Марсіянская навуковая лабараторыя (МНЛ) (англ.: Mars Science Laboratory, скар. MSL), «Марс саенс лэбаратары» — місія НАСА, падчас выканання якой на Марс быў паспяхова дастаўлены і эксплуатуецца марсаход трэцяга пакалення «К’юрыёсіці» (англ.: Curiosity, МФА: [ˌkjʊərɪˈɒsɪti] — цікаўнасць, дапытлівасць[11]). Марсаход уяўляе сабой аўтаномную хімічную лабараторыю ў некалькі разоў большую і цяжэйшую за папярэднія марсаходы «Спірыт» і «Апарцьюніці».[1][3] Апарат павінен будзе за некалькі месяцаў прайсці ад 5 да 20 кіламетраў і правесці паўнавартасны аналіз марсіянскіх глеб і кампанентаў атмасферы. Для выканання кантралюемай і больш дакладнай пасадкі выкарыстоўваліся дапаможныя ракетныя рухавікі.[12]
Запуск «К’юрыёсіці» да Марса адбыўся 26 лістапада2011 года,[13] мяккая пасадка на паверхню Марса — 6 жніўня 2012 года. Меркаваны тэрмін службы на Марсе — адзін марсіянскі год (686 зямных сутак).
Спецыялісты амерыканскага касмічнага агенцтва НАСА вырашылі адправіць марсаход у кратар Гейла[2][16]. У велізарнай варонцы добра праглядаюцца глыбінныя слаі марсіянскага грунту, якія раскрываюць геалагічную гісторыю чырвонай планеты[17].
Назва «К’юрыёсіці» было выбрана ў 2009 годзе сярод варыянтаў, прапанаваных школьнікамі, шляхам галасавання ў сетцы Інтэрнэт[18][19]. Сярод іншых варыянтаў былі Adventure («Прыгода»), Amelia, Journey («Падарожжа»), Perception («Успрыманне»), Pursuit («Імкненне»), Sunrise («Узыход»), Vision («Бачанне»), Wonder («Цуд»).
Навуковыя даследаванні
2012 год (сол 10 — сол)
Марсіянскі і зямны (справа) гравій
16 і 17 жніўня, падчас тэсціравання прыбора REMS, было ўпершыню вызначана ваганне сутачных тэмператур у раёне пасадкі марсахода (паўднёвае паўшар’е чырвонай планеты, 4,5 градус паўднёвай шыраты). Тэмпературны дыяпазон паверхні склаў ад +3 °C да −91 °C, атмасферы ў месцы пасадкі — ад −2 °C да −75 °С[20].
Дыяпазон ваганняў атмасфернага ціску змяняецца на 10-12 % (для параўнання — на Зямлі штосутачныя ваганні атмасфернага ціску не перавышаюць 1,2 %). Такія ваганні здольныя раз’юшыць нават разрэджаную атмасферу Марса, што выражаецца ў рэгулярных глабальных пясчаных бурах. Акрамя таго, навукоўцы пры дапамозе метэарографа REMS выявілі, што надыходзячая марсіянская вясна апынулася нечакана цёплай: прыкладна ў палове выпадкаў дзённая тэмпература была вышэйшая за 0 °C, сярэдняя тэмпература склала прыблізна +6 °C у светлы час сутак і −70 °C уначы[21].
У перыяд 6 жніўня — 6 верасня, за які ровер праехаў больш за 100 метраў, прыбор DAN, які працаваў у актыўным рэжыме штодня па 15 хвілін, зафіксаваў малаважнае ўтрыманне вады ў глебе, парадку 1,5-2 %, што значна менш, чым чакалася. Першапачаткова меркавалася, што масавая доля вады ў грунце ў раёне кратара Гейла складае 5-6,5 %[22][23].
18 верасня К’юрыёсіці з дапамогай MastCam «назіраў» за частковым сонечным зацьменнем, выкліканым транзітам Фобаса па дыску Сонца. Навукоўцы мяркуюць, што атрыманыя здымкі дадуць разуменне таго, наколькі моцна Марс «сціскаецца» і «расцягваецца» ў выніку дзеяння прыліўных сіл пры набліжэнні яго спадарожнікаў. Гэтыя даныя дапамогуць высвятліць, з якіх парод складаецца чырвоная планета, і дапоўняць нашы ўяўленні пар тое, як фарміраваўся Марс у далёкай мінуўшчыне Сонечнай сістэмы[24].
27 верасня НАСА паведаміла пра выяўленне марсаходам слядоў старажытнага ручая, які цёк у раёне даследавання ровера. Навукоўцы выявілі на здымках кавалкі кангламерату, утворанага сцэментаванымі слаямі гравію, які ўтварыўся на дне старажытнага ручая. Вада цякла ў ім з хуткасцю прыкладна 0,9 метраў у секунду, а глыбіня складала каля паўметра. Гэта першы выпадак знаходкі такога роду донных адкладаў і першае значнае адкрыццё К’юрыёсіці[25].
11 кастрычніка НАСА паведаміла пра вынікі даследавання каменя Jake Matijevic, які ровер даследаваў у канцы верасня. Хімічны аналіз «Джэйка» паказаў, што ён багаты на шчолачныя металы, што нетыпова для марсіянскіх парод. Мяркуючы па спектры, гэты камень уяўляе сабой «мазаіку» з асобных зерняў мінералаў, у тым ліку піраксену, палявога шпату і алівіну. Акрамя таго, спектрометр APXS зафіксаваў незвычайна высокую канцэнтрацыю і іншых элементаў у «Джэйку», у тым ліку цынку, хлору, брому і іншых галагенаў[26].
30 кастрычніка НАСА паведаміла пра вынікі даследавання мінеральнага саставу марсіянскага грунта. Даследаванні К’юрыёсіці паказалі, што глеба Чырвонай планеты складаецца прыкладна з тых жа зерняў мінералаў, што і вулканічны туф у наваколлях вулканаў на Гавайскіх астравах. Напалову глеба складаецца з дробных крышталяў вулканічных парод, ільвіную долю якіх складаюць палявы шпат, алівін і піраксен. Гэтыя пароды шырока распаўсюджаны на Зямлі ў наваколлях вулканаў і горных хрыбтоў. Іншая палова глебы складаецца з аморфнай матэрыі, хімічны састаў і структуру якой навукоўцам яшчэ трэба будзе вывучыць. Мінеральны састаў глебы ў цэлым адпавядае ўяўленням пра тое, што паверхня Марса магла быць пакрыта вадой у далёкім мінулым Чырвонай планеты[27].
28 лістапада на спецыялізаванай канферэнцыі ў рымскім універсітэце Сапіенца глава JPL Чарлз Элачы, якая адказвае за даследчую місію, заявіў, што, паводле папярэдніх даных, на Чырвонай планеце выяўлены простыя арганічныя малекулы[28]. Але ўжо 29 лістапада НАСА адпрэчыла «чуткі пра прарыўныя адкрыцці»[29]. 3 снежня НАСА абвясціла, што прыбор SAM зарэгістраваў чатыры хлорзмяшчальных арганічных злучэнні, аднак у спецыялістаў няма поўнай упэўненасці ў іх марсіянскім паходжанні.
2013 год
9 лютага — апарат «К’юрыёсіці», які распачаў свідраванне паверхні Марса, здабыў першую пробу цвёрдай пароды грунта[30].
12 сакавіка 2013 пры аналізе матэрыялаў, атрыманых падчас свідраванні, з дапамогай SAM і CheMin былі выяўлены сляды серы, азоту, вадароду, кіслароду, фосфару і вугляроду[31][32].
2014 год
16 снежня — НАСА паведаміла пра выяўленне арганічных злучэнняў і кароткачасовую успышку канцэнтрацыі метану ў 10 разоў падчас даследаванняў К’юрыёсіці[33][34].
2015 год
НАСА распрацавала інтэрактыўны вэб-дадатак да трэцяй гадавіны пасадкі марсахода К’юрыёсіці[35]. У дадатку[36], створаным на аснове Blend4Web, рэалізаваны рух ровера, кіраванне камерамі і маніпулятарам, а таксама адноўлены некаторыя вядомыя падзеі місіі[37][38]. Дадатак быў прадстаўлены ў пачатку секцыі WebGL на канферэнцыі SIGGRAPH 2015[39].
Галерэя
Відэа
Інжынеры тлумачаць пасадку «К’юрыёсіці»
Запуск MSL з мыса Канаверал
Месцы пасадак зондаў і марсаходаў НАСА
Відэазапіс спуску К’юрыёсіці на паверхню Марса (знята камерай MARDI)
↑Дмитрий Гайдукевич, Алексей Кованов. Лучший автомобиль в истории человечества(англ.)(недаступная спасылка). Авто@mail.ru (14 жніўня 2012). Архівавана з першакрыніцы 16 жніўня 2012. Праверана 31 снежня 2014.
↑Mars Science Laboratory Launch(нявызн.)(недаступная спасылка). NASA. — «about 2,700 watt hours per sol» Архівавана з першакрыніцы 12 жніўня 2012. Праверана 31 снежня 2014.
↑Taking Mars' Temperature(нявызн.)(недаступная спасылка). NASA (21 жніўня 2012). Архівавана з першакрыніцы 8 кастрычніка 2012. Праверана 31 снежня 2014.
