Асты

Асты Asti Герб Сцяг Краіна  Італія Камуна П'емонт Правінцыя Асты (правінцыя) Каардынаты 44°54′ пн. ш. 8°12′ у. д.^HGЯO Плошча 151 км² Вышыня цэнтра 123 м Афіцыйная мова італьянская Насельніцтва 73 434 чалавек (2004) Шчыльнасць 468 чал./км² Этнахаронім astigiani Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код 0141 Паштовы індэкс 14100 Аўтамабільны код AT ISTAT 005005 Афіцыйны сайт comune.asti.it (італ.) Асты на карце Італіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

А́сты^[1] (італ.: Asti, п’ем.: Ast, лац.: Hasta Pompeia) — горад у італьянскім рэгіёне П’емонт, на рацэ Танара, за 55 км на ўсход ад Турына. Адміністрацыйны цэнтр аднайменнай правінцыі, месца правядзення штогадовых паліа (скачак). Заступнікам горада лічыцца Св. Секунд Астыйскі. Дзень горада: 1-ы аўторак мая.

Гісторыя

Старажытныя рымляне ў 129 годзе да н.э. заснавалі на месцы лігурыйскага паселішча ваенны лагер Colonia, названы таксама Hasta, які мусіў ахоўваць дарогу з Рыма ў Галію. У час Вялікага перасялення народаў горад не раз прымаў першы ўдар варвараў, якія рынуліся ў Італію. Ламбарды падзялілі поўнач Італіі на 36 «графстваў», сталіцай аднаго з якіх зрабілі Асты.

Пры Каралінгах улада ў акрузе перайшла ў рукі мясцовых біскупаў. XI стагоддзе адзначылася ўзброеным супрацьстаяннем паміж біскупам Атонам і графіняй Адэлаідай Сузскай. У лютым 1155 года горад, які далучыўся да Ламбардскай лігі, спаліў яе люты вораг — імператар Фрыдрых Барбароса. З тых часоў жыхары Асты, якія кіравалі горадам самастойна, па-майстэрску балансавалі паміж імператарам, Папам і генуэзцамі.

У XIII стагоддзі горад уступіў у барацьбу з Міланам, Альбай, Алесандрыяй, Савойскай дынастыяй і маркграфамі Манферата і Салуца за гандлёвае першынство ў П'емонце. У сярэдзіне стагоддзя ў палітычную залежнасць ад Асты патрапіла Альба, а ў гандлёвую — Турын і К’еры. На баку савойскага герцага супраць жыхароў Асты выступіў Карл Анжуйскі.

Барацьба за незалежнасць абвастрыла супярэчнасці паміж «лепшымі грамадзянамі», і ў 1314 годзе банкіры Салара перадалі горад пад уладу неапалітанскай кароны. У 1339—1342 гадах рэспубліка была на кароткі час адноўлена, пасля чаго жыхары Асты перайшлі пад уладу міланскіх Вісконці. Свае правы на Асты пасля прад'яўлялі таксама Іаан II Палеалог (маркграф Манферата) і Людовік Арлеанскі, якому разам з рукой Валянціны Вісконці і адышоў Асты.

Аж да Італьянскіх войнаў горад заставаўся французскім анклавам у Італіі. Паводле Камбрэйскага міру (1530) французская карона саступіла правы на Асты імператару Карлу V, які перадаў яго пад кіраванне свайго камандуючага Шарля дэ Лануа. Пасля смерці апошняга імператар прызначыў Асты пасагам за Беатрысай Партугальскай з нагоды яе шлюбу з Карлам Савойскім. З тых часоў Асты стаў уладаннем Савойскай дынастыі.

Насельніцтва

Год Колькасць 2015 76 183 [2] 2016 76 173 [3] Год Колькасць 2017 76 164 [4] 2018 76 211 [5] Год Колькасць 2022 73 326 2023 73 421 [6]

Гарады-пабрацімы

•  Біберах-на-Рысе, Германія
•  Валанс, Францыя
•  Вяліка-Тырнава, Балгарыя (22 верасня 1989)
•  Вяліка-Тырнава (абшчына), Балгарыя (22 верасня 1989)
•  Маалот-Таршыха^[d], Ізраіль
•  Маямі, ЗША
•  Сервільяна, Італія

Славутасці

Астыйскі сабор

Крыпта Сан-Анастасіа

• Сабор Унебаўзяцця Дзевы Марыі  (англ.) (1309—1348) — адзін з найбуйнешых гатычных будынкаў на поўначы Італіі.
• Шматлікія помнікі ламбардскага Сярэднявечча, у т.л. вежа Траяна  (англ.) (XIII стагоддзе), баптыстэрый Сан-П’етра (X стагоддзе), гатычная царква Сан-Секонда з больш старажытнай кампанілай, дакаралінгскія крыпты ў Сан-Джавані і Сан-Анастасіа  (італ.).
• Палацы і цэрквы эпохі Адраджэння, у т.л. палацца Альф’еры, у якім нарадзіўся драматург Віторыа Альф'еры.

Панарама Асты

Крыніцы

1. напісанне Асты паводле карты да арт. Італія // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. — 604 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0130-3 (т. 7).
2. http://demo.istat.it/bilmens2015gen/index.html
3. http://demo.istat.it/bilmens2016gen/index02.html — ISTAT.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q214195"></a>
4. Popolazione Residente al 1° Gennaio 2018 — ISTAT. Праверана 16 сакавіка 2019.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q214195"></a>
5. Popolazione Residente al 1° Gennaio 2017 — ISTAT. Праверана 9 верасня 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q214195"></a>
6. https://demo.istat.it/?l=it

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Асты
• Асти // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.