Marneuli bələdiyyəsi

Rayon
Marneuli bələdiyyəsi
Bayraq Gerb
41°29′14″ şm. e. 44°47′53″ ş. u.^HGYO
Ölkə	Gürcüstan
İnzibati mərkəz	Marneuli
İcra başçısı	Kənan Ömərov [1]
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi	935[2][3] km²
Əhalisi
Əhalisi	130 600 (1.1.2014)[4] nəfər
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu	GE-37
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Marneuli bələdiyyəsi — Gürcüstan Respublikasının Aşağı Kartli diyarında (Borçalı) inzibati-ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Marneuli şəhəridir.

Tarix

1929-cu ildə Zaqafqaziyada ilk dəfə rayon inzibati-ərazi bölgüsü təsis edildikdən sonra 1947-ci ilədək onun adı ləğv edilmiş bütöv qəzanın adını (Borçalı) daşımışdır.

Toponimlərin dəyişdirilməsi

Toponimlərin dəyişdirilmə xronologiyası

Əvvəlki adı	Dəyişdirilmə tarixi	Sonrakı adı
Sarvan kəndi	13.02.1932	Borçalı kəndi
Şüləver kəndi	28.12.1932	Şaumyan qəsəbəsi
Traubenberq kəndi	18.02.1944	Tamarisi kəndi
Borçalı kəndi	18.03.1947	Marneuli şəhəri
Borçalı rayonu	18.03.1947	Marneuli rayonu
Görarxı kəndi	03.07.1959	Algeti kəndi
Orconikidze kəndi	02.02.2009	Saimerlo kəndi

Coğrafiya

Marneuli rayonu Aran Borçalının Azərbaycan və Ermənistanla sərhədində yerləşir. Marneuli rayonunun sahəsi 935 km² - dir^[5] . Ərazisinin 90%-i 350-600 metr mütləq hündürlüyə malik Marneuli ovalığında yerləşir. Ən hündür nöqtəsi 1416 metrə bərabər Qaradağ dağıdır. Rayonun ümumi torpaq fondu 83.479 hektardır.^[6]

İqtisadiyyat

Sovetlər Birliyi dağıldıqdan sonra Marneuli iqtisadiyyatı dərin böhran keçirmişdir. Marneuli hazırda kəndə təsərrüfatı bölgəsi kimi tanınır. 2006-cı ildə Gürcüstanda istehsal edilmiş tütünün 78%-i, tərəvəzin 11%-i, bostan bitkilərinin 14%-i, ətin 4%-i bu bölgənin payına düşmüşdür.

Yerli özünüidarə

İnzibati-ərazi bölgüsü

Marneuli rayonu inzibati ərazisinə görə 18 yerə bölünür

Əhali

Sayının dinamikası

Sarvan (rəsmi olaraq "Marneuli") bələdiyyəsinin (2006-cı ilədək "rayon"u adlanırdı) əhalisi^[4][7][8]:

Tarix	Əhali	Tarix	Əhali	Tarix	Əhali	Tarix	Əhali	Tarix	Əhali	Tarix	Əhali
17.1.1939 sa.	48 970	15.1.1959 sa.	72 155	15.1.1970 sa.	91 054	17.1.1979 sa.	99 867	17.1.1989 sa.	124 332	1.1.1991 r.t.	126 200
17.1.2002 sa.	118 221	1.1.2004 r.t.	116 700	1.1.2005 r.t.	117 900	1.1.2006 r.t.	121 000	1.1.2007 r.t.	121 800	1.1.2008 r.t.	122 500
1.1.2009 r.t.	123 500	1.1.2010 r.t.	126 300	1.1.2011 r.t.	128 100	1.1.2012 r.t.	129 600	1.1.2013 r.t.	129 800	1.1.2014 r.t.	130 600

1 yanvar 2014-cü il tarixinə olan rəsmi təxminə əsasən rayon əhalisi 130.6 min nəfərdir.^[4] Həmin tarixə əhalinin sıxlığı 1 km²-ə 139.7 nəfərdir. Sosial vəziyyətin çətinliyi səbəbindən yüksək emiqrasiyaya baxmayaraq (17 yanvar, 2002-ci il sayımına əsasən ümumi əhali 12 yanvar, 1989-cü il sayımı yekunlarına görə 6.111 nəfər və ya 4.92% azalmışdı) dövlət dəstəyi ilə gerçəkləşən immiqrasiyanın (xüsusən 2003-cü ildən etibarən tədricən etnik svanların, acarların, kartvellərin və Suriya ermənilərinin^[9] köçürülməsi) təsiri ilə bələdiyyə əhalisi 1989-cu ildən 2014-cü ilə ötən 25 il ərzində azalmamış əksinə 10.2 min nəfər (8.48%) artmışdır.

Yerləşmə məskəni

Dini tərkibi

Etnik tərkibi

2002-ci il siyahıyaalınmasına əsasən 71 kənddə (qeyd: gür.: g.ə. ულიანოვკა, l.ə. ulianovka kəndində əhali yaşamırdı) məskun əhalinin 86.40%-ini azərbaycanlılar, 7.80%-ini gürcülər, 5.20%-ini ermənilər, 0.20%-ini ruslar, 0.20%-ini urumlar, 0.20%-ini isə digərləri təşkil edirdi.^[10]

17-24 yanvar 2002-ci il siyahıyaalınmasına əsasən Sarvan (rəsmi olaraq "Marneuli") rayonu (2006-cı ildən "bələdiyyəsi") kəndlərinin əhalisi və etnik tərkibi^[11]

Gürcücə rəsmi adı	Azərbaycanca adı	Toplam əhali: hər iki cins	Toplam əhali: kişilər	Toplam əhali: qadınlar	Azərbaycanlılar	Gürcülər	Ermənilər	Ruslar	Urumlar
cəmi	cəmi	94 526	46 665	47 861	86.40%	7.80%	5.20%	0.20%	0.20%
სადახლო (sadaxlo)	Sadaxlı	9 486	4 750	4 736	97%
ყიზილ-აჯლო (ğızıl-aclo)	Qızılhacılı	7 124	3 596	3 528	98%
ახყულა (algeti)	Məscidli Görarxı	5 017	2 498	2 519	99%
ყაჩაღანი (ğaçağani)	Qaçağan	3 974	1 851	2 123	98%
საბირქენდი (sabirkendi)	Sabirkənd	3 713	1 912	1 801	100%
ქეშალო (keşalo)	Keşəli	3 322	1 694	1 628	100%
კასუმლო (kasumlo)	Qasımlı	2 921	1 437	1 484	99%
აღმამედლო (ağmamedlo)	Ağammədli	2 867	1 420	1 447	100%
თაზაქენდი (tazakendi)	Təzəkənd	2 230	1 104	1 126	100%
წერეთელი (Sereteli)	Sereteli	2 206	1 044	1 162		89%
აზიზქენდი (azizkendi)	Əzizkənd	2 170	1 065	1 105	100%
დამია-გიაურარხი (damia-qiaurarxi)	Dəmyə Görarxı	1 815	900	915	100%
დიდი მუღანლო (didi muğanlo)	Böyük Muğanlı	1 815	887	928	100%
შულავერი (şulaveri)	Şüləver	1 787	850	937	53%	21%	23%
ქვემო სარალი (kvemo sarali)	Aşağı Saral	1 745	869	876	99%
ქურთლარი (kurtlari)	Qurdlar	1 711	839	872	100%
ზემო ყულარი (zemo ğulari)	Yuxarı Qullar	1 704	841	863	98%
თამარისი (tamarisi)	Tamarisi	1 690	817	873		88%
თექალი (tekali)	Təkəli	1 682	845	837	97%
პირველი ქესალო (pirveli kesalo)	Birinci Kosalı	1 622	801	821	100%
მეორე ქესალო (meore kesalo)	İkinci Kosalı	1 587	795	792	100%
ლეჟბადინი (lejbadini)	Lecbəddin	1 538	720	818	100%
ორჯონიკიძე (orconikidze)	Saimerlo	1 470	744	726		99%
დაშთაფა (daştapa)	Daştəpə	1 462	690	772	97%
იმირი (imiri)	İmir	1 445	708	737	93%
ქაფანახჩი (kapanaxçi)	Kəpənəkçi	1 383	711	672	100%
კირიხლო (kirixlo)	Qırıxlı	1 262	605	657	100%
ამბაროვკა (ambarovka)	Ambarlı	1 249	632	617	96%
ბაიდარი (baidari)	Baydar	1 236	636	600	100%
მოლაოღლი (molaoğli)	Mollaoğlu	1 180	593	587	100%
ქირაჩ-მუღანლო (kiraç-muğanlo)	Kirəc-Muğanlı	1 155	579	576	99%
ზემო სარალი (zemo sarali)	Yuxarı Saral	1 135	562	573	100%
არაფლო (araplo)	Araplı	1 118	548	570	100%
ყირმიზქენდი (ğirmizkendi)	Qırmızıkənd	1 072	524	548		19%	78%
ილმაზლო (ilmazlo)	İlməzli	1 033	520	513	100%
ულაშლო (ulaşlo)	Ulaşlı	859	432	427	100%
ხოჯორნი (xocorni)	Xocornu	842	397	445	21%		78%
ახლო ლალალო (axlo lalalo)	Axlılələ	805	415	390	100%
ახალი მამუდლო (axali mamudlo)	Axlımahmudlu	758	375	383	99%
აჯიისქენდი (aciiskendi)	Haçıisəkənd	750	366	384	100%
წოპი (tsopi)	Sop	746	351	395	62%		34%
ახქერფი (axkerpi)	Ağkörpü	742	352	390			96%
კიროვკა (kirovka)	Mamay	706	359	347	98%
ქვემო ყულარი (kvemo ğulari)	Aşağı Qullar	628	308	320	96%
ნორგიუღი (norqiuği)	Norgyuğ	567	253	314	22%		63%
სეიდხოჯალო (seidxocalo)	Seyidqocalı	527	263	264	100%
ენიქენდი (enikendi)	Qayaqocalı	492	245	247	100%
ბეითარაფჩი (beitarapçi)	Bəytərəfçi	483	241	242	100%
კუშჩი (kuşçi)	Quşçu	452	215	237	99%
ხანჯი-გაზლო (xanci-qazlo)	Xancığazlı	436	215	221	99%
თაზაქენდი (tazakendi)	Təzəkənd	433	224	209	99%
ბაითალო (baitalo)	Baytallı	400	191	209	100%
პატარა ბეგლარი (patara beqlari)	Bala Bəylər	395	185	210	100%
სიონი (sioni)	Sioni	351	179	172		62%	33%
დამია (damia)	Dəmyə	334	170	164			100%
ხიხანი (xixani)	Xixani	304	145	159		100%
ახალი დიოკნისი (axali dioknisi)	Axali Dioknisi	296	126	170		100%
ალავარი (alavari)	Hallavar	288	123	165	97%
გულბაღი (qulbaği)	Güllübağ	273	129	144			99%
წერაქვი (tserakvi)	Serakvi	248	132	116		93%
ჩანახჩი (çanaxçi)	Çanaxçı	235	110	125			100%
ბურმა (burma)	Burma	200	96	104	91%
დიდი ბეგლარი (didi beqlari)	Böyük Bəylər	200	92	108	100%
ხუტორ-ლეჟბადინი (xutor-lejbadini)	Xutor-Lecbəddin	177	78	99	100%
ბუდიონოვკა (budionovka)	Metsamula	163	80	83	34%		55%
ოფრეთი (opreti)	Opreti	158	71	87		9%	8%		78%
ახყულა (axğula)	Ağqula	150	68	82	99%
ხოხმელი (xoxmeli)	Xoxmeli	81	35	46			95%
ბურდაძორი (burdadzori)	Burdadzori	58	25	33			91%
ყუდრო (ğudro)	Qudro	43	23	20			100%
ჯანხოში (canxoşi)	Canxoş	20	9	11	40%	55%
ულიანოვკა (ulianovka)	Verxviani	0	0	0	...	...	...	...	...

Dil

Nəqliyyat

Mədəniyyət

Hal-hazırda rayonda 87 dövlət, 1 qeyri-dövlət ümumtəhsil məktəbi; 4 orta ixtisas, 4 ali təhsil müəssisəsi; 67 kitabxana, 2 teatr, 2 muzey və "Algeti" adlı 1 teleşirkət fəaliyyət göstərir.

Sosial sfera

KİV

İstinadlar

1. Региональный Информационный портал Квемо-Картли: Справочник по региону: самоуправление: Муниципальные советы^{[ölü keçid]}
2. National Statistics Office of Georgia: ტომი I - საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგები Arxivləşdirilib 2015-10-23 at the Wayback Machine
3. მარნეულის მუნიციპალიტეტი: marneulis municipalitetis ganvitarebis strategia^{[ölü keçid]}
4. National Statistics Office of Georgia: Population by Municipalities for the Beginning of the Year (Thousands) Arxivləşdirilib 2015-10-24 at the Wayback Machine. (official estimates)
5. "Arxivlənmiş surət". 2018-03-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-04-07.
6. საქართველოსა და სომხეთის საზღვრისპირა რეგიონებში^{[ölü keçid]} მოსახლეობის და არასამთავრობო\სამოქალაქო ორგანიზაციების კვლევა რაოდენობრივი და თვისებრივი კვლევის ანგარიში მომზადებულია ქეა ინთერნეშენალისთვის კავკასიაში პროექტის საქართველოს მხარის პარტნიორი სამოქალაქო განვითარების სააგენტო(CiDA) აგვისტო-ოქტომბერი, 2009 თბილისი, საქართველო
7. "Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: Борчалинский район (перепись 1939 года)". 2013-05-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-08.
8. "Division of Georgia". 2021-10-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-08.
9. Yeni Musavat qəzeti Arxivləşdirilib 2022-09-28 at the Wayback Machine — Elşad Paşasoyun reportajı: Borçalı torpaqlarında Suriya erməniləri üçün qəsəbə salınır Arxivləşdirilib 2020-09-29 at the Wayback Machine. Yayınlanma tarixi: 23 May 2014 08:40
   Orijinal mətn (az.)

   ...Yol bələdçimizdən öyrəndik ki, Suriya erməniləri təkcə Qarabağa köçürülmür. Saakaşvili dövründə Yuxarı Saral və Aşağı Saralın arasındakı əraziyə, Sadaxlıya gedən yolun sağ-soluna Suriyadan gələn iş adamları köçürülüb. Onların ixtiyarına 80 ha torpaq verilib. Onlar dəvəquşu yetişdirilməsi üçün fermer təsərrüfatı yaratdıqlarını deyiblər və burada məskunlaşıblar. Ancaq 5 ildir fəaliyyətə başlasalar da, tikililərdə bir dənə də olsun dəvəquşu yoxdur. İrəvan və Gürcüstandan gələn ermənilər də bura toplaşıb. Onlar göbələk yetişdirirlər. Planlaşdırılır ki, erməni işçilərin burda yaşaması üçün əlavə 25 həyət evi tikilsin. Ancaq azərbaycanlılar hesab edir ki, burada məkrli niyyət var. İmkan düşən kimi ermənilər Sadaxlının dəhliz yolunu bağlayıb azərbaycanlı əhalini qovmaq istəyirlər. Ona görə də Marneulinin Saralı kəndi ilə Qırmızı körpü istiqamətində erməni qəsəbəsi salırlar. Məqsəd Qırmızı Körpüyə nəzarəti ələ keçirməkdir. Söhbət gəzir ki, azərbaycanlı və ermənilər arasındakı Təkəli prosesində də məqsəd Ermənistanla İpək yolu arasında əlaqə yaratmaqdır.
10. National Statistics Office of Georgia: 2002 წლის სოფლის მოსახლეობის აღწერის მონაცემები Arxivləşdirilib 2016-03-28 at the Wayback Machine, გვერდი 212
11. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური (ing. National Statistics Office of Georgia): 2002 წლის სოფლის მოსახლეობის აღწერის მონაცემები Arxivləşdirilib 2016-03-28 at the Wayback Machine, გვერდი 212-215

Xarici keçidlər

• Gürcüstanda Azərbaycan toponimləri kütləvi şəkildə dəyişdirilir — Daim.az. Yayınlanma tarixi: 25.04.11 11:09 Arxivləşdirilib 2016-03-07 at the Wayback Machine
• Региональный Информационный портал Квемо-Картли: Население Марнеули восприняло вопрос о приватизации с беспокойством^{[ölü keçid]}