Морыц Аранскі

Морыц Аранскі
Maurits van Oranje
Марыс Аранскі. Праца Міхіль ван Мірэвельта (каля 1613-1620).
Штатгальтар Галандыі і Зеландыі 1585 — 1625
Папярэднік	Вільгельм I Аранскі
Пераемнік	Фрэдэрык-Генрых Аранскі
Штатгальтар Утрэхта, Гелрэ і Аверэйсела 1590 — 1625
Папярэднік	Адолф ван Ньювенаар
Пераемнік	Фрэдэрык-Генрых Аранскі
Штатгальтар Гронігена і Дрэнтэ 1620 — 1625
Папярэднік	Вільгельм Людвіг Насау-Дыленбургскі
Пераемнік	Эрнст Казімір, граф Насау-Дзіц
Нараджэнне	14 лістапада 1567[1] Дыленбург, раён Лан-Дыль, адміністрацыйная акруга Гісен^[d], Гесэн, Германія[2]
Смерць	23 красавіка 1625(1625-04-23)[1][3]^[…] (57 гадоў) Гаага, графства Галандыя, Рэспубліка Злучаных правінцый[2]
Месца пахавання	Ньівекерк^[d]
Род	Насау-Аранская дынастыя
Бацька	Вільгельм I Аранскі
Маці	Anna of Saxony^[d]
Дзеці	афіцыйных няма
Веравызнанне	пратэстанцтва
Адукацыя	Лейдэнскі ўніверсітэт
Дзейнасць	ваенная справа[4] і палітыка[4]
Званне	адмірал
Бітвы	Трыццацігадовая вайна
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Морыц Аранскі (нідэрл.: Maurits van Oranje, ням.: Moritz von Oranien; (13 або 14 лістапада 1567, Дыленбург — 23 красавіка 1625, Гаага) — прынц Аранскі, граф Насау, сын Вільгельма I, паклаўшага пачатак незалежнасці Нідэрландаў. Штатгальтар Галандыі, Зеландыі, Гелдэрланда, Гронінгена і Оверэйсела.

Штатгальтар

Пасля смерці бацькі ў 1585 годзе быў абраны штатгальтарам Галандыі, Зеландыі і Заходняй Фрысландыі, праславіўся як военачальнік, які з поспехам супрацьстаяў лепшым іспанскім генералам, стваральнік новай тактычнай школы.

Морыц першы падзяліў непаваротлівае і няздольнае да манеўраў войска, на больш дробныя і лёгкія часткі. Рыштунак конніцы ён значна палегчыў, звярнуўшы галоўную ўвагу на развіццё рухомасці. Пяхоту і конніцу ён надзяліў статутамі і наогул зрабіў нідэрландскае войска паказальным для ўсіх войскаў Еўропы. Яшчэ больш паўплываў Морыц на развіццё замкавай вайны, звяртаючы асаблівую ўвагу на развіццё актыўнага элемента ў абароне крэпасцяў.

Морыц і Олдэнбарневелт

Дзяржаўным дарадцам Морыца з’яўляўся Ёхан ван Олдэнбарневелт. Часам паміж імі ўзнікалі частыя канфлікты. У 1609 годзе не зважаючы на пратэст Морыца Олдэнбарневелт падпісаў з Іспаніяй Дванаццацігадовае перамір'е, якое трывалася да 1621 года. Напружанне паміж дзяржаўцамі павялічвалася. 13 мая 1619 года Олдэнбарневелт быў арыштаваны, абвінавачаны ў дзяржаўнай здрадзе і пакараны смерцю. Морыцу дасталася неабмежаванная ўлада. Ціснуў на свайго брата Фрэдэрыка Генрыха, каб апошні ажаніўся для захавання дынастыі. У 1621 годзе вайна з Іспаніяй аднавілася. У 1625 годзе Морыц Аранскі памёр, не пакінуўшы пасля сабе афіцыйных нашчадкаў.

Зноскі

1. RKDartists Праверана 23 жніўня 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517"></a>
2. Мориц Оранский // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
3. Maurits // Biografisch Portaal — 2009. Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1868372"></a>
4. Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

Літаратура

• Groen v. Prinsterer, «Maurice et Barnevelt» (Утрэхт, 1875).
• Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I