчэ больш за 250 гадоў. Візантыйскі навуковец Ісаак Аргір лічыў якія-небудзь выпраўленні бессэнсоўнымі, паколькі ў 1492 годзе ён чакаў канец свету (сёлета павінна было выканацца 7000 гадоў «з дня стварэння свету».) У канцы XVI стагоддзі пытанне аб рэформе каляндара ўжо пераспела, таму папа Грыгорый XIII стварыў адмысловую камісію, якая павінна была абраць найлепшы праект новага календара. Пасля азнаямлення з рознымі варыянтамі камісія абрала праект італьянскага матэматыка і лекара Алаізія Ліліуса[uk].[32]
Прыхільнікі каляндарнай рэформы таксама лічаць, што пераход аддаліць Украіну ад расійскіх і савецкіх традыцый[35].
Доктар багаслоўскіх навук Дзмітрый Стэпавік[uk] лічыць, што ўкраінцам варта прыняць новы стыль. У першую чаргу няма дакладнай даты, калі нарадзіўся Ісус Хрыстос, аднак у хрысціянскай традыцыі гэта адбылося падчас зімовага сонцастаяння (менавіта 25 снежня да светлавога часу сутак пачынае дабаўляцца адна хвіліна). Таксама да Нараджэння Хрыстова павінен скончыцца Калядны пост[uk], бо калі свята 25 снежня, то пост будзе заканчвацца да Новага года (гэта дзень спеваў, весялосці і танцаў, якія забаронены падчас строгага посту).[36]
Грыгарыянскі каляндар ва Украінскай Народнай Рэспубліцы быў уведзены 16 лютага 1918 года, калі гэты дзень сталі лічыць 1 сакавіка 1918 года. Заходнія ўкраінскія землі знаходзіліся ў складзе Аўстра-Венгрыі, дзе грыгарыянскі каляндар ужо быў дзяржаўным. Русінскія цэрквы ў Рэчы Паспалітай і Аўстра-Венгрыі карысталіся старым стылем, гэта значыць юліянскім календаром, бо стаяла пытанне захавання этнічнай самаідэнтыфікацыі русінаў, іх адрознівання з палякамі-каталікамі.[38]
Рэктар Адкрытага праваслаўнага ўніверсітэта святой Сафіі-Прамудрасці[uk]Георгій Каваленка[uk] ў снежні 2022 года выказаў меркаванне, што пакуль Калядныя богаслужэнні мэтазгодна праводзіць двойчы — 25 снежня і 7 студзеня, а ў далейшым праводзіць абмеркаванне магчымасці далейшага пераходу на новаюліянскі каляндар. Пры гэтым, як лічыць святар, рашэнне павінна прымацца не асобна адной царквой, а, напрыклад, усёй рэлігійнай супольнасцю — або ўсімі праваслаўнымі, або праваслаўнымі і грэка-каталікамі, або хрысціянамі ў рамках Усеўкраінскай рады цэркваў і рэлігійных арганізацый[uk][42].
24 снежня2022 года вярхоўны архіепіскап Святаслаў падчас аўдыенцыі перадаў мітрапаліту[uk]Епіфанію для азнаямлення ліст з выкладам меркаванняў іерархаў УГКЦ датычна каляндарнай рэформы. Прадстаяцелі вырашылі стварыць сумесную рабочую групу па канкрэтных прапановах каляндарнай рэформы. Сумесную групу ініцыююць з нагоды святкавання 1700-годдзя Першага Сусветнага Сабору, які адбыўся ў Нікеі ў 325 годзе. На гэтым Саборы таксама былі вызначаныя каляндарныя прынцыпы царкоўнага жыцця[43][44][45][46][47].
28 чэрвеня 2023 года прэзідэнт УкраіныУладзімір Зяленскі ўнёс у Вярхоўную Раду Украіны законапраект, які пераносіць з 28 ліпеня на 15 ліпеня Дзень украінскай дзяржаўнасці, з 14 кастрычніка на 1 кастрычніка — Дзень абаронцаў Украіны і адмяняе свята Раства Хрыстова 7 студзеня.[49][50][51] У царкоўных колах не чакалі, што прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі вырашыцца хутка адмяняць выхадны на Каляды 7 студзеня.[52] Законапраект быў прыняты Вярхоўнай Радай Украіны 14 ліпеня 2023 года.[53][54]
Прадстаяцель Праваслаўнай царквы Украінымітрапаліт[uk]Епіфаній у снежні 2020 года заявіў, што такая змена даты ва Украіне магчыма пасля таго, калі да такога рашэння будзе гатова як царква, так і вернікі пасля правядзення асветніцкай працы. Было адзначана, што перанос Нараджэнне Хрыстова пацягне за сабой змяненне дат усіх нерухомых свят на 13 дзён[55].
У снежні 2021 года мітрапаліт[uk]Епіфаній выказаў надзею, што на працягу наступных 10 гадоў большасць украінцаў змогуць перайсці на святкаванне Калядаў 25 снежня, і падкрэсліў, што асабіста падтрымлівае пераход святкавання Раства Хрыстовага па новаюліянскім календары, па якім святкуе 9 з 15 аўтакефальных цэркваў. Але пераход павінен адбывацца паступова[56].
18 кастрычніка2022 года Свяшчэнны Сінод Праваслаўнай Царквы Украіны[uk] дазволіў епархіям праводзіць богаслужэнні на Нараджэнне Хрыстова па новаюліянскім календары — 25 снежня. Там, дзе для гэтага існуюць пастырскія абставіны[удакладніць] і засведчваецца жаданне вернікаў, як выключэнне дазволіць па рашэнні пробашча і абшчыны 25 снежня 2022 г. здзейсніць богаслужэнне з наступным прадстаўленнем праз дыяцэзіяльныя ўпраўленні ў Кіеўскую мітраполію пісьмовай інфармацыі аб ліку ўдзельнікаў набажэнстваў. У выпадку здзяйснення богаслужэння, яго ўдзельнікі ў гэты дзень вызваляюцца ад абмежаванняў паста.[11][12]
25 снежня мітрапаліт Епіфаній паведаміў, што на наступным пасяджэнні Сінода ПЦУ вывучыць атрыманы вопыт па правядзенні калядных літургій 25 снежня ў 2022 годзе па новым стылі — як станоўчы, так і адмоўны. І ў далейшым ПЦУ выключна саборна будзе вызначацца адносна далейшых крокаў у каляндарнай рэформе, маючы на мэце галоўнае: не дазволіць праціўнікам або неразумным рупліўцам розных ідэй прымножыць падзелы ў Царкве.[57]
6 студзеня 2023 года мітрапаліт Епіфаній паведаміў, што прыходы Праваслаўнай царквы Украіны, якія захочуць поўнасцю перайсці на новаюліянскі каляндар, неўзабаве змогуць гэта зрабіць пасля рашэння бліжэйшага пасяджэння Сінода, адзначыўшы, што ПЦУ ўжо стала на шлях рэформы царкоўнага календара і будзе рабіць усё для таго, каб увасобіць яе на працягу 2023 года ў жыццё.[58][59] Спікер ПЦУ Еўстрацій Зара лічыў, што пытанне каляндарнай рэформы будзе прасоўвацца паспяхова і дастаткова хутка, але важна, каб гэтае пытанне не падзяліла грамадства і ПЦУ, таму ўсё гэта павінна быць прадумана.[60]
2 лютага 2023 года Свяшчэнны Сінод ПЦУ дазволіў і зацвердзіў парадак благаславення прыходам і манастырам на поўнае выкарыстанне новаюліянскага календара[13], а 24 мая 2023 года вырашыў правесці пасяджэнне Архірэйскага Сабора, дзе будзе вынесена пытанне каляндарнай рэформы.[14][14][15] 6 лютага 2023 г. мітрапаліт Еўстрацій Зара пасля рашэння УГКЦ аб пераходзе на новы стыль заявіў, што ёсць усе падставы для прыняцця станоўчага рашэння на Саборы ў маі 2023 года аб пераходзе ПЦУ на новы стыль.[61][62]
2 сакавіка 2023 года Праваслаўная Царква Украіны ўпершыню апублікавала інфармацыю аб найвялікшых святах і днях памяці святых у двух варыянтах па юліянскім і новаюліянскім календары, адзначыўшы актуальнасць пытання каляндарнай рэформы, паколькі Праваслаўная царква Украіны атрымлівае шматлікія запыты ад прыходаў, манастыроў, свецкіх, духоўных і архірэяў аб магчымасці выкарыстання ў практыцы служэння новаюліянскага календара.[63]
12 лістапада 2023 года Кіева-Пячэрская лаўра абвясціла аб пераходзе на новаюліянскі каляндар з 15 лістапада 2023 года, калі пачынаецца Калядны пост.[65]
Украінская Праваслаўная Царква (Маскоўскага патрыярхата)
Каля ста румынскіх прыходаў ва Украіне, якія ўваходзяць у склад Украінскай праваслаўнай царквы Маскоўскага патрыярхата, заўсёды святкавалі Раство Хрыстова 25 снежня па новаюліянскім календары, як і Румынская Праваслаўная Царква.[66]
Як сведчаць вынікі даследавання, праведзенага 1-2 чэрвеня 2023 года сацыялагічнай групай «Рэйтынг», за правядзенне каляндарнай рэформы больш за 40 % прыхаджан Украінскай праваслаўнай царквы Маскоўскага патрыярхата. У той жа час сярод іх больш за тых, хто супраць гэтай рэформы — 35 %.[67]
Прадстаяцель УГКЦвярхоўны архіепіскапСвятаслаў у снежні 2020 года заявіў, што грэка-каталіцкая царква будзе вырашаць пытанне пераходу на новы стыль «разам з нашымі праваслаўнымі братамі».[69] Ён таксама заўважаў, што гэтае пытанне не адносіцца да дагматычных, яно павінна пераадольваць царкоўныя расколы, а не выклікаць новыя і на яго думку, пераход да святкавання Раства Хрыстовага па новым стылі, гэта значыць 25 снежня, павінен адбывацца па ініцыятыве парафіян.[70]
3 снежня 2022 года вярхоўны архіепіскапСвятаслаў заявіў, што УГКЦ мае шматгадовы вопыт пераходу на грыгарыянскі каляндар, паколькі большасць дыяцэзій і парафій за мяжой ужо доўгі час адзначаюць святы па новым стылі. Ва Украіне ж, паводле яго слоў, вывучаюць магчымасці пераходу. Неабходныя тры рэчы, каб гэта было магчыма: справа не толькі ў Калядах (будзе ўсёахопная, цэласная рэформа, што пацягне за сабой змену ўсіх іншых дат нерухомых свят у літургічным годзе. Мікалая будзе 6 снежня, а Дзень абаронцаў Украіны на Пакроў Прасвятой Багародзіцы — 1 кастрычніка і г.д.); каляндарную рэформу трэба рабіць разам з іншымі Цэрквамі Украіны і [расійска-ўкраінская] вайна не з’яўляецца зручным часам для каляндарнай рэформы.[72]
1-2 лютага 2023 года ў Львове-Брухавычах Сінод біскупаў УГКЦ пастанавіў, што з 1 верасня 2023 г. Украінская Грэка-Каталіцкая Царква ва Украіне пераходзіць на новы стыль (новаюліянскі каляндар) для нерухомых святаў з захавання Пасхаліі, абвешчанай Вярхоўным Архіепіскапам Святаславам 6 лютага 2023.[23] Каляндарная рэформа будзе мець два этапы. Першы датычыцца ўсіх нерухомых святаў, а другі — святкавання Пасхаліі. Парафіі, якія не гатовыя перайсці на новы стыль у 2023 годзе, маюць пераходны перыяд да 1 верасня 2025 года.[22]
6 лютага 2023 года Перамышльска-Варшаўская мітраполія (укр.), улічваючы папярэдняе рашэнне УГКЦ ва Украіне і выказванні меркавання Дэлегатаў агульнага Епархіяльнага Сабору ў Поршавіцы ў чэрвені 2022 года, прыняла рашэнне перайсці на новаюліянскі каляндар з 1 верасня 2023.[26][27]
Згодна з дэкрэтам уладара Мікалая Бычка (англ.) ад 22 сакавіка 2023 года, з 1 верасня 2023 года Епархія Святых Пятра і Паўла ў Мельбурне (англ.) цалкам пераходзіць на грыгарыянскі каляндар, уключаючы Пасхалію, у адрозненне ад УГКЦ у Еўразіі.[28] 24 сакавіка 2023 года біскуп Мікалай заявіў, што асноўны намер каляндарнай рэформы УГКЦ у Аўстраліі і Акіяніі — быць у адзінстве з Каталіцкай царквой у цэлым, і з УГКЦ таксама. Біскуп Мікалай падкрэсліў, што зменяцца толькі даты, а традыцыі святкавання ўкраінцаў Аўстраліі застануцца нязменнымі.[73][74]
23 чэрвеня 2022 года Усеўкраінскі саюз цэркваў евангельскіх хрысціян-баптыстаў[uk] (УСЦ ЕХБ) прыняў рашэнне перайсці на грыгарыянскі каляндар са снежня 2022 года. Многія баптысцкія абшчыны святкавалі Каляды па новым стылі яшчэ да гэтага рашэння шмат гадоў. Да таго ж, у 2022 годзе шэраг цэркваў УСЦ ЕХБ пачалі святкаваць Пасхалію разам з заходнімі хрысціянамі па грыгарыянскім календары.[79][80]
29 чэрвеня 2022 года праўленне УСЦ ЕХБ апублікавала рэкамендацыі па святкаванні хрысціянскіх свят па новым стылі:[81]
Доўгі час евангельскія хрысціяне-баптысты Украіны заставаліся пад уплывам праваслаўнай [рускай] традыцыі, у прыватнасці па святкаванні Раства Хрыстовага, Вялікадня і іншых, звязаных з імі свят. Больш за сто гадоў працягваў існаваць паралельна так званы «стары стыль». Іронія заключалася ў тым, што Каляды святкаваліся ўжо пасля Новага года, а не наадварот, як гэта і павінна быць. Сітуацыя з календаром ссунулася з месца ў 2017 годзе, калі Вярхоўная Рада Украіны прызнала 25 снежня выходным днём, як Каляды «заходняга абраду». У апошнія гады Каляды і Вялікдзень многія цэрквы ўжо святкавалі па грыгарыянскім календары. Грунтуючыся на вышэйзгаданым, Савет УСЦ ЕХБ рэкамендуе памесным цэрквам Саюза ЕХБ пераходзіць на святкаванне Ражства Хрыстова, Вялікадня і іншых хрысціянскіх свят па грыгарыянскім календары.
Сёння Украіна адмаўляецца ад мінулага, якое звязвае яе з рускім светам, еўразійствам і альтэрнатыўнай ад Захаду культурай. Каляндарны падзел у хрысціянскім свеце быў адным з элементаў цывілізацыйнай тоеснасці з Расіяй і яе геапалітычным супрацьпастаўленнем Еўропе. Паступова ўсё больш украінскіх хрысціян выбіраюць адзінства з Захадам, а цяперашняя расійска-ўкраінская вайна толькі актуалізавала гэта імкненне.
адзначае УЦХВЕ
Перашкаджэнне
Вялікдзень
9 з 16 памесных аўтакефальных праваслаўных цэркваў, якія жывуць паводле новага стылю, карыстаюцца новаюліянскім календаром (гэта калі Нараджэнне Хрыстова супадае з грыгарыянскім, а Вялікдзень — з юліянскім), за выключэннем аўтаномнай[uk]Фінляндскай Праваслаўнай Царквы, якая жыве паводле грыгарыянскага календара.[86] Пачынаючы з Нікейскага сабору325 года, дата вылічэння Вялікадня мае чатыры асноўныя правілы. Вялікдзень павінен быць:[86]
Пасля веснавога раўнадзенства (21 сакавіка);
Пасля першай поўні пасля раўнадзенства;
У наступную нядзелю пасля поўні;
Хрысціянскі Вялікдзень павінен быць пасля яўрэйскага Песаха, таму што, паводле Евангелля, Хрыстос уваскрос на другі дзень пасля яўрэйскага Песаха.
На аснове юліянскага календара была складзена так званая вечная Пасхалія, гэта значыць цыкл працягласцю ў 532 гады, які прадугледжвае ўсе магчымасці даты Вялікадня і пры гэтым цыклічна паўтараецца. Аднак пасля ўвядзення рэформы грыгарыянскага календара гэты вечны Вялікдзень больш не працуе. Яны вынайшлі іншую формулу вылічэння Вялікадня, якая таксама захоўвае ўсе прадпісанні Нікейскага сабору з той розніцай, што вельмі рэдка хрысціянская Пасха бывае раней за яўрэйскую.[86]
Па гэтай прычыне некаторыя праваслаўныя цэрквы прыдумалі так званы новаюліянскі каляндар, дзе нерухомыя святы адзначаюцца па грыгарыянскім календары, а рухомыя — па юліянскім.[86]
Аднак новаюліянскі каляндар мае больш недахопаў, чым Вялікдзень па чыста грыгарыянскім календары. Напрыклад, у 2022 годзе свята Вялікадня святкавалі па двух календарах з розніцай у 1 тыдзень. Яўрэйскі Песах святкаваўся 14 красавіка, а першая поўня пасля рэальнага вясновага раўнадзенства была 16 красавіка. Такім чынам, Вялікдзень, які па грыгарыянскім календары святкаваўся 17 красавіка, захаваў усе чатыры патрабаванні Нікейскага сабора, а Вялікдзень па юліянскім календары праз тыдзень 24 красавіка — не. Паводле старажытных ілжывых разлікаў поўня павінна была быць толькі 20 красавіка, больш за тое, ідэнтычная сітуацыя будзе ў 2023 годзе. Бо рэальны поўны месяц будзе 6 красавіка, а тэарэтычны павінен быць толькі 9 красавіка, таму па грыгарыянскім календары Вялікдзень будуць святкаваць 9 красавіка, а па юліянскім календары яшчэ чакаць тыдзень і святкаваць толькі 16 красавіка. Пры гэтым яўрэйскі Песах будзе 6 красавіка, гэта значыць зноў усе чатыры прадпісанні Нікейскага сабора захаваны ў грыгарыянскім календары.[86]
Яшчэ горшая сітуацыя, калі паміж двума календарамі ўзнікае розніца ў 5 тыдняў, як будзе ў 2024 годзе, калі па юліянскім календары Вялікдзень будзе ўжо пасля другой рэальнай поўні. Такім чынам, абвінавачванне некаторых праваслаўных у тым, што каталікі, якія святкуюць Вялікдзень па грыгарыянскім календары, парушаюць адно правіла Нікейскага сабора, вядома, мае месца, аднак праваслаўныя з такой жа частатой парушаюць два правілы Нікейскага сабора, і тое нават вельмі часта[86].
Жыватворны агонь
Падчас дыскусій па каляндарнай рэформе часта памылкова спекулюецца тэма Жыватворнага агню як веравання аб цудоўным узыходжанні.[87] Яшчэ ў 2001 годзе месцаахоўнік патрыяршага прастола Іерусалімскай Царквы мітрапаліт Пятрскі Карнілій, які ўдзельнічаў у цырымоніі асвячэння, назваў узыходжанне агню натуральнай з’явай. «Аднак малітвы, чытэльныя патрыярхам або біскупам, якія яго замяняюць, асвячаюць гэтае натуральнае святло і з прычыны гэтага яно мае ласку Святога святла. Гэта натуральнае святло, якое запальваюць ад нязгаснай лампады, якая захоўваецца ў рызніцы храма Уваскрэсення», — адзначыў мітрапаліт Карнілій.[88] У 2018 годзе сваім сведчаннем з рэпарцёрам тэлеканала «Хадашот 2» падзяліўся армянскі святар Самуіл Агаян:
«Мы прыносім звязкі свечак, мы завём іх паходнямі, і падпальваем іх ад алейнай лямпы і выходзім, каб раздаць жыватворны агонь.... Так, ад алейнай лямпы, якую пакідаем загадзя... Мы верым у цуды, але паверце, я рабіў гэта тройчы, і гэта не цуд. Бог робіць цуды, але не ў суцяшэнне людзям, а толькі тады, калі гэта сапраўды трэба».
У інтэрв’ю «5 каналу» мітрапаліт Кіеўскі і ўсяе Украіны Епіфаній распавёў, што святое святло проста выносяць і асвячаюць, як асвячаюць ваду, а перад гэтым абліваюць, хоць некаторыя вераць у цудоўнае сыходжанне агню:[89][90][91]
«Як прыкладна мы асвячаем на Іардан ваду: ёсць рэчыва, ёсць вада. Яна ж не ўзнікае проста. Не робіцца цуд. Святар не стварае ваду як такую, ён проста асвячае яе і атрымлівае добрую сілу. Гэтак жа і з Жыватворным агнём. Ён проста выносіцца з Труны Гасподняй… некаторыя вераць, што яна цудоўнай выявай (сыходзіць, рэд.), але гэта ў большай ступені ўспамін таго першага цуду, які быў здзейснены ў пэўны момант. І ў знак гэтага яно адбываецца кожны год».
У канцы 2021 года ідэю пераносу святкавання Раства Хрыстовага з 7 студзеня на 25 снежня падтрымлівалі чвэрць апытаных, у той час як 58 працэнтаў рэспандэнтаў былі супраць, а 15 працэнтам было абыякава. Аднак за апошнія пяць гадоў зменшылася колькасць тых, хто супраць пераносу даты святкавання Нараджэння Хрыстова (з 69 да 58 працэнтаў) і крыху ўзрасла колькасць прыхільнікаў (з 15 да 26 працэнтаў). Больш за ўсё прыхільнікаў ідэі пераносу Нараджэння Хрыстова на Захадзе і ў Кіеве — каля 40 працэнтаў.[94]
Па выніках даследавання, праведзенага 1-2 чэрвеня 2023 года сацыялагічнай групай «Рэйтынг», правядзенне каляндарнай рэформы падтрымліваюць 63 % украінцаў, 18 % — супраць, а яшчэ 17 % — ставяцца да гэтага абыякава. Больш за ўсё прыхільнікаў пераходу сярод грэка-каталікоў — 92 %, пакуль толькі 4 % супраць. Сярод вернікаў ПЦУ больш за 60 % падтрымліваюць ініцыятыву пераходу на новы каляндар, а 29 % супраць. Акрамя таго, за змену календара больш за 40 % прыхаджан УПЦ (МП). У той жа час сярод іх больш за тых, хто супраць гэтай ініцыятывы — 35 %. У цэлым больш за ўсё прыхільнікаў пераходу сярод жыхароў захаду Украіны — 78 %. Меншая падтрымка людзей з усходніх і паўднёвых абласцей, аднак каля паловы «за» перанос даты святкавання Нараджэння Хрыстовага.[67]
Паводле даследавання міжнароднай кампаніі Deloitte у лістападзе 2023 году, пасля пераходу ўкраінскіх хрысьціянскіх царкоў на новы стыль большасць украінцаў (каля 45 %) будуць святкаваць Нараджэнне Хрыстова 25 снежня і толькі 17 % — 7 студзеня, а 32 % плануюць святкаваць двойчы.[99][100]
Паводле апытання Міжнароднага рэспубліканскага інстытута, у лютым 2024 года 53 % украінцаў святкавалі Каляды 25 снежня. Каляды 7 студзеня ў 2024 годзе святкавалі 11 %, а двойчы — 17 %. Сярод тых, хто святкаваў Каляды, 25 снежня пераважалі грэка-каталікі (93 %), а на другім месцы — вернікі Праваслаўнай царквы Украіны (58 %). Каляды 25 снежня адзначалі таксама атэісты (33 %) і тыя, хто не належыць ні да адной рэлігіі (38 %). Найменш распаўсюджанай дата была сярод вернікаў УПЦ (МП) (24 %).[101]
У выніку апытання, якое завяршылася 30 снежня, 60 % украінцаў аддалі перавагу Раству 25 снежня, а толькі 25 % — 7 студзеня. За два дні святкаваць гатовы амаль 13 % апытаных. Не святкуюць — прыкладна 3 %. У апытанні прынялі ўдзел рэкордныя 1,5 млн чалавек.[105]
