Рэферэндар вялікі літоўскі

Рэферэндары вялікія літоўскія (лац.: referendarius - "той хто дае справаздачу", "рэфэры") — ураднікі ў Вялікім Княстве Літоўскім і Рэчы Паспалітай.

Штодзённа ў каралеўскім палацы, ад раніцы пасля імшы і да абеду, а пасля абеду да вячэры выслухоўвалі скаргі прыватных асоб і паведамлялі іх змест (перакладалі) канцлеру (а той даводзіў іх да караля і вялікага князя), паведамлялі пастановы манарха на пададзеныя просьбы і скаргі. Паводле функцыі павінны былі несупынна знаходзіцца пры каралі, даваць яму парады як быць "справядлівым".

У Польшчы ўрады свецкага і духоўнага рэферэндара ўведзены ў 1507 годзе. У Вялікім Княстве Літоўскім духоўны і свецкі рэферэндары вядомы адпаведна з 1539 і 1575 гадоў. У 1633 годзе духоўны рэфэрэндар атрымаў права ўдзельнічаць ў паседжаннях Сената з правам дарадчага голасу. У 1635 годзе ўраўнаваны ў правах з каронным духоўным рэферэндарам, засядаў у каралеўскім рэляцыйным судзе, дзе разглядаліся інфлянцкія і курляндскія справы.

У гэты час у ВКЛ заснаваны рэфэрэндарскі суд (ажыццяўляўся духоўным рэферэндарам аднаасобна) як найвышэйшы даменіяльны суд караля. Разглядаў скаргі сялян каралеўскіх уладанняў (каралеўшчын) ВКЛ на старостаў і дзяржаўцаў. Найвышэйшай апеляцыйнай інстанцыяй для рэферэндарскага суда быў задворны асэсарскі (каралеўскі) суд.

У 1540—1570-я гады ўрад рэферэндара існаваў і ў Падляшскім ваяводстве.

Спіс вялікіх рэферэндараў літоўскіх (духоўных)

Дата прыняцця
пасады 		Дата складання
пасады
альбо смерці 		Асоба Выява Заўвагі
Вялікія рэферэндары літоўскія
1586 3 лістапада
1598		 Мікалай Карызна
(Mikołaj Koryzna)		 Памёр
1599 1615 Яўстах Валовіч
(Eustachy Wołłowicz)		 Паступіў на літоўскага падканцлера
4 красавіка
1615		 1618 Станіслаў Кішка
(Stanisław Kiszka)		 Паступіў на жамойцкага біскупа
24 ліпеня
1620		 1630 Мельхіёр Эляшэвіч-Гейш
(Melchior Eliaszowicz-Gieysz)		 Паступіў на жамойцкага біскупа
1630 10 лютага
1631		 Ян Караль Белазор
(Jan Karol Białłozor)		 Памёр
18 сакавіка
1631		 1641 Марцыян Трызна
(Marcjan Tryzna)		 Паступіў на літоўскага падканцлера
30 жніўня
1641		 красавік
1649		 Францішак Ісайкоўскі
(Franciszek Isajkowski)		 Паступіў на смаленскага біскупа
6 мая
1649		 21 красавіка
1656		 Ян Караль Даўгяла
(Jan Karol Dowgiałło)		 Паступіў на віленскага біскупа
1656 1656 Юрый Станіслаў Валовіч
(Jerzy Stanisław Wołłowicz)		 Памёр
1657 сакавік
1659		 Аляксандр Казімір Сапега
(Aleksander Kazimierz Sapieha)		 Паступіў на жамойцкага біскупа
6 красавіка
1659		 1670 Юрый Невяроўскі
(Jerzy Niewiarowski)		 Памёр
1670 жнівень
1673		 Валерыян Станіслаў Юдзіцкі
(Walerian Stanisław Judycki)		 Памёр
1674 1687 Яўстах Катовіч
(Eustachy Kotowicz)		 Паступіў на смаленскага біскупа
2 мая
1687		 1695 Ян Геранім Крышпін-Кіршэнштэйн
(Jan Hieronim Kryszpin-Kirszensztein)		 Паступіў на жамойцкага біскупа
1695 1701 Аляксандр Выгоўскі
(Aleksander Wyhowski)		 Паступіў на луцкага біскупа
4 ліпеня
1703		 4 лістапада
1705		 Канстанцін Феліцыян Шаняўскі
(Konstanty Felicjan Szaniawski)		 Паступіў на куяўскага біскупа
4 снежня
1705		 1710 Мацей Юзаф Анцута
(Maciej Józef Ancuta)		 Паступіў на віленскага суфрагана
1710 16 мая
1737		 Ежы Казімір Анцута
(Jerzy Kazimierz Ancuta)		 Памёр
8 ліпеня
1737		 4 снежня
1754		 Юзаф Станіслаў Сапега
(Józef Stanisław Sapieha)		 Памёр
14 снежня
1754		 люты
1762		 Ігнацы Якуб Масальскі
(Ignacy Jakub Massalski)		 Паступіў на віленскага біскупа
15 лютага
1762		 24 ліпеня
1774		 Аляксандр Гараін
(Aleksander Horain)		 Памёр
8 жніўня
1774		 май
1787		 Павел Ксаверый Бжастоўскі
(Paweł Ksawery Brzostowski)		 Адмовіўся ад пасады
8 мая
1787		 1791 Гуга Калантай
(Hugo Kołłątaj)		 Паступіў на кароннага падканцлера
19 мая
1791		 1794 Андрэй Валовіч
(Andrzej Wołowicz)		 Адмовіўся ад пасады
1794 1795 Ігнацы Валовіч
(Ignacy Wołłowicz)		 Склаў урад у сувязі са спыненнем існавання Рэчы Паспалітай

Спіс вялікіх рэферэндараў літоўскіх (свецкіх)

Дата прыняцця
пасады 		Дата складання
пасады
альбо смерці 		Асоба Выява Заўвагі
Вялікія рэферэндары літоўскія
? 1589 Габрыэль Война
(Gabriel Woyna)		 Паступіў на літоўскага падканцлера
29 красавіка
1589		 1610 Багдан Храптовіч
(Bogdan Chreptowicz)		 Памёр
10 жніўня
1610		 15 чэрвеня
1625		 Аляксандр Гасеўскі
(Aleksander Gosiewski)		 Паступіў на смаленскага ваяводу
15 чэрвеня
1625		 25 лістапада
1626		 Мікалай Завіша
(Mikołaj Zawisza)		 Паступіў на віцебскага кашталяна
1626 1630 Стэфан Пац
(Stefan Pac)		 Паступіў на надворнага літоўскага падскарбія
16 красавіка
1630		 1630 Ян Друцкі-Сакалінскі
(Jan Drucki-Sokoliński)		 Памёр
20 ліпеня
1630		 1638 Крыштаф Дамінік Абрынскі
(Krzysztof Dominik Obrynski)		 Паступіў на смаленскага кашталяна
1638 24 мая
1639		 Крыштаф Гасеўскі
(Krzysztof Gosiewski)		 Паступіў на смаленскага ваяводу
1639 27 мая
1650		 Станіслаў Нарушэвіч
(Stanisław Naruszewicz)		 Памёр
11 чэрвеня
1650		 1681 Цыпрыян Павел Бжастоўскі
(Cyprian Paweł Brzostowski)		 Паступіў на троцкага кашталяна
1681 15 чэрвеня
1705		 Ян Уладзіслаў Бжастоўскі
(Jan Władysław Brzostowski)		 Сын папярэдняга.
Паступіў на троцкага кашталяна
15 чэрвеня
1705		 1709 Стэфан Ян Слізень
(Stefan Jan Ślizień)		 Памёр
1706 1709 Ян Фрыдэрык Сапега
(Jan Fryderyk Sapieha)		 Прызначаны Станіславам Ляшчынскім
28 кастрычніка
1709		 1727 Вінцэнт Пётр Валовіч
(Wincenty Piotr Wołłowicz)		 Адмовіўся ад пасады
26 красавіка
1727		 27 снежня
1750		 Дамінік Марцін Валовіч
(Dominik Marcin Wołłowicz)		 Памёр
7 чэрвеня
1752		 1764 Антоні Тадэвуш Пшаздзецкі
(Antoni Tadeusz Przezdziecki)		 Паступіў на літоўскага падканцлера
10 снежня
1764		 1771 Гервазы Людвік Аскерка
(Gerwazy Ludwik Oskierka)		 Памёр
21 лістапада
1771		 24 красавіка
1773		 Андрэй Агінскі
(Andrzej Ignacy Ogiński)		 Паступіў на вялікага літоўскага сакратара
24 красавіка
1773		 23 мая
1781		 Фрыдэрык Юзаф Машынскі
(Fryderyk Józef Moszyński)		 Паступіў на вялікага літоўскага сакратара
23 мая
1781		 1795 Вінцэнт Тышкевіч
(Wincenty Tyszkiewicz)		 Склаў урад у сувязі са спыненнем існавання Рэчы Паспалітай

Гл. таксама

Літаратура

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!